یخ روابط اسد و اردوغان در تاشکند می‌شکند؟

هفته گذشته مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در اظهار نظری بی‌سابقه از دیدار با همتای سوری خود خبر داد و راه‌حل بحران سوریه را مصالحه میان معارضان و دولت قانونی سوریه اعلام کرد. این خبر پس از یک دهه درگیری در سرزمین‌ شام اعتراف ضمنی به راهبرد غلط کشورهای مخالف نظام قانونی سوریه در حمایت از معارضان و تروریست‌های چند ملیتی است؛ سیاست غلطی که به نظر می‌آید آنکارا به دنبال اصلاح آن و جایگزین کردن راهبرد مبارزه با تروریسم در شمال سوریه است.
شاید گام نخست در راه اصلاح سیاست‌های گذشته و عادی‌سازی روابط میان دمشق-آنکارا دیدار رجب طیب اردوغان و بشار اسد، رؤسای جمهور دو کشور باشد که می‌توند در آینده نزدیک در ازبکستان انجام شود.
بنابر اعلام غیر رسمی برخی منابع، اگر نتیجه سفر هیئت ترکی به دمشق مثبت باشد، رهبران ترکیه و سوریه احتمالاً در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان با یکدیگر دیدار خواهند کرد
به گزارش رسانه‌ها و مطبوعات ترک زبان، دوغو پرینچک رهبر حزب وطن ترکیه و از افراد نزدیک به اردوغان قرار است در قالب هیئتی سیاسی-دیپلماتیک راهی سوریه شود و با بشار اسد دیدار کند. در این سفر که قرار است با پرواز اختصاصی 12 نفره و مستقیم انجام شود، رهبر حزب وطن به همراه تنی چند از دیپلمات‌ها و وزیران سابق دولت ترکیه راهی دمشق شده و قرار است نتیجه این سفر را به آنکارا اعلام کند. این سفر دو هدف راهبردی در روابط دو کشور را دنبال می‌کند؛ نخست، همکاری مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم در شمال سوریه و دوم، بازگشت آوارگان سوری به کشور خود.
با وجود این، به نظر می‌آید سفر دارای هدف مهم دیگری نیز باشد. بنابر اعلام غیر رسمی برخی منابع، اگر نتیجه آن مثبت باشد رهبران دو کشور احتمالاً در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان با یکدیگر دیدار خواهند کرد. ظاهراً ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از رؤسای جمهور ترکیه و سوریه درخواست کرده است تا در نشست آتی سازمان شانگهای در ازبکستان حضور یابند تا زمینه دیدار میان رقبای دیروز فراهم شود.
در آستانه انتخابات ترکیه یکی از نقاط حمله اپوزیسیون به دولت اردوغان سیاست تهاجمی این کشور در قبال کشورهای منطقه است. زمانی که رهبر حزب عدالت و توسعه خواستار تکیه زدن به کرسی ریاست جمهوری بود، سخن از سیاست «تنش صفر با همسایگان» به میان می‌آورد و خبر از دورانی پر از صلح و توسعه اقتصادی می‌داد؛ اما خط مشی دولت وی در یک دهه گذشته ثابت کرد به جای پرچم صلح، بیرق نئوعثمانی‌گری برافراشته است.
حال اردوغان برای جبران سیاست‌های پیشین خود به سرعت سیاست عادی‌سازی روابط با امارات، عربستان، مصر، رژیم صهیونیستی و سوریه را دنبال می‌کند تا به این وسیله از فشار مخالفان خود کاسته، زمینه کاهش هزینه‌های حوزه سیاست خارجی را فراهم و به سمت جذب هر چه بیشتر سرمایه‌های خارجی و فتح بازارهای منطقه حرکت کند. البته این سیاست ترکیه با تظاهرات و واکنش معارضان سوری در ادلب، حلب، الباب و جرابلس مواجه شده است. مخالفان دولت قانونی اسد تصور می‌کنند در صورت عادی‌سازی روابط میان دمشق-آنکارا بر سر آنها معامله شده و سرزمین‌های اشغالی به دولت سوریه بازگردانده خواهد شد.
از سوی دیگر پس از بهبود روابط میان سوریه با سایر دولت‌های منطقه همچون امارات، اردن و مصر، آنکارا خود را از قافله دمشق عقب دیده و به دنبال بازگشایی سفارت خود در این کشور است. زیرساخت‌ها، صنایع و کارخانه‌های سوری تقریباً ویران شدند و نیاز است تا دولت سوریه پذیرای کشورهایی باشد که با قبول اشتباهات پیشین خود و نشان دادن حسن نیت، شریک روند بازسازی این کشور شده و در بازارهای این سوریه سهمی داشته باشند. آغاز چنین روند سبب ایجاد وابستگی متقابل میان دولت‌ها شده و امنیت این منطقه را برای مدت طولانی تضمین می‌کند.
برخی تحلیل‌گران معتقدند ترکیه سیاست انجماد تنش‌ها و عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه را برای هدف بزرگ‌تری دنبال می‌کند. ترک‌ها سالهاست برای دستیابی به منابع دریای مدیترانه در رقابت با یونان، مصر و رژیم صهیونیستی است، اما به دلیل نوع سیاست تهاجمی هیچ راه مسالمت‌آمیزی برای کاهش تنش‌ها و حفظ منافع خود باقی نگذاشته بود.
حال به نظر می‌آید آنکارا با جلب نظر قاهره و تل‌آویو گامی بلند به سمت گسترش نفوذ خود در دریای مدیترانه یافته و به دنبال استخراج منابع گاز این منطقه و ورود به بازارهای انرژی است؛ سیاستی که به نظر می‌آید فصلی جدید در مناقشات گازی دریای مدیترانه رقم بزند.
بهره سخن
دولت اردوغان پس از سالها ماجراجویی در بحران‌های مختلف پرونده منطقه، خط مشی خود را تغییر داده و به دنبال بهبود روابط با رقبا و دشمنان پیشین خود است. بی‌شک آغاز روند کاهش تنش با همسایه‌ها می‌تواند تاثیرات مثبتی بر روی اقتصاد ملی ترکیه گذشته و به کنترل تورم افسارگسیخته این کشور کمک کند.
ترک‌ها سالهاست برای دستیابی به منابع دریای مدیترانه در رقابت با یونان، مصر و رژیم صهیونیستی است، اما به دلیل نوع سیاست تهاجمی هیچ راه مسالمت‌آمیزی برای کاهش تنش‌ها و حفظ منافع خود باقی نگذاشته بود
در چنین شرایطی حرکت ترکیه به سمت عادی‌سازی روابط با دمشق می‌تواند علاوه بر کاهش خطر تروریسم کردی در مرزهای این کشور، زمینه ورود کارخانه‌ها، صنایع و بخشی خصوصی ترک به بازار سوریه شده و فصلی جدید در روابط دو کشور را رقم بزند.
باید منتظر ماند دید آیا سفر رئیس حزب وطن به دمشق می‌تواند مقدمه دیدار بشار اسد و رجب طیب اردوغان در ازبکستان را فراهم کند یا خیر؟
منبع: راهبرد