سناریوی هیچ برای فروش نفت

مطابق برخی اخبار و تحلیل‌ها و همچنین اهداف راهبردی، آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران به ویژه تا اردیبهشت که موعد معافیت برخی کشورهای دارای مجوز خرید نفت از ایران به اتمام می‌رسد، برنامه‌ریزی گسترده‌ای انجام داده است. در طول هفته‌های گذشته نیز چهار اتفاق مهم در این زمینه رخ داد که سناریوی آمریکا برای پیاده‌سازی این رخداد را بیش از پیش محتمل‌ کرده است. نشانه اول این است که مشاور ارشد ترامپ، جرد کوشنر سفری به عربستان سعودی داشت و با ولی‌عهد این کشور دیدار کرد. در این سفر برایان هوک، نماینده ویژه کاخ سفید در امور ایران، کوشنر را همراهی می‌کرد و کارشناسان معتقدند جلب مساعدت مقامات سعودی برای افزایش تولید نفت و همراهی آمریکا برای افزایش فشارها بر ایران یکی از محورهای مهم این دیدار بوده است.
نشانه دوم به افزایش فشارها بر اوپک برای افزایش تولید باز‌می‌گردد. ترامپ در توئیتی اوپک را خطاب قرار داد و نسبت به افزایش قیمت‌ها به اعضای این سازمان هشدار داد. این موضوع نشان می‌دهد، ترامپ در تلاش است با افزایش فشارها عرضه را افزایش دهد تا تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها علیه ایران پس از پایان موعد معافیت‌ها با هزینه کمتری برای دولت او همراه شود.
نشانه سوم، تصمیم کاخ‌سفید برای آزادسازی ۶ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا در ماه مه و همزمان با پایان معافیت‌ها از تحریم خرید نفت ایران است.
نشانه چهارم سفر محمدبن‌سلمان به شرق آسیا و دیدار از کشورهای خریدار نفت ایران، همچون هند و چین بود.
این چهار نشان یا رخداد نشان می‌دهد، برنامه‌ریزی خاصی در این زمینه صورت گرفته است؛ اما آنچه باید به آن پرداخته شود، چگونگی پیاده‌سازی و اجرای این سناریو است که در زیر به مهم‌ترین موارد آن اشاره می‌شود.
۱ـ سیاست آمریکا و دولت این کشور هدف قراردادن مشتریان نفتی ایران است. واشنگتن در این زمینه از دو راهبرد تهدید و تطمیع استفاده خواهد کرد. در مرحله اول تهدید کشورها به نخریدن نفت از ایران است. این گام در مرحله اول یعنی همزمان با تحریم‌های ثانویه در 13 آبان سال گذشته اجرایی شد. در مرحله تطمیع آمریکا به دنبال جایگزینی نفت ایران با نفت دیگر کشورها، از جمله عربستان است. این مرحله از اردیبهشت ماه جاری و پس از معافیت‌های تحریمی اجرا خواهد شد. در این زمینه واشنگتن تمرکز خود را بر روی مشتریان بزرگ نفت ایران، همچون چین و هند قرار داده است. سفر بن‌سلمان به این دو کشور در راستای پیاده‌سازی چنین راهبردی است. آن‌طور که ریچارد نفیو، معمار تحریم‌های ایران در دولت اوباما در زمینه دیدار برایان هوک با مقامات سعودی می‌گوید: «دولت ترامپ می‌خواهد کاملاً مطمئن شود عربستان به هر کشوری که در حال‌ حاضر خریدار نفت ایران است اطمینان دهد، می‌تواند نفت ایران را جایگزین کند.» او در ادامه می‌افزاید: «به باور من این احتمالاً پیامی است که هوک در سفر خود به عربستان برده است.» نفیو که در حال‌حاضر یک محقق ارشد پژوهشی در مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا است، می‌گوید هیچ تردیدی ندارد سعودی‌ها هوک را تحت‌ فشار قرار داده‌اند تا آمریکا معافیت‌ها از تحریم‌های خرید نفت ایران را تمدید نکند. البته ذکر این نکته ضروری است که عربستان به تنهایی توان جایگزین کردن نفت ایران را ندارد و برخی کشورهای دیگر و هم‌پیمانان نفتی آمریکا در این دایره قرار خواهند گرفت.
۲ـ وزارت انرژی آمریکا به تازگی اعلام کرد ۶ میلیون بشکه از سه مرکز ذخیره‌سازی استراتژیک نفت‌خام خود را در ماه مه روانه بازار خواهد کرد. این امر همزمان با پایان معافیت‌های تحریمی است که آمریکا اعمال کرده است. این سیاست را وزارت خزانه‌داری آمریکا در دوره زمانی ۹ مهر تا ۹ آذر ماه سال گذشته اجرا کرد که به موجب آن ۱۱ میلیون بشکه نفت خام به بازارهای جهانی در راستای جبران کاهش صادرات نفت ایران عرضه شد. آمریکا اکنون 12 میلیون بشکه نفت خام در طول روز صادرات دارد و حجم ذخایر استراتژیک آمریکا در حال حاضر ۱/۶۴۹ میلیون بشکه است.
۳ـ برای وارد کردن فشار بر اوپک به قصد جبران کمبود نفت ایران، نگاه واشنگتن به روسیه و ونزوئلا است. در این میان، برخی مسائل همچون بحران در ونزوئلا و کاهش تولید نفت در این کشور، برنامه‌های واشنگتن را به هم ریخته است. در نتیجه واشنگتن از یک سو به دنبال افزایش تولید نفت اوپک است که با مخالفت برخی کشورها به دلیل کاهش قیمت آن روبه‌رو شده و از سوی دیگر به علت برخی مشکلات به ویژه در ونزوئلا به دنبال جایگزینی نفت ایران از طریق ذخایر استراتژیک خود است.
۴ـ راهبرد دیگر آمریکا برای توقف صادرات نفت ایران اعتماد و اطمینان کامل به طرف‌های هم‌پیمان خود در جهت اعمال سیاست به صفر رساندن نفت ایران است. نگاهی به گذشته نشان می‌دهد، در صورتی که عربستان از فشار آمریکا بر ایران مطمئن باشد، از هیچ اقدامی برای افزایش عرضه و همراهی با واشنگتن کوتاهی نخواهد کرد. ترامپ در اردیبهشت ۱۳۹۷ در حالی از برجام خارج شد که اوپک و متحدانش در حال اجرای توافق کاهش تولید بودند و الفالح اعلام می‌کرد، تا پایان سال ۲۰۱۸ و حتی در سال ۲۰۱۹ این توافق اجرایی خواهد شد. اما به محض خروج آمریکا از برجام این کشور مواضع خود را تغییر داد و در نشست ژوئن، اعضای اوپک را متقاعد کرد توافق نفتی را رها کنند. در نهایت عربستان تولید خود را به رکورد بی‌سابقه ۱۱ میلیون بشکه در روز در ماه نوامبر، یعنی همزمان با اعمال تحریم‌ها علیه ایران رساند.
در ارزیابی نهایی این موضوع باید گفت واشنگتن تمرکز خود را برای توقف یا به صفر رساندن نفت ایران بر روی خریداران نفتی قرار داده است. آمریکا هرگز به دنبال سیاست تقابلی برای مقابله با فروش نفت ایران نخواهد رفت و سیاست «از مقصد قطع کن» را در دستور کار قرار خواهد داد. البته در این میان واشنگتن با چالش‌های متعددی روبه‌رو خواهد بود؛ برای نمونه اکنون ایران به دلیل نزدیکی به هند و مرغوبیت نفت آن مشتری به مراتب بهتری از عربستان خواهد بود.
از سوی دیگر، سیاست دولت آمریکا ایجاد نوعی رقابت نفتی در میان کشورهای تولیدکننده نفت منطقه است که نمود آن را می‌توان در فروش نفت ایران و عربستان با قیمتی پایین‌تر از قیمت رسمی به برخی کشورها مشاهده کرد. این امر سبب کاهش قیمت نفت و در نتیجه به ثمر رسیدن راهبرد ترامپ برای کاهش قیمت نفت اوپک خواهد بود.