طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تقریبا نیمی از بودجه سال جاری کسری دارد. کارشناسان اقتصادی رقم کسری بودجه 99 را حداقل 150 هزار میلیارد تومان برآورد می‌کنند که این رقم کسری بودجه بدون در نظر گرفتن ارقام حمایت‌های بودجه‌ای و تسهیلاتی دولت برای مقابله با شیوع کرونا برآورد شده است.
در این شرایط تنگنای بودجه، مدیریت هزینه‌های دولت و کاهش آنها یکی از الزامات اساسی است که باید در دستور کار وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی قرار بگیرد. اما علیرغم این تنگنای بودجه‌ای همچنان مشاهده می‌شود که در برخی از سازمان‌های دولتی پروژه‌هایی غیرضروری با صرف هزینه‌های چند هزار میلیارد تومانی را پیگیری می‌کردند. یکی از این پروژه‌ها، آسمان خراش 40 طبقه‌ای شرکت ملی گاز است.
در گزارش قبلی با عنوان «منطق احداث آسمانخراش 10 هزار میلیارد تومانی شرکت گاز چیست؟» نکاتی درباره این پروژه بیان شد ولی متاسفانه هنوز شرکت ملی گاز حاضر نشده است توضیحاتی را برای شفاف سازی منطق احداث این آسمانخراش ارائه کند.
پیگیری خبرنگار فارس، جزئیات بیشتری درباره روند اجرای این پروژه را عیان کرد. همانطور که پیش از این اعلام شده است، طبق طرح شرکت ملی گاز قرار است مجتمع 40 طبقه‌ای عظیمی با عنوان «مجتمع اداری متمرکز شرکت ملی گاز ایران» در زمینی به مساحت 57840 متر مربع در غرب بزرگراه شهید صیاد شیرازی، شمال خیابان بطحانی (مغان) ساخته شود که برآوردها از هزینه احداث آن در حداقلی‌ترین محاسبات نیز بالای 10 هزار میلیارد تومان است.
*ساختمان‌های خالی وزارت نفت و احداث آسمانخراش 40 طبقه شرکت گاز
احداث این آسمانخراش در حالی توسط شرکت ملی گاز پیگیری می‌شود که این شرکت با توجه به سیاست برون سپاری و خصوصی‌سازی شرکت‌های وابسته نظیر انتقال گاز، گاز استانی و پالایشگاه‌های گاز، تعداد و گستره پروژه‌هایش به شدت کاهش یافته است. لذا این شرکت به طور طبیعی باید حجم زیادی از مجتمع اداری خود را آزاد سازد. یعنی نه تنها ساختمان‌های موجود برای این شرکت کفایت می‌کند، بلکه ساختمان‌هایی نیز مازاد خواهند بود و نیازی به احداث مجتمع اداری جدید نیست.
البته اگر شرکت ملی گاز علیرغم کم شدن تعداد پرسنل خود همچنان احساس می‌کند که به فضای بیشتری برای انجام کارها نیاز دارد؛ باز هم نیاز به احداث عظیم‌ترین ساختمان مجموعه وزارت نفت در شرایط محدودیت بودجه‌ای کشور وجود ندارد؛ زیرا در حال حاضر ساختمان‌های خالی زیادی در اختیار وزارت نفت است که می‌تواند با هماهنگی با وزیر نفت توسط شرکت گاز مورد استفاده قرار گیرد.
یک نمونه از این ساختمان‌ها، دو ساختمان عظیم خالی از سکنه متعلق به شرکت منحل شده کالای نفت است (تصویر 1) که در خیابان سپهبد قرنی نرسیده به پل کریم خان واقع شده است. با هماهنگی وزارت نفت این دو ساختمان به راحتی می‌تواند برای پاسخگویی به نیاز احتمالی شرکت ملی گاز مورد استفاده قرار گیرد. همچنین ساختمان‌های متعدد دیگری نیز در مجتمع عظیم پژوهشگاه صنعت نفت در غرب تهران وجود دارد که قابلیت استفاده توسط دیگر واحدهای وزارت نفت نظیر شرکت ملی گاز را دارند.
البته واقعیت این است که به دلایل ذکر شده ساختمان‌های موجود فعلی شرکت گاز نیز بیش از حد نیاز این شرکت است و این شرکت اساسا مشکلی از بابت کمبود فضا ندارد. در نتیجه نیازی به احداث آسمانخراش 10 هزار میلیارد تومانی نیست و اصرار این شرکت برای احداث این آسمانخراش ابهامات زیادی را در ذهن مخاطبان قرار می‌دهد.
* احداث لوکس‌ترین مجتمع مجموعه وزارت نفت علیرغم مخالفت ظاهری سران دولت
احداث مجتمع شرکت ملی گاز در تضاد با ابلاغیه‌ها و تصمیمات دولت در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی در تاریخ 9 اردیبهشت‌ماه سال جاری است. در این جلسه حسن روحانی رئیس‌جمهور بر لزوم صرفه‌جویی همه دستگاه‌های دولتی و نیز ضرورت فروش اموال و املاک مازاد دستگاه‌ها تأکید کرد. همچنین در این جلسه گزارش وزیر اقتصاد و دارایی درباره راهکارهای اتخاذ شده برای تأمین منابع بودجه سال 1399 به ویژه مولدسازی دارایی‌ها و فروش اموال مازاد دستگاه‌های دولتی و نیز واگذاری سهام بنگاه‌های بزرگ اقتصادی بخش عمومی در بورس، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. نکته جالب اینکه در سالی که دولت بر واگذاری اموال دولتی برای جبران کسری بودجه تاکید می‌کند شرکت ملی گاز در حال ایجاد ملک جدید دولتی است.
البته تاکید بر ضرورت صرفه‌جویی همه دستگاه نه تنها مورد تاکید دولت قرار گرفته است بلکه بیژن زنگنه وزیر نفت نیز در مرداد ماه 97 با استناد به جز 6 بند «ب» ماده 3 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، بخشنامه صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌های بی‌تاثیر در کارایی وزارت نفت را به کلیه معاونت‌ها ابلاغ کرد که بر اساس این بخشنامه «خرید و یا اجاره ساختمان‌های جدید برای فعالیت های اداری، پشتیبانی و ستادی ممنوع است».
در شرایط فعلی از طرفی رئیس‌جمهور بر لزوم صرفه‌جویی همه دستگاه‌ها تاکید می‌کند و اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور نیز عدم صرفه‌جویی در بودجه را خیانت تلقی می‌کند و همزمان وزیر نفت نیز بخشنامه ممنوعیت خرید ساختمان جدید را در مجموعه خود ابلاغ می‌کند و از طرف دیگر یکی از بزرگترین آسمان‌خراش‌های دولت با صرف هزینه حداقل 10 هزار میلیارد تومانی در حال احداث است. آیا مدیریت در دولت و یا مجموعه وزارت نفت تا این حد به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود که فردی از دولتمردان از احداث چنان مجتمع عظیمی باخبر نیست تا درباره لزوم صرف چنین هزینه هنگفتی تصمیم‌گیری کند؟
*ریخت و پاش میلیاردی برای طراحی و معماری آسمانخراش گاز
در سایه غفلت نهادهای نظارتی، مدیران ارشد شرکت ملی گاز مجوز قانونی برای احداث آسمانخراش 10 هزار میلیارد تومانی را تحت عنوان «مجتمع اداری متمرکز شرکت ملی گاز ایران» دریافت کرده‌اند و حتی اخیرا برای طراحی و معماری این مجتمع، مسابقه‌ای بین‌المللی با صرف هزینه‌های هنگفت چندین میلیارد تومانی نیز برگزار شده است. نکته جالب توجه اینکه پس از برگزاری این مسابقه و تعیین طرح‌های برتر، معماری این مجتمع به یک شرکت خارجی سپرده شد و احتمالا میلیون‌ها دلار هم برای کار طراحی و معماری باید به این شرکت خارجی پرداخت شود.
شایان ذکر است تصاویر طرح‌های پیشنهادی به خوبی نمایانگر لوکس بودن مجتمع جدید شرکت ملی گاز است. اگرچه تلاش برای جذاب کردن معماری شهری به خصوص در ساختمان‌هایی که ممکن است بعدا تبدیل به نمادهایی برای بخش‌های مختلف شوند امر مذمومی نیست، اما صرف هزینه‌های کلان برای انجام چنین کاری در شرایطی که دولت بدهی‌های کلانی به بخش های مختلف اقتصاد دارد و اصل اجرای پروژه زیر سوال است، عقلانی به نظر نمی‌رسد.
در ضمن علاوه بر برگزاری مسابقه طراحی و معماری این مجتمع عظیم، شرکت ملی گاز قراردادهایی با شرکت‌های کریت عمران آریانا به عنوان مشاور ساخت پروژه، مهندسین مشاور رهیافت اندیشه فردا به عنوان مشاور ارزیابی عارضۀ ترافیکی و به موازات آن با شرکت‌های دیگری در زمینه مطالعات زیست محیطی، موزه گاز (سازمان میراث فرهنگی)، شهرسازی، زیرساخت، لرزه‌سنجی و پدافند غیر عامل منعقد کرده است.
* لزوم بررسی فساد در انتخاب پیمان‌کاران پروژه مجتمع شرکت گاز
البته انتقادات وارد شده به طرح احداث مجتمع شرکت ملی گاز، تنها به غیرضروری بودن احداث این مجتمع و یا هزینه‌های حداقل 10 هزار میلیارد تومانی آن محدود نمی‌شود. در یک فضای غیر واقعی، فرض کنید که دولت با کسری بودجه مواجه نیست و شرکت ملی گاز نیز به یک مجتمع عظیم برای پرسنل خود نیازمند است؛ حال سوال اساسی این است که با وجود همه این فرضیات غلط چرا روند گزینش پیمان‌کاران این پروژه شفاف نیست؟ مگر نه اینکه طبق مصوبه شماره 165389ت/46849ک هیئت دولت، تحت عنوان «آیین‌نامه فعالیت سامانه تدارکات الکترونیکی دولت»، همه دستگاه‌های دولتی موظف شده‌اند که کلیه مناقصات خود را در سامانه «ستاد» و به صورت شفاف انجام دهند؟ پس چرا شرکت ملی گاز روند انتخاب پیمان‌کاران خود را در فرآیندی کاملا مبهم انجام می‌دهد؟
شایان ذکر است با انجام مناقصات در سامانه «ستاد» امکان بروز فساد و برگزاری سفارشی و زدوبند‌ها حداقل شده و همه مستندات، صحت‌سنجی‌ها و ارزیابی صلاحیت‌ها به صورت شفاف بر روی سامانه توسط کلیه واحدهای ذی‌ربط و مردم قابل مشاهده و دسترسی است. اما شرکت ملی گاز نه تنها به صورت غیرضرور اقدام به احداث لوکس‌ترین مجتمع مجموعه وزارت نفت با هزینه‌های چندین هزار میلیارد تومانی کرده است؛ بلکه روند واگذاری پروژه‌های احداث این مجتمع نیز در فضایی غیرشفاف در حال انجام است که به صورت طبیعی امکان فساد و زدوبند را به شدت افزایش می‌دهد.
حال دوباره این سوال اساسی را با هم تکرار کنیم. در شرایط تنگنای بودجه‌ای کشور و علیرغم کاهش پرسنل شرکت ملی گاز و عدم نیاز این شرکت مجتمع جدید، چگونه و تحت تاثیر چه اراده‌ای پروژه احداث آسمانخراش 40 طبقه‌ای شرکت ملی گاز با صرف هزینه حداقل 10 هزار میلیارد تومانی در حال پیگیری است؟ در گزارش‌های بعدی به بررسی ابعاد بیشتری از پروژه احداث این مجتمع عظیم شرکت ملی گاز خواهیم پرداخت.
