خروج آمریکا از سوریه؛ ابعاد و احتمالات

تصمیم دولت آمریکا برای خروج نیروهای خود از سوریه و افغانستان واکنش‌های فراوانی را در داخل و خارج این کشور برانگیخته است. به طوری‌که دو مقام ارشد این کشور از سمت خود کنار رفته اند. در این زمینه بسیاری معتقدند خروج آمریکا از سوریه می‌تواند به نفع جمهوری اسلامی ایران باشد اما برخی هم معتقدند باید با احتیاط به ماجرا نگاه کرد چرا که احتمالاً برنامه های خاصی پشت این تصمیم است. پایگاه بصیرت برای بررسی این قضیه گفت وگویی را با هادی محمدی کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا ترتیب داده است.

بصیرت: چه دلایلی باعث تصمیم آمریکا برای خروج نظامیانش از سوریه شد؟ و اینکه چرا تصمیم خروج آمریکا از سوریه در شرایط کنونی اتخاذ شد؟

خروج غیر منتظره نیروهای نظامی آمریکایی از سوریه با تصمیم ترامپ در صحنه عملی را باید با تردید نگاه کرد. چون ترامپ در محیط داخلی با کنگره، در مسائل بودجه و موضوعات مختلف دچار چالش است و در محیط خارجی هم هم‌پیمانان آمریکا مانند عربستان به عنوان متهم جنایت جنگی و کشتار مردم و ناموفق بودن در پرونده جنگی نتوانسته پیروزی سازی کند. حتی مقامات اسرائیلی هم از تصمیم ترامپ ابراز نگرانی کردند؛ در حالی که نتانیاهو گفته است اسرائیل تصمیم ترامپ در مورد خروج نیرو‌های نظامی آمریکا از سوریه را بررسی خواهد کرد، برخی از مقامات اسرائیلی از این تصمیم شگفت‌زده شده و گفته‌اند خروج آمریکا از سوریه هم به نفع ایران و بشار اسد است و هم به ترکیه کمک می‌کند که کرد‌های شمال سوریه را سرکوب کند. دیگر متحدان آمریکا نیز به انتقاد از این تصمم پرداختند. فلورانس پارلی وزیر دفاع فرانسه گفته است که ما در این تحلیل که داعش نابود شده است با آمریکایی‌ها هم نظر نیستیم. این تصمیمی بسیار مهم از سوی آمریکایی هاست و به نظر ما این کار (نابودی داعش) باید به اتمام برسد. آمریکا در سطح داخلی عراق و سوریه اهداف بلند و بزرگی داشته و نتوانسته موفق عمل کند. اصل اعلام این مسئله برای آمریکایی‌ها یک شکست است. در حال حاضر به نظر می‌رسد اگر برای تصمیم خروج غیر منتظره آمریکایی‌ها از سوریه و افغانستان پاسخ قطعی داده شود، یک مقدار عجولانه است.

به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها در حال یک تغییر در راهبردهای خود هستند و قصد ندارند نیروهای خود را به طور گسترده از سطح منطقه خارج کنند، بلکه می‌خواهند هزینه حضور و شکست‌های خودشان را به طوری جبران کنند. مثلا در خصوص سوریه می‌توان گفت ترامپ به دنبال این است که از طریق نگران کردن بقیه شرکاء خودش و حتی طرف‌های داخلی در کنگره آنها را وا دارد که سیاست‌هایی که مطلوب است را بپذیرند مثلا در هزینه‌های شکست آمریکا در سوریه شریک شوند. که این تصمیم با واکنش سعودی‌ها بوده است. سعودی‌ها برای بازسازی شهر رقه مرکز داعش 100 میلیون دلار اعلام کردند. خود این یک واکنش سعودی ها پارامتری است که نباید خروج آمریکایی‌ها را جدی تلقی کرد. می‌توان گفت آمریکایی ها بخشی از نیروهای خود را خارج خواهند کرد، ولی بخش دیگری از نیروهای خود را با تغییر لباس و ماموریت تحت عنوان بازسازی برای این‌که چهره خودشان را بهبود ببخشند و زمان بیشتری در سوریه بمانند، نگه خواهند داشت. می‌توان گفت این تغییر راهبرد با تغییر شکل حضور منطبق خواهد بود یا این‌که خودشان را از میزان حمایت از کردها تا حدودی در سوریه به اصطلاح کنار بکشند و رضایت ترکیه را جلب کنند چون هم‌پیمان آمریکا است و از ترکیه بخواهند که مطابق توافقات جدید با آمریکا در افغانستان و حتی در سوریه بتواند نقش‌آفرینی کند. راهبرد جدید آمریکا این است تا جایی که ممکن است در سوریه بمانند و هزینه‌های شکست این حضور را بپذیرد یا سعی می‌کند نیروهای خودش را خارج کند و شاید نیروهای ترک جایگزین آنها شوند و به نوعی میدان را به ترکیه بدهند برای این‌که شعارهایی که در حوزه تهدیدات کردی مطرح کرده تا حدودی التیام پیدا کند. مهم‌تر از آن با امتیازی که ترکیه از آمریکا می‌گیرد بیشتر به مدار آمریکایی نزدیک می‌شود. آمریکا هم به سمت تغییر لباس و تغییر ماموریت می‌رود ولی سوریه را ترک نخواهد کرد. به معنای این‌که فکر کنیم همه نیروها و پایگاه‌های خودش را در شمال سوریه ترک کند. با این حال، درباره‌ ارزیابی تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه باید منتظر ماند تا ابعاد مختلف راهبرد جدید آمریکا را بفهیم. ممکن است بخشی از این تغییر راهبرد، کاهش نیرو باشد ولی خروج به معنای کامل نیروهای آمریکایی نخواهد بود.

بصیرت: توجیهی که ترامپ درباره خروج آمریکا از سوریه اعلام کرد این بود که از این به بعد ایران و روسیه باید وظیفه مبارزه با داعش را بر عهده بگیرند. تحلیل شما از این موضع چیست؟

ترامپ از یک خودشیفتگی در سیاست در عرصه بین المللی و داخلی برخوردار است و براین اساس، تلاش می کند خودش را حاکم، بالا، برتر و قدرتمندتر از همه قرار دهد و دوست دارد به دیگران نقش دهد. وقتی ترامپ در مسائلی مانند سوریه ناکام بوده و نتوانسته از داعش بهره کافی ببرد برای این‌که ژئوپلیتیک منطقه را تغییر دهد، تلاش می‌کند این ناکامی را به نحوی توجیه کند که به دو کشور روسیه و ایران ماموریت جدید داده و یا به اردوغان ماموریت سرکوب باقیمانده داعش را می‌دهد. در صورتی‌که گزارش‌های جدی وجود دارد که در توافقاتی که ترامپ با اردوغان داشته، ترکیه ماموریت انتقال داعش و جبهه النصره مستقر در ادلب را به افغانستان عهده‌دار شده است و بخشی از تقریبا تعداد 2500 نیروی النصره که کادرهای القاعده غیر بومی از سوریه هستند را به افغانستان منتقل کردند. معنی این رفتار این است که از یک طرف می خواهد به طرف‌هایی مانند جمهوری اسلامی ایران و روسیه بگوید من دست برتر را دارم و ماموریت مبارزه با داعش را به شما دادم و از سوی دیگر با تغییر متن بازی که صورت مسئله داعش را پاک می‌کند و آنها را به مناطق دیگر منتقل می‌کند تا بتواند راهبردهای دیگری که در سایر مناطق دارد دنبال کند و با تغییر لباس نظامیان را به نیروهایی مثلا برای بازسازی یا خدمات تبدیل کند، ولی حضور خود را در آنجا حفظ کند و چهره جدیدی را بدست آورد. به این شکل ترامپ با زرنگی و خودشیفتگی که دارد سعی می‌کند هم از خسارت های خودش بکاهد و هم با بازی گرفتن از بازیگران دیگر منفعت هم کسب کند. مثلاً عربستان که از آن پول می‌گیرد یا ترکیه را در همکاری‌های استخباراتی مشارکت می دهد تا وضعیت خودش را بهبود ببخشد.

بصیرت: بلافاصله پس از اعلام تصمیم ایالات متحده آمریکا مبنی بر خروج نیروهای نظامی از سوریه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه اعلام کرد که آنکارا عملیات شرق فرات را کلید خواهد زد. به نظر شما ارتباطی میان دو مسأله خروج آمریکا از سوریه و عملیات ترکیه در شرق فرات وجود دارد؟

آخرین خبرها از شهر منبج این است که نیروهای روس و ترکیه به سمت منبج حرکت می‌کنند و از طرفی نیروهای وابسته به ترکیه برخی روستاها را به ارتش سوریه در غرب فرات واگذار می‌کنند. در واقع به نظر می‌رسد با لشکرکشی‌های گسترده‌ای که ارتش ترکیه در مرزهای سوریه دارد احتمالا دست به اقداماتی در شرق فرات بزند حالا این حضور یا حمله ارتش ترکیه به سوریه آیا برای پر کردن خلاء کاهش نیروی آمریکایی است یا اینکه به عنوان طرفی که وارد خاک سوریه می‌شود و در آینده می‌تواند یک چالشی را با دولت سوریه داشته باشد هر کدام از آنها می‌تواند به معنای ثبات یا عدم ثبات باشد. آن‌چیزی که مسلم است این است‌که آمریکایی‌ها در آن منطقه می‌مانند، ولی بخشی از اهداف خودشان را به بازیگران دیگری بدهند که این به معنای پیچیده شدن اوضاع سوریه خواهد بود. خارج کردن داعش از شرق فرات و حضور یک بازیگر جدید بنام ترکیه در آن منطقه، به معنای این است که شرایط با ثبات یا افق پاکسازی شرق فرات توسط ارتش سوریه ممکن است در یک وضعیت پیچیده جدیدی قرار بگیرد.

مصاحبه از وحید قاسمی