10 رویداد مهم 2018؛ از قتل خاشقجی تا شورش در اروپا

سال 2018 را شاید بتوان سالی پر حادثه دانست. چرا که در این سال اتفاقات مهمی در اروپا، آمریکا و به ویژه خاورمیانه اتفاق افتاد. قتل خاشقجی، دیدار تاریخی ترامپ با رهبر کره شمالی، توافق یمن و شورش جلیقه زردها تنها بخشی از این تحولات است. در ادامه نگاهی گذرا به مهمترین حوادث سال 2018 خواهیم داشت.

-انتخابات پارلمانی لبنان

انتخابات پارلمانی لبنان 16اردیبهشت ماه 97 پس از 9 سال وقفه، برگزار شد. در این انتخابات حزب الله و هم پیمانانش موفق به کسب اکثریت کرسی های مجلس شدند. تا پيش از برگزاري انتخابات اخیر، دولت سعد حريري، با در اختيار داشتن ٦٨ راي در پارلمان در برابر ٦٠ راي جريان ٨ مارس، از جايگاه قدرتمندتري برخوردار بود، اما بعد از انتخابات شرايط كاملا تغيير كرد چرا که 68 كرسي پارلمان(51 درصد) در اختيار جريان ٨ مارس(گروه های نزدیک به مقاومت) است. این مسئله باعث شده تا هم آمریکا و هم عربستان احساس شکست کرده و تلاش خود را برای عدم حضور نیروهای نزدیک به حزب الله در کابینه را افزایش دهند. سعد حریری رهبر جریان المستقبل به عنوان نخست وزیر جدید مامور به تشکیل کابینه شد. اما با وجود گذشت بیش از 6 ماه از انتخابات لبنان هنوز دولت این کشور تشکیل نشده است. علت این مسئله نیز به موانع مختلف در این مورد مربوط می شود. شاید بتوان عوامل عدم تشکیل کابینه در لبنان را به دو عامل داخلی و خارجی مرتبط دانست. در عرصه داخلی در ابتدا گروه های مختلف در مورد تعیین سهمیه وزارتی خود با حریری به مشکل برخوردند اما با این وجود در 6 ماه گذشته حریری توانسته به نوعی با آن ها به توافق دست یابد. در شرایط کنونی بزرگترین مشکل داخلی در مسیر تشکل دولت اختصاص یک کرسی وزارتی به نمایندگان سنی مستقل است که حزب الله نیز معرفی وزاری خود را منوط به موافقت حریری با اعطای این کرسی کرده است. حریری نیز به شدت با اعطای این کرسی مخالفت کرده و گویا قصد عقب نشینی نیز ندارد. در عرصه خارجی پیروزی های محور مقاومت در سوریه و عراق باعث شده است تا کشورهای عربستان و آمریکا به دنبال آن باشند تا مانع از تقویت حزب الله لبنان در عرصه سیاسی شوند. این دو کشور کشور به دنبال آن هستند تا با تعمیق اختلاف های داخلی و ممانعت از شکل گیری دولت با حضور وزرای نزدیک به مقاومت از برقراری ثبات سیاسی در لبنان جلوگیری کنند.

-خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران

آمریکا روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ رسماً از برجام خارج شد. این مسئله باعث تحلیل های متفاوتی شد که مهمترین آن تاکید مجدد بر بی اعتمادی به آمریکا بود. در واقع در زمان امضای توافق هسته ای هشدارهای زیادی به دولت دکتر روحانی داده می شد مبنی بر اینکه باید تضمینی وجود داشته باشد تا رئیس جمهور بعدی آمریکا این توافق را نقض نکند اما دولت با اعلام «امضای کری تضمین است» متاسفانه در این مذاکرات باعث شد که آمریکا از ایران در زمینه هسته ای سوء استفاده های زیادی بکند.

-انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس

یکی از راهبردهای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در قبال منطقه خاورمیانه اجرایی کردن طرح «معامله قرن» است. آمریکایی ها طرح های متعددی برای کشمکش فلسطین - اسرائیل ارائه کردند، اما این طرح ها تاثیری در کاهش میزان یا حل این کشمکش نداشته است. پس از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، وی یکی از مهمترین اهداف خود را پایان دادن به کشمکش فلسطین- اسرائیل اعلام کرد. از این رو، طرح موسوم به «معامله قرن» توسط دولت دونالد ترامپ درباره این کشمکش ارائه و برخی از محورهای آن نیز تا کنون اجرا شده است. مهم‌ترین مؤلفه‌های ذکرشده در معامله قرن، دولت «یهودی اسرائیل»، «پایتختی قدس برای رژیم صهیونیستی»، «رسمیت یافتن اشغالگری و شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری» و نقش‌آفرینی اعراب است. نخستین گام اجرای طرح معامله قرن واگذاری قدس قدیم به رژیم صهیونیستی به ‌عنوان پایتخت آن است. دونالد ترامپ در دسامبر 2017 بیت المقدس را به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل معرفی کرد و دستور داد زمینه انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس فراهم شود که این تصمیم در ماه مه 2018 نیز اجرایی شده است.

- قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول

جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی 10 مهر ماه در کنسولگری عربستان در استانبول ناپدید و در نهایت عربستان اعلام کرد که وی به دنبال یک مشاجره به قتل رسیده است. در ادامه مستندات زیادی منتشر شد و انتشار فایل صوتی شکنجه خاشقجی نشان دهنده این بود که قطعه قطعه شده است. این مسئله تبعات زیادی برای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به دنبال داشت چرا که همه وی را عامل اصلی قتل می دانستند. درنهایت هم سازمان سیا و هم سنای آمریکا اعلام کردند که بن سلمان عامل اصلی قتل خاشقجی است. این مسئله حتی بن سلمان را تا یک قدمی برکناری از ولیعهدی نیز پیش برد. اما در نهایت بن سلمان جان سالم به در برد اما هم در عرصه داخلی و هم در عرصه منطقه ای با بحران مشروعیت مواجه شده است. پادشاه عربستان نیز برای نجات ولیعهد از این بحران دست به تغییرات زیادی زد و با برکناری برخی از وزرا به ویژه عادل الجبیر وزیر خارجه به نوعی سعی در ترمیم چهره بن سلمان دارد.

-شکست اسرائیل در جنگ دو روزه

گروه‌های مقاومت فلسطین 21 آبان ماه با شلیک 470 موشک به سمت اسرائیل موفق به واردکردن ضربه‌ای راهبردی به اسرائیل شدند. سامانه دفاعی گنبد آهنین که نماد اقتدار دفاعی اسرائیل به شمار می‌رود تنها موفق به رهگیری 100 موشک شد. واکنش به‌موقع مقاومت فلسطین به عملیات تروریستی اسرائیل باعث شد تا صهیونیست‌ها پس از 2 روز از آغاز حملات خود در روز سه‌شنبه 22 آبان ماه مجبور به پذیرش آتش‌بس شوند. آتش‌بسی که با موج شادی در نوار غزه و در مقابل اعتراضات در مناطق اشغالی و بحران در کابینه رژیم صهیونیستی روبرو شد تا آنجا که وزیر جنگ این رژیم مجبور استعفا شد. این آتش‌بس سریع‌ترین آتش‌بس در یک دهه اخیر بین حماس و اسرائیل به شمار می‌رود که نشان دهند آن است که نتانیاهو به دلیل هراس از رسیدن موشک‌های مقاومت به تل‌آویو (پایتخت اسرائیل) آن را قبول کرد. این شکست موجی از اعتراض‌ها و اختلاف‌ها در سرزمین‌های اشغالی به وجود آورد، وزیر جنگ اسرائیل استعفا داد و کابینه نتانیاهو تا مرز فروپاشی نیز پیش رفت. در نهایت نیز پارلمان اسرائیل متاثر از شکست های نتانیاهو در برابر مقاومت منحل شد و قرار است انتخابات زودهنگام در فرودین ماه 98 برگزار شود.

-ناکامی محور غربی- عبری در تصویب قطعنامه علیه حماس

اواسط آبان ماه 97 قطعنامه پیشنهادی آمریکا علیه جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در مجمع عمومی سازمان ملل به رأی گذاشته شد و اسرائیل و آمریکا شکست دیگری در برابر مقاومت فلسطین متحمل شدند. در رأی‌گیری مجمع عمومی، ۸۷ کشور رأی مثبت، ۵۷ کشور منفی و ۳۳ کشور رأی ممتنع دادند. ازآنجاکه برای تصویب قطعنامه به دوسوم آرا نیاز بود، این قطعنامه رد شد. این قطعنامه که موردحمایت آمریکا بود قصد داشت شلیک موشک‌ توسط جنبش حماس به‌سوی سرزمین‌های اشغالی در ماه نوامبر(آبان) را محکوم کند، بدون اینکه به تجاوزات و حملات مکرر رژیم صهیونیستی به فلسطینی‌ها اشاره‌ای کند. درمجموع اسرائیل و آمریکا موفق نشدند که کشورهای جهان را علیه جنبش حماس بسیج کند و این مسئله نتیجه تلخی برای واشنگتن در یک هماورد نابرابر محسوب می‌شود. شکست این قطعنامه نشان داد که آرمان فلسطین به‌عنوان یک مسئله آزادی‌خواهانه همچنان بعد از هفتادسال از جایگاه قابل قبولی در سطح جهان برخوردار است.

- شروع اعتراضات جلیقه زردها در فرانسه و تسری به کشورهای اروپایی

فرانسه از 19 نوامبر درگیر شورش های خیابانی شده است. محور اصلی اعتراضات، گروهی موسوم به جلیقه زردها هستند. جنبش جلیقه زردها در اعتراض به افزایش قیمت سوخت در فرانسه شکل گرفت این جنبش در شنبه 26 آبان با نخستین حضور خیابانی خود فرانسه را به لرزه درآورد و در بیش از 1000 نقطه اعضای این جنبش با بستن خیابان ها و بزرگراها قدرت خود را به رخ ماکرون کشیدند. جلیقه زردها می گویند دلایل اصلی تظاهرات ، افزایش مالیات بر فرآورده های نفتی، افزایش قیمت سوخت و کاهش قدرت خرید است. البته اعتراض ها در فرانسه هرچند با بهانه سوخت شروع شده است اما اکنون به یک تلاش برای مقابله با سرمایه داری تبدیل شده است. مردم فرانسه به دنبال آن هستند تا نمادهای سرمایه داری را نیز به چالش بکشند به همین دلیل مردم معترض خواستار برکناری ماکرون بوده و گروه های چپ در فرانسه بار دیگر وارد کارزار شده اند. این اعتراض ها به کشورهای دیگر اروپایی مانند بلژیک، اتریش، مجارستان، ایتالیا و انگلیس نیز کشیده شده است. نکته جالب این است که دولت ایران در حالی قصد داد بعد از خروج آمریکا از برجام اروپا را به عنوان راه حل برون رفت از مشکلات اقتصادی معرفی کند که کشورهای اروپایی خود درگیر مشکلات اقتصادی زیادی هستند.

- توافق استکهلم در مورد یمن و شروع آتش بس در الحدیده

دور جدید (دور سوم) مذاکرات صلح یمن از پنجشنبه 15 آذرماه با حضور طرف‌های یمنی در شهر استکهلم پایتخت سوئد آغاز شد و به مدت یک هفته ادامه داشت. این مذاکرات شامل شش پرونده بود که عبارتند از آزادی اسرا، عملیات الحدیده، بانک مرکزی، محاصره شهر تعز، رساندن کمک‌های بشردوستانه به آسیب‌دیدگان و بازگشایی فرودگاه صنعا. در ادامه این گزارش به سابقه برگزاری مذاکرات صلح، نتایج مذاکرات کنونی و چالش‎های آن می‎پردازیم. مذاکرات اخیر استکهلم در شرایطی برگزار شد که در دو سال گذشته طرف‌های درگیر در بحران یمن حاضر به حضور در مذاکرات صلح نشده بودند. طبق گزارش دفتر «مارتین گریفیتس» نماینده سازمان ملل در یمن دو طرف در خصوص سه مسئله توافق کردند:

1-توافق در خصوص شهر الحدیده و بنادر «الحدیده، الصلیف و رأس عیسی»

2-ساز و کار اجرای توافق تبادل اسرا

3- اعلام تفاهمات دو طرف در خصوص تعز.

در واقع انصارالله یمن پیروز این توافق نام گرفت این مسئله نیز به چند دلیل است: ائتلاف سعودی به خواسته های خود در مورد اشغال صنعا و الحدیده، خلع سلاح انصارالله، نابودی قدرت موشکی انصارالله، تروریستی اعلام کردن انقلابیون یمن و بازگرداند منصورهادی به قدرت ناکام ماند و در مقابل انصارالله به عنوان یک گروه قدرتمند و مشروع سیاسی یمن به رسمیت شناخته شد. البته ائتلاف سعودی بارها توافق آتش بس در الحدیده را نقض کرده است.

- فرمان ترامپ مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه و کاهش نیروها از افغانستان

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز چهارشنبه 28 آذرماه دستور خروج تمام 2 هزار نیروی نظامی آمریکا از سوریه را صادر کرد. طبق این دستور، نظامیان آمریکایی باید در یک دوره زمانی 60 تا 100 روزه از سوریه خارج شوند. آمریکا دارای 19 پایگاه نظامی در منطقه شرق سوریه و نزدیک مرزهای مشترک این کشور با عراق است که مهم ترین آنها پایگاه التنف است. پس از این فرمان رئیس جمهور آمریکا همچنین به ارتش این کشور دستور داد برنامه ریزی خروج حدود 7 هزار تن از نیروهای آمریکایی در افغانستان را آغاز کنند.

در اعتراض به این دستور ترامپ ، جیمز ماتیس رئیس وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) و برت مک گورک نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در گروه به اصطلاح ائتلاف جهانی برای شکست داعش استعفا دادند. اتاق فکرها و رسانه های آمریکایی پیروز قطعی عقب نشینی آمریکا از منطقه را ایران می دانند. در همین ارتباط بنیاد دفاع از دموکراسی در مورد تصمیم ترامپ اعلام کرد:«این مسئله به معنای بُردی برای تهران است چرا که تهران و دمشق مدت ها است خواستار خروج آمریکا از سوریه هستند.» اسرائیل را شاید بتوان بزرگترین بازنده عقب نشینی نظامیان آمریکایی از سوریه دانست. کانال 10 تلویزیون رژیم صهیونیستی در خبری با عنوان "فرار از سوریه"، از یک مقام امنیتی بلند پایه اسرائیلی نقل کرد، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، اسرائیلی ها را زیر چرخ کامیون های روسی انتقال تسلیحات به سوریه و حزب الله انداخت.

-تعطیلی دولت در آمریکا

دولت آمریکا از روز شنبه یکم دی ماه 1397 با توجه به عدم توافق دموکرات‌ها و جمهوری خواهان در سنا بر سر منابع مالی مورد نظر دونالد ترامپ برای احداث دیوار مرزی با مکزیک، به حالت نیمه تعطیل در آمد. در سیاست آمریکا، تعطیلی دولت وضعیتی است که در آن دولت ارائه همه خدمات به جز خدمات حیاتی را متوقف می‌کند. تعطیلی دولت به لحاظ قانونی، زمانی رخ می دهد که اعضای کنگره نمی‌توانند بر سر تخصیص بودجه برنامه‌های دولتی به توافق برسند. در واقع دونالد ترامپ به دلیل رسوایی های ناشی از روابط نامشروع با برخی از خواننده ها و مدل های آمریکایی، پرونده موسوم به دخالت روسیه در انتخابات آمریکا، خروج از توافقات بین المللی، عقب نشینی از سوریه، سیاست های ضد مهاجرتی، تقابل با اروپا و برکناری افراد میانه رو از دولت با چالش های زیادی مواجه است. چالش هایی که می تواند انتخابات ریاست جمهوری 2020 را به عرصه ای برای حذف وی از کاخ سفید تبدیل کند.