استقبال از روابط گسترده با چاشنی احتیاط

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/فخرالدین اسدی

سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به هند از ابعاد مختلفی مورد ارزیابی تحلیلگران مسائل بین الملل قرار گرفته است. هند به عنوان کشوری که از آن به عنوان یک قدرت نوظهور در نظام بین الملل (خصوصا در ابتدای هزاره سوم ) یاد می شود، نقش به سزایی در تنظیم مناسبات قدرت در معادلات جهانی ایفا کرده و خواهد کرد. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت برتر منطقه غرب آسیا و بازیگری تاثیر گذار در جهان امروز، مورد توجه دهلی نو و مقامات هندی قرار دارد.


سفر سه روزه دکتر روحانی به هند و دیدار وی با مقامات این کشورر نیز با توجه به «نقش پررنگ» هر دو بازیگر در نظام بین الملل دارای نکات مهمی است که در ذیل به آنها می پردازیم:

1- سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به هند، در برهه زمانی بسیار حساس و تعیین کننده ای  صورت گرفت؛ درست در شرایطی که ایالات متحده آمریکا برای برای لغو توافق هسته ای با ایران خیز برداشته و لابی های صهیونیستی نیز در این معادله، از دولت دونالد ترامپ به شدت حمایت می کنند، انعقاد قراردادهای تجاری میان تهران و دهلی نو بسیار معنادار است. در جریان دیدار رییس جمهوری ایران با مقامات هندی دو طرف ۱۵ توافق‌نامه جدید همکاری امضاء کردند که بخش قابل توجهی از آن به عرصه حمل و نقل باز می‌گردد. همچنین  در موضوعات بندری و ریلی همکاری‌های دو طرف ادامه خواهد داشت و در این جهت هند با سرمایه‌ گذاری حدود دو میلیارد دلاری (۹۰۰۰ میلیارد تومان) موافقت کرده است. در کنار سرمایه‌ گذاری مستقیم در بندر چابهار و خط ریلی این بندر، دو طرف توافق کردند که در حوزه‌هایی مانند ساخت مشترک لوکوموتیو و ساخت ریل در ایران نیز همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشند. انعقاد این قراردادها از یک سو نشان دهنده ناکامی ایالات متحده آمریکا و متحدان آن در اعمال فشارهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران و از سوی دیگر، نشان دهنده عزم مقامات هندی مبنی بر گسترش روابط اقتصادی با کشورمان است.

2- رژیم صهیونیستی طی سال های اخیر و به دنبال افزایش قدرت هند در جنوب آسیا، تصمیم به تغییر سطح روابط خود با دهلی نو گرفته است. تل آویو به دنبال تعریف روابط نزدیک، طولانی مدت و استراتژیک با هند است و در این جهت روابط دو طرف از ابتدای هزاره سوم میلادی تا کنون  رو به افزايش بوده است. یکی از حوزه هایی که در آن شاهد همکاری های نزدیک رژیم اشغالگر قدس و هند هستیم، حوزه نظامی و فروش تجهیزات جنگی و  ماهواره هاي جاسوسي است. همین موارد سبب شده تا از هند به عنوان بازیگری پشتیبان (برای رژیم صهیونیستی) یاد شود. از این رو صراحتا باید تاکید کرد روابط هند با رژیم صهیونیستی در حوزه های مختلف اقتصادی، تجاری و نظامی را نمی توان در قالب روابطی طبیعی و عادی تعریف نمود، چرا که رژیم صهیونیستی نسبت به اتحاد با هند، به عنوان سرمایه ای استراتژیک می نگرد. با این حال، دهلی نو علی رغم ملاحظاتی که در رابطه با رژیم صهیونیستی دارد، نتوانسته است نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه را نادیده بگیرد. این در حالیست که لابی های صهیونیستی در هند به شدت مخالف هر گونه رابطه اقتصادی و سیاسی میان ایران و هند می باشند.

3- یکی دیگر از دلایل حساسیت ویژه رژیم صهیونیستی نسبت به هند، موقعیت ژئو پلیتیک و ژئو استراتژیک این کشور پهناور است. همجواری هند با کشورهایی مانند چین و پاکستان این روند را تقویت کرده است. مجموع این عوامل ، نیاز استراتژیک رژیم صهیونیستی به دهلی را تشدید نموده و تلاش های سران تل آویو برای تحکیم این روابط را دوچندان ساخته است. با همه این اوصاف، هند به خوبی می داند که برای تبدیل شدن به یک " قطب قدرت" در نظام بین الملل، نمی تواند بر روی اتحاد استراتژیک با رژیم صهیونیستی حساب ویژه ای باز کند. از سوی دیگر، هند در منطقه غرب آسیا به دنبال منافع اقتصادی خود می باشد و به خوبی نسبت به نقش پررنگ جمهوری اسلامی در معادلات منطقه آگاه است. نقش ویژه جمهوری اسلامی ایران در شکست گروه های تروریستی و تکفیری در منطقه غرب آسیا، نقش به سزایی در افزایش تمایل هند نسبت به تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی خود با ایران داشته است. اهمیت این موضوع از این جهت است که هند از جانب گروه های تروریستی تکفیری احساس خطر بالایی دارد و این موضوع توجه هندی ها را به قدرت و نفوذ ایران در مقابله با تروریسم تکفیری جلب می کند.


4- در بیانیه مشترک رئیس جمهور کشورمان و"نارندرا مودی" نخست وزیر هند، به نکات قابل تاملی در خصوص تقویت روابط دوجانبه میان تهران و دهلی اشاره شده است. برخی از این موارد عبارتند از:
4-1- طرفین بر نقش منحصر به فرد ایران و هند در ارتقای ارتباطات چندبعدی در سطح منطقه ای و فرا منطقه ای تاکید کردند. با توجه به بهره برداری کامل از ظرفیت چابهار و اتصال آن به افغانستان و آسیای مرکزی، هند آمادگی خود را برای حمایت از توسعه خط آهن زاهدان-چابهار اعلام کرد.
4-2- بر اساس بیانیه نهایی و با توجه به اینکه در بخش انرژی منافع دو کشور مکمل یکدیگر است و نوعی مشارکت طبیعی را شکل می دهد، توافق شد که روابط دو کشور فراتر از روابط خریدار و فروشنده باشد و به سطح «مشارکت استراتژیک دراز مدت» ارتقا یابد.
4-3- طرفین توافق کردند برای دستیابی به نتایج مناسب در حوزه انرژی از جمله میدان فرزاد ب مذاکرات را ادامه و افزایش دهند.
4-4- طرفین  موافقت کردند همکاری های تجاری و سرمایه گذاری بین دو کشور را تعمیق بخشند. بر اساس این بیانیه، موافقت نامه اخذ مالیات مضاعف به عنوان گامی برای توسعه محیط تجارت، تسهیل صدور روادید الکترونیکی (E-Visa) برای اتباع دو کشور، تاسیس کرسی مطالعات هند در دانشگاه تهران و رشد تعاملات فیمابین شوراهای امنیت ملی دو کشور از دیگر موارد مندرج در این بیانیه است.
4-5- طرفین ضمن شناسایی چالش های تروریستی و افراط گرایی خشونت آمیز، بر تعهد خود برای مبارزه با تروریسم در هر شکل و مفهومی تاکید داشته و بر این موضوع که هیچ گونه عمل تروریستی قابل توجیه نیست، مصمم بودند. بر اساس بیانیه تهران و دهلی نو در پایان سفر روحانی به هند دو طرف تاکید کردند مبارزه با تروریسم صرفا نباید به حذف تروریست و سازمان ها و شبکه های تروریستی خلاصه شود، بلکه باید ضمن شناسایی آنها، باید به شرایط نشو و نمای تروریسم به عنوان ایدئولوژی های افراطی اشاره شود.
4-5- طرف هندی مجددا حمایت خود نسبت به اجرای موثر و کامل برجام که توسط قطعنامه 2231 شورای امنیت به تایید رسیده است را اعلام کرد و اعتقاد دارد که اجرای این قطعنامه نقش حیاتی در عملیاتی شدن چارچوب توافقات عدم اشاعه هسته ای و به تبع آن در برقراری امنیت، صلح و ثبات بین المللی دارد.


بنابراین همان گونه که از متن بیانیه نهایی بر می آید، طرفین گام بلندی را در راستای تقویت مناسبات تجاری، اقتصادی، استراتژیک و سیاسی خود برداشته اند. با این حال باید این حقیقت را مد نظر قرار داد که هرگونه سرمایه گذاری و سرمایه پذیری کشورمان در این معادله، باید با چاشنی احتیاط همراه باشد. نوع مناسبات هند با ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی اقتضا می کند که در عین استقبال از گسترش مناسبات با این قدرت نوظهور در نظام بین الملل، مناسبات این کشور با تل آویو و واشنگتن و نوع تاثیر گذاری این مناسبات بر روی روابط دهلی نو-تهران نیز مورد رصد و ارزیابی فعالان اقتصادی و سیاسی ایران قرار گیرد. از سوی دیگر دستگاه دیپلماسی کشورمان نیز باید واقعیت خطر تروریسم تکفیری برای هند و منافع آمریکا و اسرائیل در دامن زدن به این موضوع را یادآور شود. این موضوع راهبردی بودن منافع هند در توسعه روابط با ایران را بیش از پیش به مقامات دهلی نو گوشزد می کند./