اقدامات آمریکا برای خراب کردن ایستگاه پایانی قطعنامه2231

پایگاه بصیرت

امروزه تکاپو‌های جدیدی در ایالات متحده علیه ایران دیده می‌شود؛ آمریکا به تازگی متوجه شده است که تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ۲۷ مهرماه به پایان می‌رسد و از این رو در صدد است که اجازه ندهد تحریم‌های تسلیحاتی ایران که براساس قطعنامه ۲۰۳۱ به پایان میرسند به آخرین ایستگاه خود نزدیک شود.
ایران از خرید و فروش چه سلاح‌هایی تحریم شده است؟
تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران بـرای نخسـتین بـار در قطعنامـه١٧٤٧ مورخ ٢٧ مارس ٢٠٠٧ برقرار شد. بند پنجم اجـرایی قـطعنامه مزبـور اشــعار می‌دارد کـه شورای امنیت تصمیم می‌گیرد که ایران نباید به تجهیز، فروش یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم هر گونه سـلاح یا مواد مرتبط با آن از سرزمین خویش یـا توسـط اتبـاع خـود یـا هواپیماهـا و کشتی‌های دارای پرچـم این کـشور مـبادرت نماید و اینکه همه دولت‌ها از خرید این گونه اقلام از ایران توسط اتباعشان یا هواپیما‌ها و کشتی‌های دارای پرچم این کشور‌ها ممنوع هستند؛ اعــم از اینـکه در سرزمین ایران باشد یا خیر. در واقع، بر اساس این بند، ایران در وهلـه نخسـت از صادرات تسلیحات منع مـی‌شود و دولت‌ها نـیـز از خریـد هـرگونـه تسـلیحات از ایـران منـع می‌شوند.
لغو تحریم تسلیحاتی چگونه امکان پذیر شد؟
تا پیش از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در قطعنامه‌های قبلی خود علیه ایران ۱۹۲۹، ۱۸۳۵، ۱۸۰۳، ۱۷۴۷، ۱۷۳۷، ۱۶۹۶، خریدوفروش تسلیحات از سوی ایران و از سوی کشور‌های دیگر به ایران را ممنوع کرده بود، اما با رسیدن به‌روز اجرای برجام و صدور قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۲۰ جولای ۲۰۱۵، ضمن تأیید برجام و درج آن به‌عنوان پیوست نخست قطعنامه ۲۲۳۱، خاتمه شش قطعنامه قبلی تحریمی علیه ایران را اعلام نمود و ضمن اینکه مفاد تحریمی قطعنامه‌های مزبور لغو شدند در مقابل شورای امنیت به ابتکار خود، در پیوست دوم قطعنامه، برخی محدودیت‌ها را در قالب تحریم‌های سه‌گانه بالا ازجمله تسلیحاتی باقی گذارد و اختتام آن‌ها را منوط به گذر مدت‌زمانی مشخص نمود.
بر اساس برجام، طرفین موافقت کردند که شورای امنیت تا اکتبر سال ۲۰۲۰ تحریم‌های خود را علیه ممنوعیت خریدوفروش سلاح‌های متعارف و تا سال ۲۰۲۳ تحریم‌های موشکی باقابلیت هسته‌ای را برای ایران لغو کند. براین اساس و با توجه به گذشت ۵ سال از توافقنامه، تحریم‌های تسلیحات متعارف شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ (۲۷ مهر ۱۳۹۹) برداشته خواهد شد.
اقدامات آمریکا برای مقابله با لغو تحریم‌ها
حال به‌رغم خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ مایک پمپئو، وزیر خارجه او همراه با تیمی در حال تدوین متنی حقوقی است که بر اساس آن آمریکا به عنوان یکی از طرف‌های برجام به شمار می‌رود و می‌تواند مانع از پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل در اکتبر سال جاری میلادی شود. این تلاش آمریکا نتیجه چندانی به همراه نخواهد داشت.
ایالات‌متحده آمریکا دو نقشه و راهبرد جدی را به‌موازات یکدیگر برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران بعد از ۲۷ مهر/ ۱۸ اکتبر در نظر دارد که در اولین نقشه، قطعنامه‌ای به شورای امنیت برای تمدید ممنوعیت فروش و صادرات تسلیحات به ایران ارائه می‌نماید و درصورتی‌که نقشه اول دولت این کشور در شورای امنیت به شکست بینجامد، این کشور در نقشه دوم به دنبال بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران خواهد بود.
مقامات آمریکایی طی هفته‌های اخیر تاکید کرده‌اند که ایالات متحده با استفاده از حق خود در شورای امنیت سازمان ملل مانع به پایان رسیدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران خواهد شد.
آمریکا قصد دارد به این استدلال حقوقی روی آورد که هنوز «جزو مشارکت‌کنندگان برجام» تلقی می‌شود و از این رو می‌تواند اصطلاحا با فعال کردن مکانیسم ماشه مانع از وتوی تمدید تحریم‌ها شود.

اهداف آمریکا از تلاش برای ورود به برجام

۱.. گرچه ماشین جنگ روانی غرب همواره تلاش زیادی برای نادیده انگاشتن قدرت بازدارندگی ایران در برابر دشمنانش داشته، اما اتاق فکر‌های آنان به درستی به توان بالای ایران در حوزه‌های مختلف به ویژه حوزه دفاعی ـ امنیتی آگاه هستند، آمریکا با این جنگ رسانه‌ای درصدد است که پرتاب ماهواره ایران را مساله‌ای برای ادامه فشار تسلیحاتی به ایران قرار دهد.

2.تیم ترامپ در ماه‌های پایانی حضور خود در کاخ سفید، پس از آزمودن راه‌های متعدد برای به سازش یا شکست واداشتن ایران، اکنون به دنبال آن است که در آخرین فرصت، با ورود یک میانجی به دعوای دو طرف، هم خوراک تبلیغاتی خوبی برای داخل آمریکا مهیا کند و هم به زعم خود مدال حل پرونده ایران را برای همیشه به گردن آویزد.
۳. ترامپ که قبل از بحران کرونا تحت هر شرایطی خود را پیروز رقابت با رقیب ضعیف و فرتوتی، چون «جو بایدن» می‌دید، اکنون با افتضاح کرونایی به وجود آمده در آمریکا، خود را نیازمند رو کردن برگ برنده‌ای از جنس شکست یا تسلیم ایران می‌بیند تا بلکه از این رهگذر فضا را به سود خود تغییر دهد.

مواضع روسیه و چین در مقابل آمریکا

"ماریا زاخارووا" سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که خط مشی آمریکا با هدف مقابله با ایران، از جمله نقشه‌های این کشور برای اعمال تحریم نامحدود تسلیحاتی علیه تهران، هیچ دورنمایی ندارد.
زاخارووا در کنفرانس مطبوعاتی در این باره گفت: «تضعیف مصرانه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه هسته‌ای ایران از طریق نظریات جدید ضد ایرانی، که شامل بیانیه‌ای برای اعمال تحریم تسلیحات نامحدود علیه این کشور می‌شود است، به این سادگی باعث افتخار مقامات واشنگتن نخواهد شد و واضح است که این خط مشی دورنمای روشنی ندارد.» این دیپلمات با تأکید بر اینکه تلاش‌ها برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران توسط طرف‌های باقیمانده در این سند ادامه خواهد یافت، افزود: «مقامات واشنگتن نباید در این رابطه هیچ شکی داشته باشد. همچنین نباید در باره این واقعیت شک کنند که ما، به همراه سایر طرف‌های توافق هسته‌ای، با تلاش‌های آمریکا برای جایگزین کردن اهداف دروغینی بجای اهداف واقعی تعیین شده در قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل با اهداف دروغین مخالفت خواهیم کرد. ایالات متحده دقیقاً تلاش می‌کند تا اهداف خود را جایگزین آن‌ها کند. ولی در این خصوص موفق نخواهد شد.»
"سرگئی ریابکوف" معاون وزیر امور خارجه روسیه هم اعلام کرد که ایالات متحده در تلاش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت، باید منتظر راه بسیار دشواری باشد.
به‌گفته وی، رژیم محدودکننده در رابطه با خرید تسلیحات نظامی از سوی ایران، در ۱۸ اکتبر سال ۲۰۲۰ (۲۸ مهر ماه)، همان‌طور که در قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده، منقضی خواهد شد و دلیلی برای تمدید آن وجود ندارد.
این دیپلمات یادآور شد: «البته ما می‌دانیم که مقامات ارشد آمریکایی و نماینده این کشور در سازمان ملل به‌دنبال گزینه‌های دیگری، از جمله تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران هستند. ولی مواضع ما در این رابطه کاملاً واضح است: هیچ کشوری اجازه ندارد برای اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت انتخابی برخورد کند؛ و ایالات متحده بیش از دو سال در وضعیت نقض آشکار قطعنامه‌های شورای امنیت بوده است.»
ریابکوف تأکید کرد: «من فکر می‌کنم که اکثریت قریب به اتفاق اعضای جامعه بین‌المللی با این موضع‌گیری موافق باشند و در هر صورت مقامات واشنگتن راه آسانی را برای رسیدن به اهداف خویش در پیش ندارند.»
وی در عین حال با این نتیجه‌گیری موافقت کرد که با توجه به "سرسختی آمریکا" در رابطه با این قضیه ممکن است بحران جدی دیگری در سازمان ملل ایجاد شود.
در همین حال نمایندگی چین در سازمان ملل گفته است، آمریکا از توافق برجام خارج شده و به «تعهداتش طبق قطعنامه ۲۲۳۱ عمل» نکرده است.
نمایندگی چین در سازمان ملل پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت اظهارات یک مقام عالی‌رتبه آمریکایی در خصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را رد کرده و گفته است، ایالات متحده دیگر عضو توافق هسته‌ای با ایران موسوم به برجام نیست و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
نمایندگی چین اضافه کرده است که آمریکا «حقی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ندارد، چه رسد به این که بخواهد مکانیسم ماشه را فعال کند. حفظ برجام تنها راه درست پیش رو است.»
نکات پایانی
ازآنجاکه جنبه الزام‌آور برجام مستظهر به قطعنامه ۲۲۳۱ است، براین اساس اقدام یک‌جانبه آمریکا در ارائه پیش‌نویس قطعنامه تحریمی علیه ایران به شورای امنیت، ناقض موافقت‌نامه برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.
بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، قرار نیست شورای امنیت مبادرت به تحریم تسلیحاتی عام یا خاص دیگری خارج از روند پیش‌بینی‌شده نماید. طبق قطعنامه ۲۲۳۱، هر کشور عضو برجام که عدم اجرای بارز تعهدات این توافق را شناسایی و کشف کند، می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی شدید علیه ایران را دوباره بازگرداند، اما نکته اصلی اینجاست که پیش‌نویس تحریمی آمریکا علیه ایران، خارج از روند و مکانیسم پیش‌بینی‌شده است.
قطعنامه‌های ارائه‌شده در شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب نهایی نیاز به ۹ رأی مثبت دارد و هیچ یک از ۵ عضو دائم این شورا نباید آن را وتو کند؛ و چین به عنوان اعضای ثابت شورای امنیت می‌توانند چنین طرحی را وتو کنند.
در همین زمینه نیویورک تایمز می‌نویسد انتظار می‌رود که هرگونه تلاش برای تجدید تحریم‌های تسلیحاتی با مخالفت روسیه و چین مواجه شود، زیرا روس‌ها قبلاً به مقامات آمریکایی و اروپایی گفته‌اند که مشتاق از سرگیری فروش متعارف اسلحه به ایران هستند