ایجاد محدودیت در واسطه گری منتج به جهش تولید می‌شود
گفتگوی با دکتر حسین صمصامی اقتصاددان و سرپرست اسبق وزارت اقتصاد
مساله مهمی که به یکی از موانع رشد کسب و کار‌های اقتصادی مولد و کسب و کار‌های دانش بنیان تبدیل شده است، جولان دهی کسب و کار‌ها و خرید و فروش‌های غیر مولد است. متاسفانه بازار‌های دلالی و سوداگری توانسته بازار کسب و کار‌های مولد را به تعطیلی کشانده و بخش قابل توجهی از سرمایه‌ها را راهی بازار‌های کاذبی کند که سود زیادی در آن وجود دارد.
حفظ کسب و کار‌های کنونی در کنار حمایت از فعالیت‌های دانش بنیان که بر پایه فناوری‌های روز انجام می‌شود موضوعات مهمی است که در کلید واژه‌های مقام معظم رهبری در نامگذاری سال ۹۹ به آن اشاره شد. توسعه کسب و کار‌ها در کنار حفظ کسب و کار‌های کنونی علاوه بر اشتغال‌زایی منجر به جهش تولید و تقویت بدنه اقتصادی کشور می‌شود. دکتر حسین صمصامی اقتصاددان و سرپرست اسبق وزارت اقتصاد به بررسی اهمیت حفظ و توسعه کسب و کار‌های دانش بنیان پرداخته است.
آقای دکتر! به نظرتان چرا موضوع حفظ و توسعه کسب و کار‌ها همواره در تاکیدات اقتصادی مقام معظم رهبری مورد اشاره قرار دارد؟ نامگذاری سال ۹۹ با عنوان "جهش تولید" یک بار دیگر نشان داد تاکید و توصیه مقام معظم رهبری برای سال جدید نیز همچنان مساله تولید است. به این معنا که مقوله تولید اصلی‌ترین موضوعی است که ایشان در سال‌های گذشته دولت‌ها و مسئولین را به توجه به آن فراخوانده و با درخواست از مردم برای خرید و حمایت از تولید ملی به دنبال رونق و جهش تولید بوده اند.
یکی از موضوعاتی که ارتباط مستقیمی با اقتصاد و رونق اقتصادی دارد موضوع اشتغال‌زایی است که وابسته و منوط به حفظ کسب و کارهاست. حفظ کسب و کار‌های سنتی و خرد در کنار توجه حداکثری به کسب و کار‌های دانش بنیان علاوه بر ایجاد اشتغال در کشور و تحقق جهش تولید منجر به ارز آوری و افزایش صادرات کشور نیز می‌شود، لذا این مساله هم در پیام نوروزی مقام معظم رهبری برجسته بود.
مسلما حفظ کسبوکارهای موجود و سرمایه گذاری و حمایت از کسب و کار‌های نوین موجب رونق اقتصادی و رونق تولید کالا‌های با کیفیت و قابل رقابت می‌شود. خوش‌بختانه نیرو‌های جوان و متخصص ایرانی علاوه بر حفظ کسب و کار‌های کنونی توانایی رونق دهی علمی به کسب و کار‌های علمی و دانش بنیان را نیز دارند، البته تحقق این مهم منوط به حمایت‌ها و سرمایه گذاری‌های بیشتر و بستر سازی‌های لازم برای تداوم این فعالیت هاست.
خب به نظرتان چه عواملی می‌تواند حفظ و توسعه این کسب و کار‌ها را تهدید کند؟ مساله مهمی که یکی از موانع رشد کسب و کار‌های اقتصادی مولد و کسب و کار‌های دانش بنیان شده است جولان‌دهی کسبوکارها و خرید و فروش‌های غیر مولد است. متاسفانه بازار‌های دلالی و سوداگری توانسته بازار کسب و کار‌های مولد را به تعطیلی کشانده و بخش قابل توجهی از سرمایه‌ها را راهی بازار‌های کاذبی کند که سود زیادی در آن وجود دارد.
دلیل اصلی چنین رخدادی در اقتصاد ایران این است که قوانین موجود در جهت حمایت از تولید و ضدیت با دلالی و سوداگری نیست! لذا در گام اول ایجاد محدودیت برای کسب و کار‌های سوداگرانه موضوع مهمی است که برای حفظ و توسعه کسبوکارهای کنونی باید به آن توجه کرد.
در گام دوم انتظار می‌رود دولت با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی معطوف به حمایت از تولید، سرمایه داران را به مسیر تولید هدایت کند، بروکراسی‌های اداری و قوانین دست و پاگیری که تولید را به چالش کشیده و سنگ‌های بزرگی پیش پای تولید کننده قرار می‌دهد در کنار سایر عواملی که سود را از تولید گرفته و در بازار‌های دلالی و سوداگری قرار می‌دهد باید برداشته شود. در غیر این صورت بر همان مسیر و روال قبلی می‌مانیم و نمی‌توانیم موفق به تحقق شعار سال در راستای جهش تولید شویم.
آقای دکتر، متاسفانه در موضوع شیوع ویروس کرونا فعالیت بسیاری از کسبوکارها کند و یا تعطیل شد. به نظرتان برای رونق بهتر کسب و کار‌ها و حمایت از آن‌ها در مواقع بحرانی، می‌توان چه تجربه‌ای از این روز‌ها آموخت؟ یکی از موضوعاتی که با گسترش ویروس کرونا مشخص شد حمایت از کسب و کار‌های کوچک است، کرونا باعث تعطیلی بسیاری از کسب و کار‌های خرد و متوسط و بیکاری افراد شاغل در این کسبوکارها شد، به طوری‌که طی هفته‌های گذشته بسیاری از واحد‌های تولیدی و خدماتی تعطیل شدند.
برای مثال، فروش صنف پوشاک در آخرین ماه سال که پر رونق‌ترین ماه سال است نزدیک به صفر بود و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی درآمدزا مثل گردشگری و خدمات هتل‌داری و رستوران‌ها و... در ایام تعطیلات نوروز مجبور به تعطیلی کسب‌و‌کار خود شدند.
در واقع چاره دیگری نیز وجود نداشت، چرا که در حال حاضر به دلیل گسترش ویروس کرونا باید فعالیت یک سری از کسبوکارها متوقف شود. این موضوع خطر بزرگی برای اقتصاد کشور به شمار می‌رود، چرا‌که در ماه‌های آینده شاهد آثار منفی آن خواهیم بود.
دولت باید از تجربه کرونا درس بیاموزد، برخی از اقشار مردم مانند جامعه کارمندان و کارگران که اصطلاحا به قشر حقوق بگیر معروفند حقوق خود را سر ماه دریافت می‌کنند. اما معیشت و درآمد بسیاری از اقشار مردم از طریق کسبوکارهای خرد و متوسط تأمین می‌شود، لذا حمایت از واحد‌های تولیدی و قوی‌سازی اقتصاد برای این قشر بسیار مهم است.
اگر اقتصاد کشور قوی شود در این بحران‌ها، فشار کمتری به جامعه وارد می‌شود، اما یک اقتصاد ضعیف در چنین شرایطی تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد؛ بنابراین کاهش مشکلات اقتصادی کشور به سیاست گذاری‌های مطلوب در راستای حمایت از کسبوکارها وابسته است، یعنی علاوه بر توجه به کسب و کار‌های همیشگی باید یک توجه حداکثری به کسب و کار‌های الکترونیکی و دانش بنیان داشت چرا که این نیز می‌توانند با سرمایه‌های کم، قدرت و توان اقتصادی بالایی برای کشور ایجاد کنند.
مقام معظم رهبری در پیام نوروزی شان به اصلاح نظام بانکی به عنوان یکی از الزامات جهش تولید اشاره داشتند. به نظر می‌رسد نظام بانکی کشور تابع مصوبات، دستورات و حتی نظارت بانک مرکزی نیست. جنابعالی دلیل اصلی این مساله را چه موضوعی می‌دانید؟ یکی از مهمترین موضوعاتی که مانع توجه نظام بانکی به مصوبات بانک مرکزی یا مقاومت در برابر مصوبات بانک مرکزی می‌شود، عدم اقتدار بانک مرکزی یا دولت است. اگر بانک مرکزی و دولت با اقتدار، خواهان هدایت نقدینگی به سمت تولید باشند و سیاست‌های کلان بر مبنای جهش تولید اتخاذ شود، طبیعتا بانک‌ها نیز نمی‌توانند در مقابل آن مقاومت کنند؛ لذا نظام بانکی کشور نیز در چنین شرایطی گام‌های موثری در راستای حمایت از تولید برمی‌دارد.
