نگاهی به اهداف راهبردی پوتین و اردوغان در نشست تهران

دیدار سران 3 کشور ایران ـ ترکیه ـ روسیه در روزهای اخیر در تهران چیزی فراتر از نشست آستانه در خصوص حل‌وفصل منازعات سوریه بود.
دیداری که در پرتو آن به مسائلی چون بحران اوکراین، غلات، گسترش تعاملات اقتصادی، همکاری‌های نظامی و مبارزه با تروریسم پرداخته شد.
در خصوص گسترش مناسبات اقتصادی می‌توان به مواردی چون:
 امضای بزرگترین تفاهم‌نامه نفتی بین دو کشور ایران ـ روسیه اشاره کرد که چشم‌انداز این تفاهم‌نامه گسترش و توسعه منابع نفتی ایران است. مسکو می‌تواند به‌واسطه همکاری گسترده نفتی با ایران که برآیند آن 30% از ذخایر انرژی جهان را تشکیل می‌دهد، با هدف گسترش همکاری‌های دوجانبه، از توان کنترل بازار نفت ایران در بازار بین‌المللی نیز بااطلاع باشد.از دیگر اتفاقات مهم این دیدار می‌توان به امضای تفاهم‌نامه 20ساله اشاره کرد که در سایه کشف میدان گازی چالوس است. سفر اخیر رئیس جمهور روسیه در روزهای اخیر حاکی از آغاز فصل نوینی از همکاریهای راهبردی با نهایی شدن سند جدید همکاریهای 20ساله میان دو کشور است.همچنین در پرتوی گسترش مبادلات اقتصادی می‌توان به گشایش نماد روبل ـ ریال  که گام مهمی در توسعه روابط اقتصادی ایران و روسیه است اشاره کرد. پس از سفر رئیس جمهور روسیه به تهران تفاهماتی در خصوص همکاری‌های بانک مرکزی با بانک روسیه برای تسهیل در معاملات دوجانبه صورت پذیرفت. هدف از انجام این تفاهم‌نامه حذف دلار از مبادلات اقتصادی در منطقه است. گشایش نماد معاملاتی روبل ـ ریال که با همکاری بانک مرکزی ایران صورت پذیرفت گامی مهم در توسعه روابط اقتصادی ایران و روسیه است.از دیگر مناسبات اقتصادی می‌توان به کریدور شمال ـ جنوب که از ظرفیت‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران است نام برد. این مسیر با گذر از خشکی، اقیانوس هند، خلیج فارس و دریای خزر به روسیه می‌رسد. این ابتکار و پدیده حمل‌ونقل جهان و به‌تبع آن قدرت و کنترل اقتصادی را کنترل می‌کند.و در نهایت می‌توان به بازار مناسب ایران در خصوص غلات و حتی حوزه صنایع خودروسازی روسیه اشاره کرد.
قابل ذکر است که سفر رئیس جمهور روسیه و ترکیه به تهران را می‌توان به همکاری‌های نظامی چندجانبه در منطقه در جهت مبارزه با تک‌قطبی‌گرایی ایالات متحده آمریکا تعمیم داد. هدف روسیه ایجاد فضایی چندقطبی در نظام بین‌الملل است. سفر رئیس جمهور روسیه به تهران را می‌توان نوعی رفتار دیپلماسی پوتین در قبال سفر بایدن به خاورمیانه برای ایجاد ائتلاف با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دانست.
هدف روسیه ایجاد موازنه تهدید در قبال ایالات متحده آمریکا است.
ایران و روسیه از طریق همکاری نظامی در حال مبارزه مشترک با تروریسم هستند و در زمینه نظامی نیز تلاش دو کشور در جهت گسترش مانورهای دو و چند جانبه است.
همکاری دوجانبه تهران ـ مسکو در رابطه با مقابله با تروریسم منجر به امنیت منطقه‌ای شده است. این نوع همکاری اثبات ایران به‌عنوان شریکی راهبردی در جهت کنترل و حفاظت از منطقه در قبال گروههای تروریسم است.
همه این مسائل منطقه را دچار پیچیدگی‌های استراتژیک کرده که خود دلیل اصلی بر همکاری‌های نظامی ایران ـ روسیه در منطقه است.
ایران میزبان پوتین و اردوغان برای گفتگوهایی بود که تحت‌الشعاع جنگ اوکراین قرار دارند. این نشست همچنین به اردوغان این امکان را داد که اولین دیدار خود را از زمان وقوع بحران اوکراین در فوریه با پوتین برگزار کند.
رئیس‌جمهور ترکیه ماه‌هاست که پیشنهاد ملاقات با رهبر روسیه را برای کمک به حل تنش‌های جهانی از زمان آغاز جنگ ارائه کرده است.
یکی از مباحث این دیدار در خصوص اوکراین که یکی از بزرگترین صادرکنندگان گندم و سایر غلات در جهان است بود که بسیاری از کشورها را با مشکل مواجه کرده است و نگرانی از کمبود غذا در جهان را برانگیخته است.
ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو که با روسیه و اوکراین در ارتباط است و تلاش‌ها را برای ازسرگیری تحویل غلات رهبری کرده، به‌دنبال حل‌وفصل منازعات اوکراین و ازسرگیری صادرات غلات به کشورهایی است که در معرض خطر فقر و گرسنگی قرار گرفته‌اند.
حرکت موازی روسیه در منطقه در قبال آمریکا حاکی از کسب منافع ملی است که مهم‌ترین رکن همکاری‌های منطقه‌ای با ایران و ترکیه و یا دیگر کشورهای منطقه‌ای را تشکیل می‌دهد.
بالطبع نباید از ایجاد این همکاری‌ها چیزی جز کسب منافع ملی برای هریک از طرفین انتظار داشته باشیم، ولی آنچه حائز اهمیت است اعتمادسازی کنار همکاری‌های چندجانبه است.