اوپک و چالش‌های بزرگ ترین توافق نفتی جهان

(روزنامه آفتاب اقتصادي ـ 1396/04/21 ـ شماره 526 ـ صفحه 5)

چرایی یک توافق

اوپکی‌ها نه‌تنها برای کاهش تولید نفت و به بیان بهتر برای مهندسی عرضه نفت به بازارها به توافق رسیدند، بلکه این سخن علی النعیمی، وزیر سابق نفت عربستان را نیز رد کردند که تاریخ توافقات نفتی اوپک، تاریخ فریب دادن اعضا توسط یکدیگر است. او گفته بود معامله نفتی اوپک می‌تواند کارساز باشد و باعث ایجاد توازن در بازار نفت شود اما «مایه بدبختی است که ما به فریب [یکدیگر]تمایل داریم ». علی النعیمی کارکشته که موهای خود را در «آسیاب نفت» سفید کرده است، ظاهراً نگرانی خود را در جایی صرف کرده بود که اصلاً مایه نگرانی نبود! برخلاف نظر وزیر نفت سابق عربستان، مایه بدبختی این نبود که «ما اوپکی ها» تمایل به فریب یکدیگر داریم؛ مایه بدبختی این است که علی‌رغم پای‌بندی حداکثری همه ما به معامله نفتی هم بازار نفت ممکن است تکانی اساسی نخورد و به توازن رسیدن بازار نفت مدت‌ها طول بکشد. در واقع علی النعیمی در بخش اول اظهارات اش، امید بیش از حد و در بخش دوم، نگرانی بیش از حد، به خرج داده بود!. گزارش اوپک از تولید کشورهای عضو این سازمان در نخستین ماه سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که کشورهای عضو این سازمان تا سطح بی‌سابقه‌ای به توافق نفتی پای‌بند بوده‌اند و در مجموع توافق را ۹۳ درصد رعایت کرده‌اند. توافق نفتی از کشورهای عضو اوپک می‌خواست تا تولید نفت خود را یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهند. اما حالا تنها یکی از اعضا، یعنی عربستان سعودی به اوپک گفته است که تولید نفت خود را ۷۱۸ هزار بشکه در روز کاهش داده است که بیشترین کاهش تولید نفت این کشور در هشت سال گذشته است.

بنا به گزارش منابع ثانویه اوپک، عربستان در ماه نوامبر که توافق نفتی حاصل شد ۱۰.۶۲۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کرد. اما این کشور در ژانویه ۶۷۹ هزار بشکه در روز (نسبت به نوامبر) تولید نفت خود را کاهش داده و آن را به ۹.۹۴۶ میلیون بشکه در روز رسانده است. عراق مایه «بددلی» و «بدگمانی» بسیاری از کارشناسان بازار نفت و همچنین برخی از کشورهای عضو اوپک بود. آنها می‌گفتند عراقی‌ها آمار منابع ثانویه اوپک (شش منبعی که اوپک برای اعلام تولید نفت کشورهای عضو خود به آنها استناد می‌کند) را قبول ندارد و علاوه بر این با سرسختی نیز خواهان معاف شدن از طرح کاهش تولید نفت بوده است. آنها در هر دو مورد راست می‌گفتند: عراق منابع ثانویه را واقعاً قبول نداشت و علاوه بر این به دلیل جنگ با داعش تا آخرین لحظه می‌خواست از این طرح معاف شود. با این حال، نرخ تبعیت عراق از معامله نفتی نیز خارق‌العاده بود و این کشور تولید نفت خود را در ماه ژانویه، بنا به آمار همین منابع ثانویه، نسبت به ماه دسامبر حدود ۱۶۶ هزار بشکه در روز کاهش داد. اماراتی‌ها هم‌سنگ تمام گذاشتند و تولید نفت خود را ۱۶۰ هزار بشکه در روز کاهش دادند. در کل با اجرای توافق توسط ۱۳عضو اوپک، ۸۹۰ هزار بشکه در روز نفت از بازارها ناپدید شد و تولید نفت اوپک در ژانویه به ۳۲.۱۳۹ میلیون بشکه در روز رسید. اما اگر خبر حصول توافق نفتی افزایش حدود ۲۰ درصدی قیمت نفت را در ظرف تنها یک هفته به دنبال داشت، خبر تعهد خارق‌العاده اوپکی‌ها به توافق نفتی، چندان قیمت‌ها را تکان نداد.

توازن در بازار نفت

پس مسئله آن است که با وجود تعهد اوپکی‌ها نیز ایجاد توازن در بازار نفت، افزایش مشکل مازاد عرضه و احیای قیمت‌ها ممکن است مدت‌ها طول بکشد؛ آن هم به شرط اینکه دوره اجرای توافق نفتی تمدید شود و پای‌بندی‌ها به طرح کاهش تولید نفت توسط اعضای اوپک و غیراوپک برای دوره‌ای طولانی‌تر تداوم داشته باشد. اوپکی‌ها دوره شش ماهه را برای معامله نفتی درنظر گرفته بودند و از احتمال تمدید آن نیز سخن می‌گفتند. با این حال، آنها انتظار داشتند و دارند که بازار نفت در همین سال ۲۰۱۷ به توازن برسد. اما ممکن است مشکل موجود در بازار نفت ریشه ای‌تر از این حرف‌ها باشد. بسیاری از کارشناسان نیز پیش‌بینی می‌کنند که بازار نفت در سال ۲۰۱۷ تغییر فاز داده و از مازاد عرضه نفت وارد کسری عرضه می‌شود. اما از ۲۰۱۴ تاکنون تقریباً هر سال گفته می‌شده که بازار نفت در نیمه دوم سال به توازن می‌رسد؛ توازنی که هنوز هم حاصل نشده است. یکی از عواملی که ممکن است رسیدن به هدف اوپکی‌ها را به روندی فرسایشی و بسیار طولانی‌مدت تبدیل کند، تولید نفت شل در آمریکا است. تولید نفت شل در آمریکا حتی از دومین تولیدکننده نفت اوپک یعنی عراق نیز بیشتر است و این امر در شرایطی صورت می‌گیرد که بیش از دو سال قیمت پایین نفت، فشار بسیار زیادی را به تولیدکنندگان شل در آمریکا وارد کرده است.

تولید نفت شل در آمریکا در حال حاضر در حدود ۴.۸ میلیون بشکه در روز است و با رونق بیشتر فعالیت‌های حفاری در صنعت شل احتمالاً این تولید افزایش نیز خواهد یافت. از قضا هرگونه وحدت عمل اوپک و هرگونه پای‌بندی بی‌سابقه یا کم‌سابقه به معامله نفتی، به نفع رقیب این سازمان یعنی صنعت شل آمریکا با تولیدکنندگان متعددش تمام خواهد شد. تولیدکنندگان شل بیش از این که نگران وحدت در اردوگاه رقیب باشند، نگران تکه‌پارگی و عدم انسجام اوپک هستند؛ چرا که این عدم انسجام باعث می‌شود تا با راه افتادن جنگ قیمت ها، قیمت نفت کاهش یابد و شیلی‌ها که هزینه تولیدشان نسبتاً بالاست صرفه اقتصادی کسب و کارشان تهدید شود. با تمام این اوصاف، افزایش تولید نفت آمریکا به اندازه کاهش تولید نفت از طرف اوپک نخواهد بود و آمریکایی‌ها نمی‌توانند حجم زیادی از نفت را روانه بازارها کنند، به طوری که جای نفت محوشده اوپکی‌ها از بازارها را بگیرد. صنعت شل به‌رغم تمام پیشرفت هایش هنوز به منابع اعتبارِ ارزان و ایجاد بدهی بر روی بدهی متکی است و در قیمت‌های فعلی شاید تنها تولید نفت شل از منابع غیرمتعارف «پرمین بیسین» واقع در غرب تگزاس مقرون‌به‌صرفه باشد. سایر میادین نفت شل آمریکا، نظیر «ایگل فورد» در جنوب ایالت تگزاس و «باکِن شیل» در داکوتای شمالی و مونتانا هزینه تولید بسیار بالایی دارند و در قیمت‌های فعلی تنها به ضرب سیاست‌های پولی به‌شدت انبساطی، بهره پایین و در نهایت‌های هم برای دوره‌هایی نه چندان طولانی‌مدت، می‌توانند خود را سرپا نگه دارند.

کنترل بازار

در واقع، مسئله بازار نفت در حال حاضر تنها نزاع مداوم طرفین عرضه نیست. بازار در طرف تقاضا با مشکل اساسی روبه‌رو است. سطح کنونی رشد اقتصادی در جهان با توسل به تزریق پول‌های بی‌پشتوانه در اروپا، ژاپن و آمریکا به اقتصاد حفظ شده و این امر نیز تاثیر اندکی بر رشد بخش واقعی اقتصاد داشته است. در واقع این بازارهای مالی بوده‌اند که در سالیان گذشته در بخش‌های وسیعی از دنیا رشد داشته‌اند و نه بخش واقعی اقتصاد. برخی از سرمایه‌گذاری‌های موجود در بخش واقعی اقتصاد، از جمله در صنعت شیل، سودزا نبوده و شرکت‌های سرمایه‌گذار با اخذ وام‌های جدید یا انتشار اوراق قرضه، اقساط وام‌های پیشین یا بهره اوراق پیشین را پرداخت کرده‌اند و در بسیاری از موارد نیز شاهد ورشکستگی شرکت‌ها بوده ایم. از زمان کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ تا پایان سال ۲۰۱۶ بیش از ۲۲۰ شرکت بالادستی و خدمات نفتی آمریکا اعلام ورشکستگی کرده‌اند. با این که قیمت نفت در سال ۲۰۱۶ روند صعودی را تجربه کرد اما در همین سال میزان بدهی شرکت‌های آمریکایی فعال در صنعت نفت و گاز که اعلام ورشکستی کردند به ۳۹ میلیارد دلار رسید. این در حالی است که بنا به آمارهای موسسه فیچ، بدهی شرکت‌های نفت و گازِ ورشکسته آمریکایی در سال ۲۰۱۵ کمتر از نصف این میزان، یعنی ۱۵ میلیارد دلار، بوده است.

موتور افزایش تقاضا برای نفت در حال حاضر چین است. این امر در مورد بقیه کالاها نظیر مس، سنگ آهن و غیره هم صدق می‌کند و چین به نوعی به کارخانه دنیای مدرن تبدیل شده است. با این حال، چین به سرعت با نرخ رشد دو رقمی خداحافظی کرده و سرمایه‌گذاری در صنایع سنگین و انرژی بر در این کشور رو به کاهش گذاشته است. در حالی که مصرف نفت خام در سایر نقاط دنیا، از اروپا و آمریکا گرفته تا ژاپن و کره جنوبی، ممکن است رشد چندانی نداشته باشد، چین نیز مشخص نیست که بتواند با همین شتاب به واردات نفت اقدام کند. ذخایر ارزی چین در ماه ژانویه کاهش یافت و تقریباً به پایین ترین میزان در شش سال گذشته رسید. صادرات و واردات چین نیز در برخی ماه‌ها کاهش یافته است. کاهش فعالیت‌های تولیدی در چین ممکن است بر واردات نفت توسط این کشور تاثیر بگذارد و فشار رکودی به قیمت‌های نفت وارد کند. گذشته از این ذخایر نفتی در سراسر نقاط دنیا مملو از نفت هستند و کاهش حجم این ذخایر مدت زیادی زمان می‌برد. در واقع، رفته رفته این حقیقت در حال پدیدار شدن است که اگرچه اوپکی‌ها به توافق نفتی وفادار مانده‌اند، اما هنوز روند ایجاد توازن در بازار نفت ممکن است روندی فرسایشی، طولانی مدت و بدتر از همه قربانی گیر باشد. در واقع، ممکن است کشورهای اوپک که سخت به درآمدهای نفتی متکی‌اند، همچنان روزهای سختی پیش رو داشته باشند.

http://news.aftabeyazd.ir/6269--.html

ش.د9601048