نقش فرماندهی سردار سرلشکر شهید قاسم سلیمانی چه در دوران دفاع مقدس و چه زمانی که سکان نیروی قدس را در دست گرفت، یک نقش ویژه و برجسته بود.
کسانی که از نزدیک او را می شناختند و یا با او کار کرده بودند از او به عنوان یک چهره کاریزماتیک یاد کرده و جملگی بر صفات و ویژگی هایی همچون اخلاص، تواضع، شجاعت، ساده زیستی، هوشمندی، پرکاری، خستگی ناپذیری، قاطعیت و توانایی مدیریت راهبردی و نیز روحیه شهادت طلبی او تاکید داشتند.
سردار سلیمانی شجاعت و شهامت خود را در دوران جنگ تحمیلی به منصه ظهور رساند. وی در زمان فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله از سوی رهبر انقلاب سه نشان فتح دریافت کرد که در موزه دفاع مقدس کرمان نگهداری می شود. سردار سلیمانی به خاطر موفقیت های چشمگیر در پرونده های منطقه ای به ویژه عراق، در تاریخ 9 بهمن 1389 توسط رهبر انقلاب به درجه سرلشکری ارتقا یافت.
شهید سلیمانی دوره جوانی و میانسالی خود را در کوران حوادث و بحران های سخت سپری کرد. وی نبوغ خود را در دوره مبارزه با گروهک های مسلح در غرب کشور، دوران 8 ساله دفاع مقدس، دوره مبارزه با اشرار در شرق و سرانجام در عصر جنگ های نامتقارن در غرب آسیا به به نمایش گذارد و موفق شد معادلات امنیتی ـ نظامی را به ویژه در تلاطم درگیری های منطقه، دچار دگرگونی اساسی کند.
در طی این سال ها، فرماندهی مقتدرانه شهید سلیمانی در عملیات های مهم منطقه ای، در حدی بود که محور مقاومت را پیروز معرکه های دشواری همچون جنگ 33 روزه لبنان، جنگ های غزه و نبرد تاریخی علیه گروه تکفیری ـ تروریستی «داعش» نمود و از طرفی، مانع از حضور گسترده بازیگران غربی به ویژه آمریکا در حوزه پیرامونی ایران از جمله عراق به بهانه مبارزه با داعش شد، تحولی که از جنبه راهبردی برای امنیت و منافع بلندمدت ایران در منطقه حائز اهمیت فراوان است.
نبوغ خدادادی شهید سلیمانی در فهم موقعیت ها، تیزبینی و واقع بینی نسبت به امور، شناخت دقیق دشمن، تجزیه و تحلیل صحیح تحولات، قدرت سازماندهی نیروها و امکانات، رفع موانع داخلی و خارجی، تبدیل تهدیدها به فرصت، قدرت انتخاب تاکتیک های مناسب، ایمان و توکل او به خداوند و آموزه های مکتبی، اعتماد او به دقت و صحت رهنمودهای رهبر انقلاب، پذیرش خطرات ناشی از ریسک ابتکار عمل و تصمیمات راهبردی از ویژگی های شهید سلیمانی بود که از او چهره ای کم نظیر و شاید بی نظیر ساخته بود.
سردار سلیمانی یک فرمانده عالی و راهبردی بود، اما در بند عرف نظامی گری کلاسیک نبود، لذا هنگام ضرورت از قرارگاه خارج شده و پا به میدان تاکتیک نهاده و صحنه نبرد را هدایت می کرد.
در واقع تیزبینی، شجاعت و روحیه جهاد و شهادت طلبی، میدان های سخت را زیر پاهای استوار او هموار کرده و از طرفی، به سایر فرماندهان و رزمندگان روحیه مضاعف می بخشید. زخم هایی که شهید سلیمانی از دوره دفاع مقدس بر پیکر داشت نشانی از این خصلت جهادی بود.
سردار سلیمانی همان گونه که در عرصه نظامی فرماندهی نابغه بود، در حوزه سیاست هم یک کنشگر هوشمند و بصیر بود. وی ضمن آن که از ورود در سیاست به مفهوم جناحی پرهیز داشت و از طرفی، پیشنهاد مناصب عالی سیاسی مانند ریاست جمهوری را رد می کرد، همواره همکاران و زیردستان خود را خصوصا در دوره بحران و فتنه های سیاسی، به تبعیت از ولایت فرا می خواند.
در نگاه خارجی نیز از شهید سلیمانی به عنوان فرماندهی مدبر و هوشمند و شجاع یاد شده است. دشمنانش با آن که از او کینه به دل داشتند، اما هیچ گاه قادر به نادیده گرفتن صفات متمایز و برجسته او نبودند. سردار سلیمانی که طی سال های طولانی چهره چندان شناخته شده ای نبود، در سال های اخیر، خصوصا در گیرودار نبرد با داعش توجه محافل بین المللی را به سمت خود جلب کرد.
مجله آمریکایی «وایرد» در سال 2015 در گزارشی با تیتر سیزده فرد تاثیرگذار دنیا نام سردار سلیمانی را به عنوان مرموزترین فرد در دنیا معرفی کرده بود. به ادعای وایرد، سلیمانی تنها تهدیدکننده نظامی آمریکا در غرب آسیا و سراسر دنیا می باشد.
یکی از کارشناسان موسسه «آمریکن اینترپرایز» در باره وی گفته بود: اطلاعات رسمی زیادی درباره سرلشکر سلیمانی وجود ندارد، اما داده های اطلاعاتی و شواهد و قرائن موجود حاکی از آن است که او نقش مهمی در جنگ های نیابتی در خاورمیانه داشته و به عنوان یک چهره با نفوذ، تبدیل به یک اسطوره شده است.
روزنامه واشنگتن تایمز در ژانویه 2009 با انتشار گزارشی از زبان ژنرال «ديويد پترائوس» فرمانده وقت نیروهای آمریکایی در عراق نوشت: «قدرت حقيقى در ايران در دست فرمانده نيروى قدس، يک سازمان ويژه اطلاعاتی ـ نظامى است که وظیفه اصلی آن صدور انقلاب و توسعه عمق راهبردی ایران می باشد.»
وال استریت ژورنال نیز در آن ایام نوشت: «با پایان جنگ عراق، نزاع آمریکا با سرلشکر سلیمانی و سپاه قدس به قلمروی جدیدی گسترش یافت. آمریکا به طور آشکار اعلام کرد که ایران تلاش می کند تا همپیمانان آمریکا در یمن، لبنان و بحرین را سرنگون کند. تهران نیز واشنگتن را متهم کرد که به منظور حمایت از منافع انرژی و امنیتی آمریکا، به پشتیبانی از پادشاهان و حاکمان مستبد عربی در خلیج فارس می پردازد.»
وال استریت ژورنال در ادامه به جایگاه سردار سلیمانی در زمینه سیاست خارجی ایران اشاره کرده و او را واجد این صفات و ویژگی ها می داند: «نافذ اطلاعاتی، استراتژیست سیاست خارجی، دیپلمات، فرمانده نیروهای رزم و برنامه ریز عملیات های پیچیده»
«ریچارد کلارک» از مشاوران سابق امور امنيتی کاخ سفيد نیز گفته بود: «من سلیمانی را یک نخبه شرور می دانم که پشت تمامی عملیات های گسترش نفوذ ایران قرار دارد.»
اعتراف دوست و دشمن به توانایی ها و ویژگی های برجسته شهید سلیمانی به ویژه در حوزه مدیریت و فرماندهی راهبردی، حاکی از آن است که دشمن شخصیت بسیار مهمی را مورد هدف قرار داد. از سوی دیگر، فقدان این فرمانده بزرگ، سرمایه ارزشمندی را از ما ستاند که به سادگی قابل جبران نیست.
با این حال مکتبی که امثال سلیمانی ها را در دامان خود پروراند، قادر به پرورش سلیمانی های دیگری خواهد بود. مشعل سلیمانی که به تعبیر مقام معظم رهبری در تراز یک «مکتب» ظاهر شده، همچنان برافروخته است و بازماندگان را به این راه روشن و پرافتخار فرامی خواند.
مشعل سلیمانی که به تعبیر مقام معظم رهبری در تراز یک «مکتب» ظاهر شده، همچنان برافروخته است و بازماندگان را به این راه روشن و پرافتخار فرامی خواند. 
