چند سالی است که موضوع ضرورت تغییر ساختار وزارت امور خارجه به طور جدی از سوی برخی مسئولین و نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح شده است، اما ظاهراً هنوز از سوی دولت اقدامات لازم و شایسته در حد موردانتظار صورت نگرفته است.
ایجاد «میز اقتصادی» در وزارتخانه و سفارخانه‌های ایران، آخرین مورد از این دست پیشنهادات است، اما بدیهی است که با توجه به قدمت ساختار فعلی وزارت امورخارجه، این به روزرسانی نباید فقط به ایجاد «میز اقتصادی» محدود شود، بلکه باید برای سایر حوزه‌ها از جمله؛ پیمان‌های بین‌المللی، مباحث حقوق بین‌الملل، حوزه‌های علمی و آموزشی، حوزه‌های فرهنگی و هنری و یا معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران نیز تدابیر لازم اندیشیده شود.
با این‌حال نظر به این‌که در حال حاضر موضوع اقتصاد مهم‌ترین مسئله کشور محسوب می‌شود، لذا شایسته است در این راستا نقش‌های ذیل تحت عنوان «معاونت اقتصادی و تبادلات تجاری» برای وزارتخانه و «میز اقتصادی» برای سفارتخانه‌ها لحاظ گردد.
اهم وظایف پیشنهادی بخش اقتصادی وزارت امور خارجه:
۱- شناسایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی کشور با همکاری سایر وزارتخانه‌ها برای معرفی به سایر کشورها، با همکاری بخش خصوصی و وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های ذیربط کشور.
۲- بررسی نیاز‌های ضروری کشور در بخش اقتصادی برای تعیین منابع خارجی تأمین نیاز‌ها و همچنین برای جذب سرمایه‌گذار خارجی با همکاری سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های کشور.
۳- ایجاد بانک اطلاعاتی از تولیدکنندگان و بسترسازی برای ایجاد ارتباط بین آنها و تجار و تولیدکنندگان خارجی با همکاری سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های کشور.
۴- پیگیری برگزاری یا شرکت در همایش‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی در سایر کشورها برای معرفی مناطق آزاد تجاری، ظرفیت‌های ترانزیتی و به‌خصوص تبلیغ توانمندی‌های تولیدی و خدماتی ایران با همکاری دستگاه‌های ذیربط کشور.
۵- بازاریابی و بررسی نیاز‌های بازار کشورهای هدف و معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ایران به‌منظور کمک به صدور خدمات فنی و مهندسی و عرضه سایر محصولات تولیدی ایران به کشورهای هدف.
۶- بررسی چالش‌ها و تهدیدات اقتصادی حال و آینده کشورهای هدف، به‌منظور جلوگیری از متضرر شدن تجار و سایر ایرانیان علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری و تبادل تجاری در خارج از کشور.
۷- ارائه خدمات مشاوره‌ای اقتصادی (در بخش‌های مختلف تولید و تجارت و سرمایه‌گذاری) به سرمایه‌گذاران، تولیدکنندگان و تجار بین‌المللی ایرانی و در صورت لزوم خارجیان علاقه‌مند به همکاری با ایران.
۸- شناسایی تجار و تولیدکنندگان سایر کشورها از طریق سفارتخانه‌های ایران و ایجاد تعامل بین آنها با تجار و تولیدکنندگان ایرانی.
۹- بررسی و شناسایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مختلف اقتصادی مقرون به‌صرفه سایر کشورها از طریق سفارتخانه‌های ایران، برای معرفی به دستگاه‌ها و تجار و تولیدکنندگان ایرانی.
۱۰- شناسایی و جذب سرمایه‌گذار خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران در موضوعات و بخش‌های مختلف از طریق سفارتخانه‌ها و با کمک سایر دستگاه‌های ذیربط.
۱۱- شناسایی مناطق آزاد و نیز برررسی فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف سایر کشورها برای معرفی به سرمایه‌گذاران ایرانی در بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی.
۱۲- شناسایی قوانین و مقررات اقتصادی (بازرگانی، تولیدی، تجاری، ترانزیتی، سرمایه‌گذاری، صادرات و واردات، تسهیلات دولتی و نحوه عقد قرارداد‌های تجاری) کشورهای هدف و ایجاد سامانه اطلاع‌رسانی عمومی، برای کمک به تجار، تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و سایر علاقه‌مندان ایرانی.
۱۳- پیگیری رفع چالش‌ها و دعاوی اقتصادی کشور و شکایات تجار، سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان ایرانی در کشورهای موردنظر.
۱۴- ایجاد بستر‌های لازم برای تبادلات تکنولوژیکی بین تولیدکنندگان و نخبگان ایرانی و خارجی در جهت کمک به توسعه و پیشرفت بخش اقتصادی و تولیدی کشور.
۱۵- معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران به سایر کشورها در جهت کمک به کسب درآمد‌های توریستی کشور.
۱۶- فراهم نمودن شرایط ملاقات بین مسئولین ایرانی با مسئولین کشورهای خارجی برای عقد قرارداد‌ها و تفاهم‌نامه‌های تجاری.
۱۷- بررسی و شناسایی نیازمندی‌های بازار کار کشورهای مختلف جهان، برای اعزام نیروی کار متخصص و غیرمتخصص ایرانی به کشورهای موردنظر.
۱۸- بررسی اقدامات و راز موفقیت تجار سایر کشورها در کشورهای هدف برای انتقال تجارب به تجار و بخش اقتصادی ایران.
۱۹- بررسی چگونگی احداث بازارچه‌های مشترک مرزی با کشورهای همسایه و ایجاد شعبه، دفتر یا نمایندگی بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی در سایر کشورها و متقابلاً شرکت‌های معتبر خارجی در ایران.
۲۰- پیگیری راه اندازی کریدور‌های سبز تبادل تجاری به‌منظور تسریع در جابجایی کالا‌ها به‌خصوص کالا‌هایی که آسیب پذیر بودن بعضی از آنها.
۲۱- پیگیری رفع تحریم‌ها و اخذ مطالبات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به هر طرق ممکن، با کمک سایر دستگاه‌های ذیربط.
۲۲- پیگیری سایر موارد مانند؛ پشتیبانی مالی بانک‌ها در بازه زمانی خرید کالا، بررسی کمی و کیفی و تحویل فنی و فیزیکی کالا، انبارداری و نگهداری موقت کالا، حمل و بیمه کالا، سوآپ، تهاتر، عملیات فاینانس، ال. سی، بی. سی. ال مالی و سایر تضامین بانکی، حذف مقررات زائد اسنادی، پشتیبانی‌های حقوقی فنی مالی و اسنادی و سایر الزامات مالی.
گفته می‌شود یکی از رموز موفقیت کشور چین در تسخیر بازر‌های بین‌المللی، تعامل تنگاتنگ بین وزارت امور خارجه و سایر وزارتخانه‌های این کشور در حوزه‌های مختلف تولید، فناوری، گردشگری، خدمات و ... بوده است. 30
