منابع نفت و گاز سوریه در جریان جنگ و بحران در سال 2011، دستخوش حوادث متعددی شده و مدعیان فراوانی یافته است. این منابع گاه تحت تسلط گروه های تروریستی به ویژه داعش قرار داشته و به دنبال شکست داعش، اینک نیروهای کرد با حمایت آمریکا بخش زیادی از آن را تحت کنترل خود دارند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده است مادامی که سربازان آمریکایی در سوریه حضور داشته باشند، میلیون ها دلار از درآمد نفت این کشور باید ماهانه نصیب ایالات متحده شود.
بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، در واکنش به این اظهارات طمعکارانه، ایالات متحده را به "دزدیدن نفت" کشورش متهم کرده است. روسیه نیز به عنوان متحد سوریه، این کار را "راهزنی دولتی در ابعاد بین المللی" خوانده است.
با فراگیرتر شدن جنگ، ذخایر نفت سوریه از دست دولت خارج شد و ابتدا به دست گروه های معارض و سپس داعش افتاد. داعش تا سال ۲۰۱۴ بر بیشتر ذخایر نفت موجود در شرق سوریه از جمله بزرگترین مخزن نفت این کشور در استان دیر زور مسلط بود و فروش نفت به یکی از بزرگترین منابع درآمدی این گروه تبدیل شد، طوری که بنا به ادعای وزارت دفاع ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ ماهانه حدود ۴۰ میلیون دلار عاید این گروه می شد.
در پی شکست داعش در شرق سوریه در سال ۲۰۱۷، تسلط این گروه بر منابع نفتی به پایان رسید و این منابع به تصرف نیروهای دموکراتیک سوریه درآمد.
حملات هوایی آمریکا به تاسیسات نفتی سوریه با هدف مختل کردن منابع درآمدی داعش باعث شد که این تاسیسات به شدت آسیب ببیند. از طرف دیگر، نیروهای داعش هم وقتی دیدند که این تاسیسات به دست کردها خواهد افتاد بسیاری از زیرساخت‌های نفتی را نابود کردند.
کردها در ادامه موفق شدند بخشی از خرابی ها را تعمیر کنند و به حدی از تولید برسند. کردها در حال حاضر حدود ۷۰ درصد منابع نفتی این کشور و تعدادی تاسیسات گازی را در اختیار دارند.
آمار منابع نفت و گاز سوریه
طبق آخرین برآوردها ذخایر نفت سوریه 2.5 میلیارد بشکه است که عمدتا در استان دیر زور در شرق سوریه و نزدیک مرز عراق، و حسکه در شمال شرق متمرکز است. طبق این برآورد، ذخایر گاز طبیعی سوریه ۵/۸ تریلیون متر مکعب می باشد.
تولید نفت سوریه در سال ۲۰۰۴ بطور متوسط روزانه ۵۰۰ هزار بشکه بود که این میزان در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ به رقم ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز رسید. این میزان تولید در سال ۲۰۱۵ به رقم کمتر از ۲۵۰ هزار بشکه در روز رسید. کاهش تولید نفت سوریه با خروج شرکت‌های خارجی فعال در میادین نفت این کشور تشدید شد.
این کشور از سال ۲۰۰۴ تا شروع بحران به طور متوسط روزانه در حدود ۲۵۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کرد. این میزان با توجه به افزایش مصرف در برخی سال‌ها تغییر پیدا کرد و در سال ۲۰۱۲ و تقریباً یک سال پس از شروع بحران سوریه و با از دست دادن کنترل میادین نفتی توسط دولت مرکزی، این کشور به واردکننده نفت تبدیل شد. البته در حال حاضر دولت مرکزی بر عمده تاسیسات گازی کشور مسلط است.
طبق برآورد دولت سوریه نیاز این کشور روزانه بین ۱۰۰ تا ۱۳۶ هزار بشکه نفت خام، از جمله حدود ۴.۵ میلیون لیتر بنزین، ۶ میلیون لیتر گازوئیل وهفت هزار تن نفت کوره و ۱.۲ تن گاز خانگی است.
در سال ۲۰۱۰ یعنی یک سال پیش از شروع بحران سوریه، بخش انرژی ۳۵ درصد درآمد صادرات و ۲۰ درصد درآمد دولت سوریه را تشکیل می‌داد. تولید نفت خام سوریه در سال ۲۰۱۸ روزانه به ۲۴ هزار بشكه رسید كه این میزان ۶ درصد از تولید نفت این کشور را در قبل از شروع بحران تشكیل می‌دهد.
در باره گاز سوریه باید گفت میزان تولید روزانه گاز طبیعی این کشور به حدی نبود که بتواند این کشور را به صادر کننده گاز طبیعی تبدیل نماید. تا پیش از بحران سوریه این کشور به‌خاطر کمبود تولید گاز طبیعی اقدام به واردات گاز از مصر کرد. میزان تولید روزانه گاز طبیعی این کشور یکسال پیش از شروع بحران سوریه ۲۴ میلیارد متر مکعب بود که به رقم روزانه ۸/۸ میلیارد متر مکعب رسید و این میزان در سال ۲۰۱۲ به کمترین میزان خود کاهش یافت. عمده واردات گاز سوریه از خط لوله عرب صورت می گرفت.
اهمیت نفت سوریه برای آمریکا
اهمیت نفت سوریه برای آمریکا بر هیچ کس پوشیده نیست، چرا که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا صراحتا اذعان کرده که نظامیان این کشور برای "حفاظت از نفت سوریه" یا به عبارت صحیح سرقت نفت سوریه در مناطق نفتی این کشور حضور دارند.
امریکا از سال 2015 به صورت غیرقانونی نیروهای نظامی خود را وارد مناطق شرقی سوریه و مرزهای مشترک این کشور با عراق کرده و با وجود درخواست های مکرر دولت سوریه همچنان به ادامه اشغال این مناطق و غارت نفت آن ادامه می دهد.
در جولای 2019 روزنامه الاخبار چاپ لبنان در گزارشی به افشای واگذاری فروش نفت سوریه در مناطق تحت سیطره کردها به یک تاجر صهیونیستی - آمریکایی به نام "موتی کاهانا" پرداخت. اگرچه این خبر از سوی نیروهای کرد رد شده است، اما کاهانا مدعی شد که تلاش خواهد کرد هیچ نفتی از شرق سوریه به دست دولت مرکزی این کشور نرسد.
کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که به دلیل این که شمال سوریه ناامن شده و چون حمل نفت سرقتی از سوی سارقان آمریکایی به ترکیه سودی نصیب ترک ها نمی کند، آن ها مسیر جدیدی از طریق عراق انتخاب کرده اند و نفت این منطقه را از طریق بنادر این کشور به دست مشتریان می رسانند.
آمریکا در نوامبر 2019 با هدف تقویت حضور نظامی خود در میادین نفتی تحت اشغال کردها در شمال شرق سوریه نیروی نظامی جدید به استان‌های دیرالزور و الحسکه در شمال و شمال شرق این کشور اعزام و سیاست خود را برای سرقت از حوزه های نفتی سوریه علنی کرد.
بیشتر میادین نفتی سوریه در نزدیکی مرزهای عراق و ترکیه قرار دارد، در عین حال استان دیرالزور بیشترین میادین نفتی سوریه را در خود جای داده است و شبه نظامیان کُرد به همراه اشغالگران آمریکایی، بیشتر میادین نفتی و گازی شرق و شمال شرق سوریه را در اشغال خود دارند. نیروهای آمریکایی‌ها همچنین توپخانه دوربرد و سنگین را در پایگاه های خود در نزدیکی میدان نفتی العمر مستقر کرده اند.
تعداد نیروهای سازمان‌های امنیتی خصوصی آمریکا در اطراف تاسیاست نفتی سوریه اخیرا افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته و به ۳۵۰۰ نفر رسیده است. این در حالی است که تعداد نظامیان رسمی آمریکایی در سوریه تنها ۲۵۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.
جمع بندی
متاسفانه منابع نفتی سوریه که متعلق به سوری ها است و مردم این کشور باید از آن منتفع باشند، با آغاز بحران این کشور و در طول ۱۰ سال گذشته به دست بیگانگان از جمله گروه تروریستی داعش، ترک ها و اخیرا به دست آمریکایی ها و کردها افتاده است.
سیاست آمریکا در سوریه در حوزه نفت و گاز حاکی از طمع این کشور نسبت به این منابع بوده و آن طور که ترامپ تصریح کرده قصد دارد دست کم هزینه حضور نظامی خود را در این کشور از طریق تصاحب درآمدهای نفتی تامین کند.
دور جدید تحریم آمریکا علیه سوریه (قانون سزار) و اخباری مانند واگذاری مسئولیت فروش نفت شرق سوریه به یک تاجر اسراییلی – آمریکایی از سوی شبه نظامیان کرد و نیز توافق رهبران حزب دموکراتیک سوریه با فرمانده ستاد مرکزی ایالات متحده آمریکا در غرب آسیا (سنتکام)، ژنرال مکنزی در باره معاملات نفتی و همچنین متهم شدن آمریکا از سوی روسیه به قاچاق و فروش مخفیانه نفت سوریه، همگی نشان دهنده اهمیت عامل انرژی در سوریه و غارت آن توسط آمریکا است.
آمریکا در شرایط کنونی تصاحب درآمدهای نفتی را در پوشش کردها انجام می دهد تا موجب حساسیت و واکنش سوریه و رقبا نشود. اما هدف آمریکا تسلط بر منابع انرژی در سوریه و کوتاه کردن دست دولت و رقبا (روسیه و ایران) از این منابع بوده و برای دسترسی و غارت این منابع، علاوه بر استفاده از برگه کردها، سعی دارد به تدریج بر این منابع تسلط مستقیم یافته و به این منظور با بهانه هایی مانند خطر داعش، حضور نظامی خود را در اطراف میادین نفتی تقویت کرده است.
آمریکا در شرایط کنونی تصاحب درآمدهای نفتی را در پوشش کردها انجام می دهد تا موجب حساسیت و واکنش سوریه و رقبا نشود. اما هدف آمریکا تسلط بر منابع انرژی در سوریه و کوتاه کردن دست دولت و رقبا (روسیه و ایران) از این منابع بوده 
