ایرانیها نسبت به متغیر بودن هزینه بلیطهای نشسته و سرپایی در اتوبوسهای شهری واکنش منفی نشان میدهند و آن را به دور از کرامت انسانی میدانند. این روزها برداشتها از طرح DRT این است که هر که پول کمی دارد سر پا بایستد و آن که پول بیشتری دارد بفرماید بنشیند؛
از زمان روی کار آمدن پنجمین دوره شوراهای شهر و روستا حدود دو سالی میگذرد. نگاه کلی بر مهمترین تصمیمات شورای شهر تهران در این مدت، تیترهایی از جنس افزایش هزینه خدمات شهری بوده است؛ پولی شدن تونلهای شهر تهران/ افزایش هزینه طرح ترافیک/ اعمال محدودیت در محدوده زوج و فرد با اجرای طرح کاهش آلودگی هوا، افزایش ۵۰ درصدی بلیت مترو و ....
آخرین تصمیم مطرح شده طی دو روز گذشته مدیریت شهری تهران، طرح فروش صندلی اتوبوسهای شهر است. پیمان سنندجی مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران دو روز پیش در گفتگو با خبرگزاری فارس، برای اولین بار از این طرح رونمایی کرد و مدعی شد که این طرح قرار است به صورت آزمایشی در مسیرهای خاصی از شهر و در ساعات اوج تردد اجرایی شود و همچنین گفت هزینه بلیط این صندلیها اندکی از بلیط اتوبوسهای معمولی بالاتر خواهد بود.
هرچند به دلیل بالا گرفتن اعتراضها در فضای مجازی به این طرح، حناچی شهردار تهران در صفحه توئیترش، فروش صندلی اتوبوس را غلط دانست و خبر از موضوعیت نداشتن آن داد؛ ولی با این حال، خبرها همچنان حکایت از اسم و رسم پیدا کردن این طرح و اجرای قریب الوقوع آن دارد. این که چه دلایلی برای اجرای این طرح در شهر تهران وجود دارد، باید گفت؛
۱- این روزها افزایش قیمت بنزین و گران شدن ترددهای درون شهری با وسایل نقلیه شخصی موجب افزایش بار ترافیکی در حوزه حمل و نقل عمومی اعم از مترو، بی آر تی و سامانه اتوبوسرانی شهر تهران شده است، به طوری که آمارهای رسمی از افزایش نزدیک به ۲۵ درصدی استفاده کنندگان از این وسایل شده است. همچنین معضل چند ساله آلودگی هوای کلانشهر تهران، ضرورت وجود و توسعه سرویسهای حمل و نقل عمومی متنوع و با پوشش سراسری در شهر را دو چندان کرده است.طرح فروش صندلی اتوبوس که با عنوان DRT مطرح شده است، میتواند یکی از روشها برای جذب بخشی از مردم تهران باشد که تاکنون با خودروهای شخصی خود در شهر تردد داشتند و حاضرند در صورت پایین بودن هزینههای حمل و نقل عمومی و رفاه نسبی، از آن استفاده کنند.
۲- بنابر گفته رئیس شورای شهر تهران، وضعیت حمل و نقل عمومی تهران مناسب نیست و علاوه بر کمبود اتوبوس، اکثر اتوبوسهای در حال تردد تهران، فرسوده و یا در آستانه فرسودگی هستند.با توجه به وضعیت کنونی حمل و نقل عمومی شهر تهران، به نظر میرسد در اجرای طرح دی آر تی باید روی بخش خصوصی حساب باز کرد تا همچون سازمان تاکسیرانی، تاکسیهای اینترنتی، ونها و مینی بوسهای شخصی و ... شاهد جبران بخشی از کمبودهای حمل و نقل عمومی شهر تهران با توان بخش خصوصی بود. البته مسلم این است که این طرح نباید با به کار گرفتن بخشی از همین اندک اتوبوسهای در حال تردد در شهر انجام شود، بلکه باید ناوگان جدیدی از اتوبوسها یا مینی بوسها در طرح بکار گرفته شوند تا هدف گذاری از طرح که همان کمک به حمل و نقل عمومی است تحقق یابد.
۳- یکی از دلایل اهمیت این موضوع، همچون سایر موضوعاتی که در کشور مطرح میشود؛ سابقه اجرای این طرح در کشورهای دیگر است. روزنامه ابتکار مینویسد: در برخی از کشورها فروش بلیط نشسته و ایستاده در وسایل حمل و نقل عمومی رایج است و این اولین تجربه جهان در این رابطه نیست. این روزنامه اصلاح طلب اشکالی بر اجرای این طرح در شهر تهران وارد نمیداند و تنها سؤالش از مسئولین امر، نحوه اجرای آن در نبود مکانیسم کنترل تخلفات فردی است.
۴- به جرأت میتوان گفت، دغدغه اساسی شهروندان تهرانی از مطرح شدن طرح DRT، طی دو روز گذشته، در هیچکدام از سه وضعیت فوق نمیگنجد. دغدغه شهروند تهرانی از ماهیت تصمیم گیری در شورای شهر و مسئولین شهری است. حقیقت ماجرا این است که مشاهده طرحهای گذشته این شورا و نحوه اعلام طرح جدید، نگرانی از افزایش هزینههای حمل و نقل در کنار ایجاد تبعیض و محدودیت در حمل و نقل عمومی به وجود آورده است. هر چند چنین طرحهایی در برخی کشورهای جهان مرسوم است، اما اطلاع حتی جزئی از فرهنگ ایرانی نشان میدهد که ایرانیها نسبت به متغیر بودن هزینه بلیطهای نشسته و سرپایی در اتوبوسهای شهری واکنش منفی نشان میدهند و آن را به دور از کرامت انسانی میدانند. این روزها برداشتها از طرح DRT این است که هر که پول کمی دارد سر پا بایستد و آن که پول بیشتری دارد بفرماید بنشیند؛ در حالی که تا کنون در فرهنگ ایرانی ملاک نشستن و ایستادن در اتوبوسها سطح دارایی نبود و ملاک در جنسیت، کهنسالی، بیماری و مشکل جسمانی و مواردی از این قبیل بوده است.
این که چرا و چگونه میشود شورای شهر و مدیریت شهری تهران از این نکته فرهنگی غافل میماند و اجرای چنین طرحی بدون توجه به نگرش فرهنگی و با این شیوه صرفاً اقتصادی مطرح میشود و موجب تشویش اذهان میگردد، به سیستم مدیریتی حاکم بر شورا و مدیریت شهری تهران بازگشت میکند. اگر مجدداً نگاهی بر طرحهای اجرا شده یا عنوان شده شورای شهر طی دو سال گذشته بیاندازیم آشکارا نحوه مدیریت سرمایه دارانه را در آن مشاهده میکنیم. سیستم مدیریتیای که معتقد است برای مدیریت باید اولویت با درآمد زایی و افزایش بودجههای جاری باشد؛ نگاهی که در آن، فرهنگ عمومی و محلی از اعراب ندارد و سود و بهره در آن حرف اول را میزند و درست به همین دلیل است که در تمامی طرحهای مدیریت شهری تهران یک پای اصلی ماجرا افزایش درآمدها بدون توجه به وضعیت معیشتی و فشار اقتصادی حاکم بر مردم است.
هرچند اجرای طرحهایی مثل DRT را میشود با توجه به فرهنگ عمومی جامعه طرح ریزی و اجرا کرد، به طوری که نفع آن هم به جامعه، هم به بخش خصوصی و سرمایه گذاران آن و هم به مدیریت شهری بازگردد، ولی وقتی نگرش مدیران تصمیم گیر صرفاً سرمایه دارانه و کاپیتالیستی، و مبنا فقط به دست آوردن سود و درآمد بیشتر شد؛ در این میان آن قشری که آسیب جدی خواهد دید فقط شهروندان خواهند بود.