تداوم تنش‌ها و بحران سیاسی در عراق

عراق همچنان صحنه تحصن و اعتراض طرفداران مقتدا صدر در مجلس و ارائه طرح هایی برای گفت وگوهای ملی در سطوح سیاسی است. صدر در آخرین موضع گیری خود بر طرح انتخابات زودهنگام تأکید کرد که هم راستای با آن، برخی جریان های دیگر همچون جریان دموکرات کُرد نیز خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام شدند. در مقابل طرفداران چارچوب هماهنگی در حمایت از این جریان و اعتراض به اقدامات جریان صدر حرکت اعتراضی انجام دادند که کاملاً مسالمت آمیز و به دور از هرگونه جهت گیری سیاسی بود.

حرکات موجود میان احزاب و ارائه پیشنهادهای سیاسی نیز قابل توجه است. بسیاری همچنان بر روند مسالمت آمیز و دوری از هرگونه حرکت اعتراضی تأکید دارند و برخی دیگر همچنان بر طبل تقابل می کوبند. در این میان باتوجه به موضع صدر در رابطه با انتخابات زودهنگام، نوری مالکی رئیس ائتلاف دولت قانون اعلام کرد مخالف برگزاری هرگونه انتخابات زودهنگام است و قانون اساسی باید تکلیف برگزار شدن یا نشدن انتخابات را روشن کند. باتوجه به این فعل و انفعالات و تحرکات موجود، ذکر چند نکته درباره تحولات اخیر لازم است:

نخست، اینکه مقتدا صدر خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام است و برخی جریان های دیگر نیز با وی در این زمینه همراهی کرده اند. دلایلی که باعث شده صدر و برخی جریان های دیگر همچون حزب دموکرات به سمت این گزاره حرکت کنند، موارد ذیل است:
الف) باتوجه به انصراف جریان صدر از مجلس و حضور نیافتن مستقیم این جریان در عرصه سیاسی، مقتدا صدر با طرح انتخابات زودهنگام به دنبال حضور مجدد در عرصه سیاسی و مجلس است.

چارچوب هماهنگی معتقد است جریان صدر در عرصه سیاسی حضور ندارد و طرح رسیدن به گزینه واحد میان این جریان و صدر اشتباه است

ب) صدر امید دارد در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام، کرسی های بیشتری نسبت به دور قبلی کسب کند و به این وسیله «کتله اکبر» یا فراکسیون اکثریت را در ائتلاف با سایر جریان ها به دست آورد.

ج) تنها گزاره ای که صدر به وسیله آن می تواند به عرصه سیاسی بازگردد و دارای چانه زنی است، حضور مجدد در مجلس است و این گزاره تنها با برگزاری انتخابات مجدد فراهم خواهد شد.

د) همراهی برخی جریان ها همچون حزب دموکرات با مقتدا صدر به این دلیل است که این جریان نیز با برگزاری انتخابات مجدد مترصد در اکثریت قرار گرفتن جریان خود و صدر به عنوان ائتلاف در مجلس آینده است. در این صورت است که حزب دموکرات می تواند گزینه ریاست جمهوری خود را انتخاب کند. در شرایط فعلی و باتوجه به اکثریتی بودن چارچوب هماهنگی و همراهی اتحادیه میهنی با این جریان، انتخاب گزینه اتحادیه میهنی برای ریاست جمهوری از شانس بیشتری برخوردار است.

دوم، اینکه صدر پیشنهاد چارچوب هماهنگی و سایر جریان ها برای گفت و گو را نپذیرفته است و این نشان می دهد حرکت اعتراضی وی و اشغال مجلس با هدف برگزاری انتخابات مجدد انجام شده و این در حالی است که بسیاری صدر را به گزاره گفت وگوهای ملی ترغیب کرده اند. در این میان برخی گزینه ها نیز مطرح شده است؛ به عنوان نمونه موضوع رسیدن به انتخاب گزینه واحد برای نخست وزیری که به وسیله چارچوب هماهنگی رد شده و این در حالی است که صدر نیز این پیشنهاد را رد کرده است.

دلیل رد این موضوع به وسیله چارچوب هماهنگی حضور نیافتن جریان صدر در عرصه سیاسی است. چارچوب هماهنگی معتقد است جریان صدر در عرصه سیاسی حضور ندارد و طرح رسیدن به گزینه واحد میان این جریان و صدر اشتباه است. با وجود این، چارچوب هماهنگی پیشنهاد برخی جریان ها برای گفت و گو با صدر را پذیرفته و حتی خود این جریان نیز آن را مطرح کرده است، اما صدر قائل به گفت و گو نیست و بر انتخابات زودهنگام تأکید دارد.

در ذهن طراحان خارجی تبدیل بحران سیاسی موجود به بحران امنیتی می گذرد که کاتالیزور آن نیز ورود جریان های سیاسی به درگیری های بین جریانی است. این گزاره با هدف فرسایشی کردن وضع موجود و به ثبات نرسیدن وضعیت سیاسی است

سوم، اینکه شرایط به گونه ای طراحی شده است که بن بست سیاسی موجود ادامه دار باشد. البته برخی جریان های داخلی ناخواسته در این سناریو درحال بازیگری هستند و طراحان خارجی با هدف و منافع مشخص آن را طرح ریزی کرده اند. هدف به درازا کشاندن وضعیت سیاسی و به نوعی فرسایشی شدن وضعیت موجود است که گزاره مقصر جلوه دادن جریان های شیعی در اذهان عمومی هدف غایی است. این گزاره اکنون در داخل عراق به وسیله رسانه های معاند در حال القاست که عامل وضعیت موجود و نارسایی های سیاسی جریان های شیعه و این جریان ها به دنبال منافع شخصی خود به جای منافع عامه هستند.

چهارم، اینکه در ذهن طراحان خارجی تبدیل بحران سیاسی موجود به بحران امنیتی می گذرد که کاتالیزور آن نیز ورود جریان های سیاسی به درگیری های بین جریانی است. این گزاره با هدف فرسایشی کردن وضع موجود و به ثبات نرسیدن وضعیت سیاسی است.

ارزیابی نهایی

امنیتی کردن اوضاع عراق در کنار فرسایشی شدن وضعیت سیاسی دو گزاره ای هستند که در مقطع فعلی برای این کشور تهدید به شمار می رود. امنیتی کردن وضعیت موجود به ظهور و ایجاد بستر مناسب برای فعالیت گروه های تروریستی منجر می شود و فرسایشی کردن هم به تقابل افکار عمومی با جریان های سیاسی منجر می شود. خروج عراق از وضعیت موجود به نفع همه جریان ها خواهد بود، زیرا در بستر ناامنی موجود هیچ یک از جریان ها به اهداف خود دست نخواهند یافت.

در مقطع فعلی گزاره گفت‌وگوهای ملی بهترین راهکار برای خروج از بن‌بست سیاسی در عراق است. با توجه به وضعیت موجود و آنچه از شواهد و قرائن استنباط می‌شود، وضعیت سیاسی بر مسیر فعلی حرکت می‌کند و جریان‌ها به نتیجه ملموسی برای اجرای راهکار مشخص دست نخواهند یافت، زیرا تاکنون جریان صدر به هیچ‌کدام از پیشنهادهای مطرح جواب مثبت نداده و علناً وضعیت موجود را در حالتی از شکنندگی و دست نیافتن به نتیجه قرار داده است.