کلیت تمدید تحریم های ایران توسط سنای آمریکا، نقض برجام محسوب می شود. به عبارت بهتر، نقض برجام منوط به اجرایی شدن یا نشدن این تحریم ها از سوی وزارت امور خارجه یا وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا نیست. تمدید تحریم هایی که از سال 1996 علیه ایران وضع شده است، عملا تفاوتی با وضع تحریم های جدید علیه کشورمان ندارد.
نقض صریح برجام از سوی سنای آمریکا و امضای احتمالی مصوبه تمدید تحریم های ایران (ISA) توسط باراک اوباما، مولد تحلیل ها و بحث های زیادی در حوزه هسته ای و سیاست خارجی کشور مان بوده است. در این خصوص نکاتی وجود دارد که باید در کنار تحلیل های حقوقی و فنی مربوطه به آنها توجه داشت :
نکته اول: کلیت تمدید تحریم های ایران توسط سنای آمریکا، نقض برجام محسوب می شود. به عبارت بهتر، نقض برجام منوط به اجرایی شدن یا نشدن این تحریم ها از سوی وزارت امور خارجه یا وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا نیست. تمدید تحریم هایی که از سال 1996 علیه ایران وضع شده است، عملا تفاوتی با وضع تحریم های جدید علیه کشورمان ندارد.
نکته دوم: تمدید قانون داماتو، نقض عینی و عملی مفاد 19، 20، 25، 26 و 33 مندرج در برجام محسوب می شود. به عبارت بهتر، اقدام اخیر سنای آمریکا مصداق بارز و عینی "وضع تحریم های یکجانبه "علیه ایران محسوب می شود. آن هم تحریم هایی که قرار بود مطابق سند رسمی برجام برداشته (و نه تعلیق) شود.
نکته سوم: دولت باراک اوباما قبل از اینکه کنگره به مرحله تمدید قانون داماتو برسد، دو بار ماده 29 برجام را به صورت علنی نقض کرد. ممانعت وزارت خزانه داری آمریکا از مراودات بانک های بزرگ آمریکایی و اروپایی با ایران و وضع قانون محدودیت صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر می کنند، مترادف با نقض برجام بود. با این حال متاسفانه دولت و دستگاه سیاست خارجی کشورمان در مقابل دو بار نقض عهد آمریکا اقدامی صورت ندادند. حتی دستگاه سیاست خارجی می توانست این موارد را به کمیته بررسی برجام ارجاع دهد که حتی از این اقدام نیز خودداری کرد. اگر کشورمان در مقابل دو بار نقض عهد قبلی آمریکا واکنشی قاطعانه صورت می داد، هم اکنون سنای آمریکا ناچار بود محتاطانه تر در این خصوص گام بر دارد.
نکته چهارم: فراموش نکنیم که قانون داماتو توسط همان سناتورهایی تصویب شده است که حداقل 42 نفر از آنها به توافق هسته ای میان ایران و اعضای 1+5 رای مثبت داده و موجبات تصویب آن را فراهم آورده بودند. با این حال چنانچه سناتور باب کورکر اظهار نموده است، هدف سنا از این اقدام، باز گذاشتن دست رئیس جمهور بعدی آمریکا در ادامه دادن تحریم ها علیه ایران و حتی وضع تحریم های جدید علیه کشورمان است.
نکته پنجم: مقامات وزارت امور خارجه و حتی رئیس جمهور محترم نسبت به نقض برجام متفق القول بوده و تمدید قانون ISA را مترادف با بی تعهدی واشنگتن در قبال توافق هسته ای میان ایران و اعضای 1+5 می دانند. بنابراین اجماع و اتفاق نظر مسئولین کشورمان در خصوص نقض برجام از سوی آمریکا باید به مبنا و محوری برای ترسیم و تعیین رفتارها و واکنش های بعدی از سوی کشورمان در تقابل با واشنگتن تبدیل شود.
نکته ششم: هم اکنون زمان آن رسیده است تا دیگر اعضای 1+5 رویکرد واقعی خود را در برابر نقض برجام از سوی واشنگتن مشخص نمایند. متاسفانه تاکنون شاهد واکنشی قاطعانه در خصوص نقض برجام از سوی آمریکا توسط تروییکای اروپایی، روسیه و چین شاهد نبوده ایم. به عبارت بهتر، لازم است دستگاه سیاست خارجی کشورمان صراحتا از دیگر اعضای 1+5 بخواهد تا مواضع خود را نسبت به نقض برجام از سوی آمریکا مشخص نمایند.
نکته هفتم: نقض برجام، محصول عملکرد مشترک سناتورهای دو حزب دموکرات و جمهوریخواه است. بنابراین ترسیم دوگانه "اوباما-ترامپ" و اعمال تفکیک میان کبوترها و بازها، دیگر مفهوم خود را از دست داده است. حتی اگر هیلاری کلینتون در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز می شد، نقض برجام از سوی کنگره و همراهی اوباما با این موضوع اجتناب ناپذیر بود.
نکته هشتم: چنانچه منابع آمریکایی گزارش داده اند، دونالد ترامپ رئیس جمهور بعدی آمریکا در صدد وضع تحریم های غیر هسته ای علیه کشورمان است. هم اکنون تیم سیاست خارجی ترامپ مشغول تدوین و تعیین تحریم های غیر هسته ای (که در ظاهر مغایرتی با متن برجام ندارند) علیه کشورمان هستند. اگر در همین مرحله جلوی نقض عهد آمریکا گرفته نشود، حدود دو ماه بعد و در زمان حضور ترامپ در کاخ سفید، کار دستگاه سیاست خارجی کشورمان سخت تر و پیچیده تر خواهد شد.
نکته نهم: دولت ترامپ در قبال برجام به دنبال دو پروژه اساسی است: نخست بر هم خوردن برجام از سوی جمهوری اسلامی ایران (پروژه مقصر جلوه دادن ایران ) و دیگری کشاندن دوباره ایران پای میز مذاکرات هسته ای جهت تغییر برخی مفاد برجام به سود منافع آمریکا.
نکته دهم : چنانچه در زمان تصویب برجام میان مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی و وزارت امور خارجه اجماعی نسبی وجود داشت و در نهایت توافق هسته ای با ملاحظاتی خاص و ویژه به تصویب نظام رسید، هم اکنون لازم است دستگاه های ذی ربط و گروه ها و احزاب سیاسی در کشور به صورتی یکپارچه و محکم در برابر نقض عهد آمریکا در برجام عمل کنند./
