مرگ محمد مرسی نخستین رئیس جمهور انتخابی مردم مصر خبر بسیار مهم و تاثیرگذاری در جهان اسلام به شمار می رود. محمد مرسی پنجمین رئیس‌جمهور تاریخ مصر، اولین رئیس‌جمهور پس از انقلاب ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ (پنج بهمن ۱۳۸۹) و اولین رئیس‌جمهور منتخب تاریخ مصر در جلسه دادگاه بر اثر سکته از دنیا رفت. تلویزیون دولتی مصر ضمن اعلام خبر فوت مرسی ۶۸ ساله گفت که رئیس‌جمهور سابق هنگام جلسه محاکمه‌اش در خصوص پرونده جاسوسی، بیهوش شد و پس از آن فوت کرد. در ادامه این گزارش تلویزیونی آمده که مرسی بعد از کسب اجازه از قاضی دادگاه برای بیان دفاعیاتش درباره اتهام «جاسوسی برای جنبش حماس و قطر»، بیهوش شد و فوت کرد. هرچند مرسی از سال 2013 عملا مرده تلقی می شد و در زندان های مصر در انتظار محاکمه و چه بسا اعدام بود اما مرگ ناگهانی وی باعث مطرح شدن چند نکته شده است:
1-محمد مرسی زمانی که به قدرت رسید تحولات بیداری اسلامی در جهان عرب در اوج خود بود. در واقع جریان اخوان المسلمین به دنبال این بود تا الگوی حکومت داری خود را در جهان عرب و منطقه حاکم کند که قطر و ترکیه نیز در این مسیر با اخوان همراه بودند. اما کودتای السیسی باعث برکناری مرسی به عنوان نماینده اخوان شد و پس از آن اخوانی ها تروریست شناخته شدند و صد ها نفر از اعضای اصلی این جنبش اعدام و یا زندانی شدند. در شرایط کنونی نیز مرگ مرسی به عنوان پایان رویای اخوان برای حاکم کردن الگوی خود در منطقه در برهه کنونی به شمار می رود.
2-محمد مرسی نماینده انقلابی بود که هدف از آن خلق یک مدل جدید حکومت داری در مصر بود. مهم ترین بارزه این مدل نیز دشمنی با اسرائیل بود. مردم مصر در جریان انقلاب به سفارت اسرائیل حمله و این سفارتخانه را تسخیر کردند . اما مرسی در دوران ریاست جمهوری خود مشی متفاوتی در پیش گرفت. در حالی که مردم مصر در پی انقلاب ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ بر ضرورت قطع رابطه با رژیم اشغالگر قدس تاکید کرده بودند، محمد مرسی منتخب آنها در نامه ای به رئیس رژیم صهیونیستی، خود را دوست وفادار پرز خواند. رئیس جمهور مصر در این نامه، رئیس رژیم اشغالگر قدس را "عزیزم و دوست بزرگوارم" خطاب کرده و برای صهیونیستها نیز آرزوی رفاه و شکوفایی و آسایش کرده و در پایان نامه خود آورده بود:« محمد مرسی دوست وفادار شما». از سوی دیگر یک نمونه دیگر گزارش روزنامه صهیونیستی هاآرتص است که عنوان کرد دوران ریاست مرسی یکی از بهترین دوران تاریخ تشکیل اسرائیل بود. طبق این گزارش، "اسرائیل گمان می‌کرد با روی کار آمدن مرسی عضو اخوان المسلمین، روابط دچار تنش مضاعف می‌شود ولی در دوران مرسی، مصر و اسرائیل بیشتر از گذشته به هم نزدیک شدند. در این دوره اسرائیل توانست امتیازاتی دریافت کند که کسب آنها در دوره حسنی مبارک نیز ممکن نبود". هاآرتص افزوده،"مرسی از همان ابتدای کار پایبندی کامل خود را به پیمان کمپ دیوید اعلام کرد و در جهت آن کوشید. با توجه به نزدیکی و نفوذ اخوان‌المسلمین بر حماس، در طول دولت مرسی، حملات موشکی به اسرائیل متوقف شد. او توانست در مدت یک سال تونل‌های زیرزمینی به داخل نوار غزه را که در شبه جزیره سینا حفر شده بود، منهدم و ارسال سلاح را متوقف کند. برخلاف وعده‌های گذشته، گذرگاه رفح باز نشد".
3- نکته مهم دیگر این بود که مرسی بدون درس گرفتن از سرنوشت حسنی مبارک که به آمریکا تکیه کرده بود بار دیگر به سمت آمریکا رفت. گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره نشان می‌دهد در همان یک سال ریاست «مرسی»که وی دست دوستی به سمت شیطان دراز کرده بود، آمریکا به صورت غیرعلنی از گروه‌های مخالف در مصر که علیه دولت مرسی فعالیت می‌کردند حمایت مالی می‌کرده و اسناد این حمایت‌ها نیز که بالغ بر ده‌ها برگ سند است در یک برنامه تحقیقی دانشگاه "برکلی" به نمایش درآمده است. مرسی برای اینکه دل واشنگتن را به دست آورد پای میز مذاکره با آمریکایی‌ها برای فروش 40درصد صحرای سینا نشست و حتی حاضر شد نماینده ویژه برای شیمون پرز رئیس رژیم صهیونیستی بفرستد، کاری که هیچ یک از سران سازشکار عرب تا آن زمان نکرده بودند. اعتماد مرسی به دولت آمریکا زمینه‌ساز پی‌ریزی کودتای ارتش به فرماندهی ژنرال السیسی در ژوئیه(تیرماه) ۲۰۱۳ میلادی علیه وی شد.
4-مرگ مرسی پس از ۶ سال حبس به دنبال کودتای السیسی علیه او در سال ۲۰۱۳ تنها درگذشت رئیس جمهورِ سابقِ محبوسِ مصر نیست، بلکه ترور نماد تنها انتخاب دمکراتیک این کشور در طول تاریخش است. مرسی تنها رئیس جمهور انتخابی مصر بود که یک سال حکومت کرد و با کودتای وزیر دفاعش عبدالفتاح السیسی از قدرت برکنار شد. فارغ از اشکالات و ایراداتی که بر این دوره یک ساله حکمرانی اخوان المسلمین مصر وارد است، اما در تاریخ خواهد ماند که تنها رئیس جمهور انتخابی مصر متعلق به این جریان فکری است.
5-دولت مصر مرگ مرسی را بر اثر سکته خوانده اما اخوان المسلمین اعلام کرده که مرگ وی قتل عمد است و شبکه الجزیره نیز اعلام کرده که مرسی در سال 2017 اعلام کرده که تهدیدهایی علیه وی در زندان وجود دارد. حزب منحل شده «آزادی و عدالت» وابسته به گروه اخوان‌المسلمین در مصر نیزگزارش داده که مرسی در آخرین جلسه دادگاه گفته که با نوعی مرگ عمدی از طرف مسئولان کودتا مواجه است و وضعیت جسمانی وی وخیم است و هفته گذشته چندین بار از هوش رفته بی‌آنکه مورد مداوا قرار گیرد. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه هم ضمن تسلیت در پی درگذشت محمد مرسی رئیس‌جمهور سابق مصر او را شهید توصیف کرد! دیدبان حقوق بشر هم در بیانیه‌ای از شورای حقوق بشر سازمان ملل خواست درباره طیف وسیعی از موارد نقض حقوق بشر در مصر از جمله مرگ مرسی تحقیقات انجام دهد. به نوشته خبرگزاری «آناتولی»، «سارا لیا ویتسون» مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا» در دیدبان حقوق بشر گفت: «درگذشت مرسی رئیس‌جمهور سابق بعد از سال‌ها سوءرفتار دولت، حبس‌های طولانی مدت در زندان انفرادی، مراقبتهای پزشکی ناکافی و محروم کردن او از دیدار اعضای خانواده و دسترسی به وکیل حادث شد». در واقع وجود مرسی هر چند در زندان، اما به عنوان نماد و سمبل انتخاب دموکراتیک مردم مصر در سایه شعار اخوان المسلمین و طیف طرفدار آن مبنی بر بازگشت مشروعیت به قدرت در این کشور همواره برای عبدالفتاح السیسی آزار دهنده بود. از این رو، السیسی همواره به مرسی به عنوان یک وجود مزاحم و لو در پشت میله‌های زندان نگاه می‌کرد. بنابراین به این سادگی نمی‌توان این روایت رسمی دولت مصر را باور کرد که مرسی بر اثر ایست قلبی از دنیا رفته باشد. البته اگر هم تروری متعارف در کار نباشد، باز مرگ او یک ترور خاموش در نتیجه اهمال پزشکی است.
نتیجه
محمد مرسی از فرصت به وجود آمده در یک سال ریاست جمهوری خود به خوبی نتوانست برای نهادینه کردن اسلام سیاسی در مصر استفاده کند و در عوض با فهم اشتباه از مسائل منطقه ای و موضع گیری غلط در برابر ایران و نزدیکی بیش از حد به اسرائیل و آمریکا فرصت به دست آمده برای اخوان المسلمین را از دست داد و در نهایت نیز خود در این مسیر قربانی شد. اخوان المسلمین پس از 80 سال فعالیت سیاسی در سال 2012 فرصت بی نظیری برای فعالیت های خود به دست آورد که اعتماد به آمریکا و دوست و برادر خواندن رئیس رژیم صهوینیستی از سوی مرسی آن را بر باد داد. این مسئله خود یک درس بزرگ از تحولات منطقه بوده که می تواند راهنمای بسیاری از کشورها قرار بگیرد که آمریکا نه تنها نجات دهنده نبوده بلکه بزرگترین دشمن استقلال و آزادی ملت ها نیز به شمار می رود.
