پشت پرده تحرکات اخیر احمدی‌نژاد چیست؟

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1396/11/30 ـ شماره 5119 ـ صفحه 12)

محمود احمدی نژاد طی روزهای گذشته همزمان با برگزاری دادگاه حمید بقایی ، طی اظهاراتی مسبوق بالسابقه با حمله لفظی به دستگاه قضا تلویحا انتقاداتی را نیز متوجه سایر ارکان نظام نمود که با واکنش تند بسیاری از سیاسیون جناح راست و رسانه های محافظه کار مواجه گردید ! اصلاح طلبان و روزنامه های همسو با ایشان اما با سکوت از کنار این موضوع گذشتند چراکه این اصل بر ایشان اثبات شده که احمدی نژاد اساسا فردی غیرقابل پیش بینی است که اعتبار و استناد موجهی نمی توان برای سخنان و اقدامات احتمالی وی از منظر سیاسی قائل گردید ! دقیقا به همین دلیل بود که رئیس دولت اصلاحات هیچگونه پاسخی به درخواست اسفندیار رحیم مشایی برای ایجاد یک جبهه مشترک سیاسی میان اصلاح طلبان و بهاریون به وی تقدیم ننمود ! از سویی دیگر اما تحلیل اقدامات و تحرکات خارج از عرف رئیس جمهور سابق علاوه بر همه پیچیدگی هایش، می‌تواند حاوی نتایج مثبتی باشد که تا "سرنوشت پوپولیسم غیر عقلانی" که چیزی جز سقوط سیاسی به پرتگاه فراموشخانه تاریخ نیست را برای دوستداران این طریقه سیاسی آشکار ساخته تا مبادا جریانات سیاسی جوان و نوظهور بخواهند در آینده با الگو برداری غلط از شیوه حکمرانی گفتمان احمدی‌نژادیسم، برای قبضه قدرت، کشور و مردم را به دوران هشت ساله در آن سال‌ها بازگردانند !

پنج استراتژی احمدی‌نژاد در پنج سال اخیر !

با یک رصد نسبتا کامل از مجموعه اقدامات احمدی نژاد و یاران او در پنج سال اخیر می توان پنج استراتژی اصلی وی را در مواجهه با مسائل سیاسی کشور (با هدف زمینه سازی برای بازگشت دوباره به صحنه قدرت) مورد توجه قرار داد . پنج استراتژی کلان احمدی نژاد در پنج مرحله همچون : ۱. استراتژی حضور نیمه فعال همراه با سکوت (و نه انزوای سیاسی) ۲. سیاست تعامل نسبی و پنهان با متحدان همسو در برخی ارکان قدرت ۳. استراتژی سنجش میزان حساسیت سیاسی -اجتماعی مردم و نظام (بدون ایجاد تنش مستقیم) ۴. اتخاذ رویکرد اپوزیسیون گرایی ( مشروعیت سازی اجتماعی در تقابل) ۵. استراتژی تقابل آشکار (به مثابه آلترناتیو نهایی) قابل بررسی خواهد بود!

اشتباهات استراتژیک پنج گانه احمدی‌نژاد !

استراتژی های پنج گانه احمدی نژاد از ابتدای آغاز دولت دکتر روحانی تا به امروز بواقع با اشتباهات و خطاهای بزرگی همراه بود که این نشانه عدم درک صحیح تیم مشاوره و بویژه شخص او در تحلیل واقع گرایانه و منطقی شرایط سیاسی و اجتماعی روز کشور در پنج ساله اخیر می باشد . در گام نخست می توان احمدی نژاد را در گذشته معتقد بر این باور دانست که بدون شک دولت یازدهم بدلیل مخالفت احتمالی نظام با برجام و بواسطه عدم توان پاسخگویی مسئولان به مطالبات گسترده مردمی در زمینه معیشت و عدالت ، دیری نخواهد پایید که به سقوط زودهنگام دولت دکتر روحانی منجر گردیده و احتمالا زمینه برای گذر از دولت اعتدال به دولت عدالت طلب(؟!) وی را به سادگی باز خواهد نمود ! در ادامه اما با انعقاد پروژه بین المللی برجام و رفع تحریم های هسته ای ، پیش بینی و خوش خیالی احمدی نژادی ها به نحو بی سابقه ای به سرخوردگی ایشان منجر گردید ! احمدی نژاد در مرحله بعدی از آنجا که از سوی غالب مسئولان مستقر در قدرت و جمع کثیری از سیاسیون مقبول و مشروع در جامعه با طرد سیاسی مواجه گردید ، تلاش دارد تا با استفاده حداکثری از ظرفیت ها و موقعیت های انتصابی خویش در قدرت، کماکان خود را در پیوند (هرچند محدود با اصحاب قدرت) معرفی و حفظ نماید . در ادامه ، استراتژی بعدی احمدی نژاد با دو رویداد مهم سیاسی فازی عملیاتی به خود گرفت ‌! وفات نابهنگام بزرگترین منتقد احمدی نژاد در قدرت یعنی شخص آیت الله هاشمی رفسنجانی از یک سو و از سویی دیگر اعلام برائت مستقیم و یا غیرمستقیم بزرگان جریان اصولگرا همچون آیات مصباح یزدی ، علم الهدی و جنتی از مثلث احمدی نژاد ، مشایی و بقایی ، ضرورت نزدیکی هرچه بیشتر احمدی نژاد به متحدان باقیمانده خویش را بیش از گذشته برای وی ضروری نمود . هرچند اقدامات و لابی های اخیر او در این رابطه هنوز نتیجه موثری را برای وی به همراه نداشته اما احمدی نژاد به توصیه مشاوران و نزدیکانش ، گام بعدی در اجرای برنامه های سیاسی خویش را در دستور کار قرار داده است. احمدی نژاد طی یک سال اخیر در مواقع خاصی اقدام به سنجش میزان حساسیت سیاسی مردم به طرق مختلف نموده تا بتواند با موج سواری بر مطالبات روزافزون شهروندان در زمینه های گوناگون همچون بحران معیشتی ، اقتصادی و مواردی از این دست ، بستر مورد نیاز برای بازگشت به قدرت را برای خویش هموار سازد ! اقداماتی که البته هیچگاه با اقبال گسترده مردم و بویژه نسل جوان ، دانشجویان ، توده های مردم و زنان مواجه نشد !

احمدی‌نژاد در پوشش اپوزیسیون خیالی!

در نظریات معتبر جامعه شناسی سیاسی ، "اپوزیسیونیسم" به مجموعه ای گفتمانی و عملیاتی از افراد کارکشته سیاسی با جریان فکری هدفمندی اطلاق می شود که با هدف اصلاح وضع موجود و با بهره گیری از امر سیاسی عقلانی ، آشکارا و منطبق با برنامه های عملگرایانه و البته واقع گرایانه ، به اقناع اجتماعی شهروندان پرداخته و طبق دستورالعمل های مدون و انتقادی خویش زمینه اصلاحات در قدرت و استقرار تدریجی دمکراسی و آزادی را در جامعه فراهم نموده و در راستای آن ، پیگیری های اثربخشی می نمایند . حال با این گزاره علمی ، احمدی نژاد طی سال های اخیر همواره با نمایش روشنفکرانه و در پوشش ژست دموکراتیک مآبانه در انظار عمومی ، سعی در وارونه سازی مفاهیم مدرن و استاندارد های جهانی داشت که گاه بدلیل تعاریف او از حقوق بشر و تناقض آشکار عملکرد او در مقایسه با شعارهای پوپولیستی‌اش، سوژه طنز بسیاری از رسانه های داخلی و بین المللی را فراهم نمود ! احمدی نژاد تلاش بسیاری در جذب اقشار "خاموش" و یا اصطلاحا "قشر خاکستری" جامعه نمود چراکه معتقد بود افرادی که در انتخابات شرکت نمی کنند ، بدلیل مخالفت با ساختار موجود ، نهایتا با سخنان و اقدامات ساختارشکنانه او ، جذب تفکر احمدی نژادی خواهند شد . از اینرو به توصیه اسفندیار رحیم مشایی تبلیغ باستان گرایی و ایرانی گری در کنار مخالفت غیرمستقیم با نهاد مورد احترام مردم در دستور کار دولت دوم احمدی نژاد قرار گرفت که تا همین امروز عامل اصلی در افزایش انشقاق و ایجاد فاصله و شکاف جدی میان احمدی نژاد با نظام شده است! احمدی نژاد همچنین در پوشش اپوزیسیون با سکوت در برابر اعتراضات مردمی در دیماه سال جاری، عملا بصورت غیرمستقیم جانب معترضان را گرفته و در موقعیت های گوناگون و به انحای مختلف علیه ارکان نظام موضع گیری و اعلام مخالفت می نماید ! این موضوع تا بدانجا ادامه یافت که طی روزهای اخیر احمدی نژاد به بهانه دادگاه حمید بقایی در مقابله رسانه های داخلی و خارجی ناجوانمردانه قوه قضائیه را تلویحا متهم به سیاسی‌کاری و اهمال در انجام وظایف قانونی خویش نمود.

تحلیل اقدامات و سخنان احمدی نژاد بر این واقعیت صحه می گذارد که او اکنون از پشتیبانی متحدان سابق خویش در حاکمیت و وفاداران دور نخست ریاست جمهوری اش تهی گشته و در حال حاضر بر طرفداران شهرستانی از یک سو و جوانان مخالف تهرانی از سویی دیگر سرمایه گذاری نموده است . احمدی نژاد و مشاورانش اما غافل از این موضوع مهم اند که از نگاه اکثریت مردم و بویژه متعرضان جوان ، عامل اصلی در آشفته بازار امروز اقتصاد کشور و معیشت اسف بار مردم ، شخص احمدی نژاد و سیاستگذاری های هشت ساله او در راس دولت وی دانسته می شود! در واقع تلاش پنج ساله احمدی نژاد در ایجاد بسیج سیاسی مردم در مقابل دولت روحانی نه تنها هیچگونه نتیجه ای در بر نداشت ، بلکه به انزوای هرچه بیشتر وی نیز انجامید . چالش دیگر احمدی نژاد به پتانسیل و توان عملیاتی پایگاه مردمی او مربوط می شود . نزدیکان احمدی نژاد پیش بینی می نمودند که حداقل در جنوب تهران و چند مرکز استان ، تظاهرات مردمی در حمایت از احمدی نژاد و با شعار بازگشت به دوران احمدی نژاد صورت گیرد که البته این پیش بینی هیچگاه محقق نشد .

در تحلیل این مسئله باید بیان داشت که حامیان فعال احمدی نژاد از قابلیت چندانی برای حضور فعالانه برخوردار نیستند . جدای از توده های خنثی ، سایر حامیان احمدی نژاد در جناح راست ، در میانه نزاع حاکمیت با احمدی نژادی ها ، بدون شک جانب نظام را گرفته و دقیقا به همین دلیل است که روز به روز از ظرفیت های سیاسی و اجتماعی احمدی نژاد در حاکمیت و جامعه راست سیاسی در حال کاسته شدن است ! احمدی نژاد امروز در شرایطی قرار دارد که اصولگرایان و بسیاری از فعالان سیاسی برای اعلام برائت از او صف کشیده و اطراف او را خالی نموده‌اند. این شاید بتواند به معنای ظهور نشانه های سقوط قریب الوقوع احمدی نژاد از قدرت و طرد همیشگی او از سیاست کشور در نظر گرفته شود !

پروژه بعدی احمدی‌نژاد چه خواهد بود ؟

احمدی نژاد پس از شکست در برنامه های پیشین خود اکنون استراتژی خود را از سکوت مصلحتی و مقابله نیمه آشکار ، به تقابل تدریجی و آشکارا با قدرت مستقر تغییر داده است . وی اکنون خطر اصلی برای بقای سیاسی خویش را نه از جانب اصلاح طلبان و دولت حسن روحانی ، بلکه چالش اصلی خود در آینده را در نزاع سیاسی پیچیده با طیف علی لاریجانی تصور می کند ‌. از آنجا که احمدی نژاد حذف سیاسی خویش از صحنه قدرت را محتمل می داند تلاش دارد تا با انجام یک سری اقدامات جنجالی (همانند آنچه که در مناظره های انتخاباتی سال ۸۸ و بعد از آن انجام داد) افکار عمومی و بویژه مخالفین و معترضان اقتصادی جامعه را به سوی خود متمایل سازد ! تحلیل رفتار سیاسی احمدی نژاد نشان می دهد که او تمایل دارد تا بصورت مستقیم از جانب دستگاه قضا مورد تعقیب قضایی قرار گرقته تا از آن طریق بتواند با حضور در دادگاه احتمالی و با ایراد سخنانی پر سر و صدا (احتمالا تهدید دوباره به افشای برخی از پرونده های سیاسی و اقتصادی رقبا و مخالفین سیاسی خویش) بسترهای مورد نیاز برای جلب حمایت سیاسی عموم جامعه را برای نقش آفرینی دوباره خود در قدرت فراهم نماید . احمدی نژاد شاید بر این باور باشد که بدلیل سابقه ریاست جمهوری از یک مصونیت خاص قضایی و سیاسی برای همیشه نیز برخوردار خواهد بود . از این رو برخی از تحلیل‌گران معتقدند که ادامه خط شکنی ها و عبور احمدی نژاد از خطوط قرمز ، نهایتا به دست خود او ، پایان سیاسی وی را رقم خواهد زد . پایانی که برخلاف باور یاران احمدی نژاد ، قطعا سروصدای چندانی در جامعه به همراه نخواهد داشت !

استراتژی آلترناتیو احمدی‌نژاد چیست ؟

تجربه سیاسی نظام جمهوری اسلامی هیچ اثری از سازش کاری را در کارنامه خود نشان نداده و اساسا عقب نشینی سیاسی در قاموس سیاست ورزی کلان حاکمیت نظام اسلامی نمی گنجد .‌چنانکه در موضوعاتی مانند استعفای آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری و یا خانه نشینی یازده روزه احمدی نژاد و حتی ردصلاحیت آقایان هاشمی رفسنجانی ، سید حسن خمینی و محمود احمدی نژاد نیز هیچگونه مسامحه ای از سوی نظام در رابطه با مشاهیر سیاسی کشور به عمل نیامد ! تجربه فوق ، طبیعی است که حامیان احمدی نژاد را از حمایت همه جانبه حاکمیت از وی ( مانند دوران اوج ریاست جمهوری اش) نا امید ساخته باشد . از اینرو تنها راه باقیمانده برای بازگشت آرام احمدی نژاد و یاران او صرفا از طریق نهادهای انتخابی و بوسیله ابزار انتخابات برای ورود به مجلس و شوراهای شهر و روستا خواهد بود . اکنون مشاوران احمدی نژاد به خوبی می دانند که جلب رای مردم تهران در انتخابات شوراها و مجلس آینده به نفع احمدی نژاد ، امری تقریبا محال و دور از تصور است ! بدین جهت استراتژی انتخاباتی تیم احمدی نژاد امروز در قالب حضور گمنام و منفرد اعضای درجه دو و سه وفادار به دولت نهم و بویژه دولت دهم برای ثبت نام و اعلام کاندیداتوری در شهرهای کوچک و بصورت غیرسیستماتیک پیگیری می شود . اینگونه اقدامات البته بیش از آنکه یک اقدام موثر سیاسی به شمار آید، یک پروژه نخ نما شده پوپولیستی است که اینروزها دیگر با اقبال مردمی همراه نمی گردد! اما به هر روی، این برنامه شاید آخرین نقطه امید طیف احمدی نژاد برای ورود به قدرت در سال های آتی باشد .

موانع پیش روی احمدی‌نژاد برای بازگشت به قدرت چیست ؟‌

احمدی نژاد امروز در نهان ،‌ بیش از هر چیزی از احتمال تکرار رد صلاحیت خود و توقف در ایستگاه نظارت شورای نگهبان واهمه دارد. این مسئله زمانی بر نگرانی او خواهد افزود که پشتوانه اجتماعی موثری در دفاع از مشروعیت سیاسی او (بعد از اعلام رد صلاحیت وی) همانند آنچه در انتخابات پیشین برای او رخ داد وجود نداشته باشد! احمدی نژاد در واقع قبل از آنکه یک رجل سیاسی و یا نظریه پردازی موثر باشد، صرفا استاد دانشگاهی بود که با طرح شعارهای پوپولیستی و ارائه وعده های توخالی همچون شعار عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد، پا به قطار انقلاب نهاد و کشور را در هشت سال ریاست جمهوری خویش با مشکلاتی رو به رو ساخت که نهایتا به طرد گسترده او از جانب اکثریت فعالان سیاسی جناحین چپ ، راست ، اعتدال گرا و حتی راست سنتی و جبهه پایداری منجر گردید . احمدی نژاد امروز برخلاف سیاست ورزی های خلاقانه رجل سیاسی بنام کشور مانند مرحوم هاشمی و یا دیگر خبرگان انقلاب، با آزمون و خطاهای بسیار تلاش دارد تا با ایجاد ملغمه‌ای از اندیشه ها و وعده های متناقض (از احیای باستان گرایی ایرانی گرفته تا زمینه سازی برای تحقق آرمان مدیریت جهانی) اقشار گوناگون جامعه از خاکستری ها تا سلبریتی ها، کارگران، مستضعفان و حتی اصلاح طلبان میانه رو را به حمایت از خود مجاب نماید ! بنابراین احمدی نژاد قبل از آنکه سیاست ورزی پیشه کند، سیاست بازی را مبنای عمل خویش قرار داده که متاسفانه همچنان نیز بر این سنت غلط سیاسی پافشاری کرده و فضای جامعه را متشنج می نماید !

پایان احمدی‌نژاد؟

کاملا هویداست که نظام اسلامی تاکنون در مواجهه با پدیده احمدی نژاد خویشتن داری بسیاری را از جانب خود به نمایش گذارده است .

پیاده سازی احمدی نژاد از قطار انقلاب (با وجود اصرار و تقلای بی وقفه او برای بقای در قدرت) امری بسیار سهل و امکانپذیر خواهد بود! چراکه احمدی نژاد امروز نه پایگاه اجتماعی فعالی دارد و نه اساسا چیزی در اختیار دارد ! برخی از سیاسیون تاکید دارند که اگر احمدی نژاد پرونده مهمی را در اختیار داشت، تاکنـــون بی درنگ بارها آن را برای پیشبرد اهداف سیاسی و غیـراخلاقی خویش (همانند آنچه در مناظــره‌ های کذایی‌سال ۸۸ از آن بهــره جست) مــورد استفاده قرار می داد ! اما او اکنون تنها چیزی که در اختیار دارد صرفا همان تهدیدات تاریخ مصرف گذشته ای است که دیگر کسی به آن "بگم بگم ها" وقعی نمی نهد ! سخن در باب اقدامات احمدی نژاد بسیار است اما از آنجا که اساسا احمدی نژادیسم به مثابه یک شبه گفتمان فاقد اصول و مبانی مشخص و روشن سیاسی و اجتماعی رفتار می کند ، نمی توان پیش بینی معتبری برای آن در نظر پنداشت . اما آنچه بیش از همه آشکار است ، نزدیکی احمدی نژاد به خط پایان سیاست است، همچنان که با پایان دوران ریاست جمهوری وی ، نتایج فاجعه بار تفکر احمدی نژادیسم نیز برای همگان آشکار شد و به عنوان عبرت تاریخ به موزه شکست خورده های تاریخ پیوست! در نهایت باید منتظر ماند تا معلوم شود که چه زمانی احمدی نژاد از قطار انقلاب خودش را پیاده خواهد کرد؟! البته همواره در سیاست هیچ چیز قطعی نخواهد بود، پس باید منتظر ماند !

http://aftabeyazd.ir/?newsid=99341

ش.د9605041