شمال غرب سوریه؛ آبستن جنگ فراگیر

سوریه به دنبال انتخابات اخیر ریاست جمهوری در 5 خردادماه، گام های خود را در روند ثبات و امنیت و بازساری مستحکمتر نموده و تلاش دارد مناطقی را که به عنوان نقاط بحرانی در جغرافیای این کشور باقیمانده پاکسازی کند.

سلسله عملیات های مقطعی ارتش سوریه علیه تروریست ها در این نقاط، به ویژه اطراف «ادلب» در شمال غرب این کشور همچنان ادامه دارد. اخیرا نیروهای ارتش سوریه عملیات هایی را در جنوب استان ادلب ترتیب دادند که حاصل آن کشته شدن «ابو خالد الشامی» سخنگوی نظامی گروه تروریستی «هیئت تحریر الشام» (جبهه النصره سابق) و «ابو مصعب» مسئول هماهنگی رسانه ای این گروه در منطقه «ابلین» بود.

«جبهه النصره» در ژانویه 2017 با چند گروه تروریستی دیگر ادغام شد و نام خود را به «هیئت تحریر الشام» تغییر داد و بخش‌ های وسیعی از ادلب و حومه آن را در کنترل خود داشت تا این ‌که نیروهای ارتش سوریه با حمایت روسیه، کنترل بخش ‌های زیادی از حومه ادلب و حماه را آزاد کرده و موفق شدند جاده مهم بین ‌المللی بین حلب و دمشق موسوم به ام - 5 را بازگشایی کنند.

ماموریت دیگر ارتش سوریه تعقیب بقایای «داعش» است که هسته های خفته آن از آغاز سال گذشته دست به فعالیت‌ های تازه ای زده اند. در کنار داعش، گروه‌ های وابسته به «هیئت تحریم شام» نیز از صحرای حمص تا رقه و دیرالزور در شرق و جبهه جنوب ادلب در شمال غربی سوریه، فعال شده ‌اند.

این در حالی است که اخیرا جنگ در منطقه جبل الزاویه در بالاترین ارتفاعات یک منطقه روستایی در شمال غربی سوریه که در معادلات نظامی به عنوان نقطه دشواری تلقی می ‌شود و بزرگترین سنگر «هیئت تحریر شام» را تشکیل می‌دهد، به شدت ادامه دارد و طرف‌ های درگیر به منظور کسب منافع سیاسی یا نظامی مشغول نبرد هستند.

مرکز روسی نظارت بر آشتی سوریه، هر از گاهی با صدور بیانیه از نقش آتش بس و حملات گروه «هیئت تحریر شام» به مناطق کاهش تنش در حومه ادلب خبر داده و نسبت به پیشروی تروریست ها در این مناطق هشدار می دهد.

درگیری ‌های خونین اخیر در حومه ادلب در شمال غرب سوریه که پس از یک دهه جنگ و آشفتگی، زمینه را برای آغاز نبرد بزرگ دیگری در این منطقه فراهم می ‌کند، تحول تازه ‌ای است که فضای نشست ژنو بین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا را تحت شعاع قرار داد.

از سوی دیگر، ترکیه همچنان به تقویت نقاط خود در تپه استراتژیک جبل الزاویه که در منطقه کاهش تنش قرار دارد، ادامه داده و در تلاش برای ایجاد نقاط نظامی دیگری در امتداد خطوط تماس در برابر نیروهای سوریه است که به تازگی در حومه جنوبی ادلب مستقر شده‌ اند.

به دنبال تشدید درگیری‌ ها در روستاها و شهرهای جبل الزاویه، ارتش سوریه به استقرار نیروهای جدید در منطقه پرداخته و هزاران خانواده سوری خانه ‌های خود را در مناطق مزبور ترک کرده و به نقاط دیگر پناهنده شده‌ اند، امری که حاکی از آمادگی برای اقدامات نظامی گسترده در این منطقه است.

با این حال از نگاه برخی از ناظران نظامی، احتمال این ‌که درگیری های کنونی منجر به وقوع نبرد بزرگی شود، اندک است. اغلب مناطق ادلب در محدوده‌ منطقه کاهش تنش قرار دارند و از زمان امضای توافق ‌نامه مسکو و آنکارا در اسفندماه 1398 (مبنی بر آتش بس جنگ ادلب) تحول قابل توجهی در این عرصه رخ نداده و دو طرف قائل به تداوم آتش بس هستند.

اما بعضی از تحلیلگران، قائل به عملیات قریب الوقوع در ادلب هستند. از نگاه آنان آزادسازی ادلب فقط مساله وقت است و بستگی به عواملی از جمله توافق بازیگران خارجی دارد.

از یک طرف، مسکو و واشنگتن، «هیئت تحریر شام» را از مذاکرات صلح که در ژنو و وین برگزار می ‌شود، مستثنی کرده اند. وزارت خارجه آمریکا «هیئت تحریر شام» را به دلیل ارتباط با القاعده تروریستی اعلام کرد بود. این امر به طور طبیعی دست روسیه و سوریه را در سرکوب این گروه بازتر کرده است.

در این راستا، مرکز آکادمی واشنگتن ترور برخی سران «هیئت تحریر الشام» و مذاکرات پوتین و بایدن را با یکدیگر مرتبط دانسته و بر این باور است که حملات روسیه علیه این گروه، شگرد پوتین برای تاکید بر این مساله است که او قوی‌ترین شخص در صحنه سوریه است.

از نگاه این مرکز، ادامه رویکرد ضعیفی که سیاست آمریکا در سوریه از زمان ورود روسیه به این کشور در سال 2015 در پیش گرفته، هرگز به عرض‌ اندام واشنگتن در ادلب یا تاثیر مهمی بر روند نشست‌ های ژنو توسط منجر نخواهد شد.

از طرف دیگر، نشانه هایی وجود دارد که آنکارا به رغم آن که مخالف عملیات گسترده در ادلب است، دچار نرمش شده و قصد دارد از پشتیبانی گروه های مسلح تروریستی در شمال غرب سوریه دست بکشد و مناطق تحت کنترل آن ها را به سوریه واگذار کند.

نقض مکرر توافق آتش بس توسط گروه های تروریستی نیز دستاویز مخالفت ترکیه با این عملیات را سلب می کند. به همین دلیل است که روسیه اصرار دارد معابر شمالی در مرزهای سوریه ـ ترکیه به ویژه گذرگاه «باب الهوی» بسته شود، زیرا از این گذرگاه به بهانه کمک های انسانی، سلاح و تجهیزات برای تروریست ها منتقل می شود.

با توجه به گزاره های فوق می ‌توان پیش بینی کرد به رغم آرامش محتاطانه ‌ای که بر منطقه شمال غرب سوریه حاکم است و درگیری‌ های متفرقه ای که به وقوع می‌پیوندد، ادلب آبستن نبردی فراگیر است که در اثر آن، دیر یا زود آخرین دژ تروریست ها فروریخته و توازن قوا کاملا به نفع نظام سوریه رقم خواهد خورد.