پس‌لرزه‌های زلزله ترکیه بر سرنوشت سیاسی اردوغان

در آستانه انتخاب معمولاً رقبا از هر حربه‌ای برای از میدان به در کردن یکدیگر بهره‌های حداکثری را می‌برند. این خاصیت و طبیعت انتخابات به ویژه در نظام‌های سیاسی سکولار است که حتی بلایای طبیعی و رخداد‌هایی که خارج از اراده بشری رخ می‌دهد مانند سیل، زلزله، سونامی و ... را تا ماه‌ها به عنوان ابزاری برای تسویه حساب‌های سیاسی و گسیل انتقادات شدید علیه دولت حاکم برای کنار گذاشتن از قدرت استفاده می‌کنند.

 این وضعیت، هم‌اکنون در ترکیه به وضوح قابل مشاهده است؛ زلزله‌ای که ۱۰ استان ترکیه را «تکان» داد، و تا این لحظه بیش از ۳۵ هزار کشته و بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر زخمی و نزدیک به ۱۰۰ میلیارد خسارت داشته است، به یک «اهرم قوی» و «پرطرفدار» تبلیغاتی و سیاسی برای شکست اردوغان در انتخابات تبدیل شده است. به نظر می‌رسد «تکانه‌های اصلی» زلزله سحرگاه روز دوشنبه ۱۷ بهمن، هنوز به وقوع نپیوسته و اگر وضعیت به این منوال ادامه پیدا کند، در روز‌های منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو، شاهد پس‌لرزه‌های بزرگ آن خواهیم بود.

 حربه‌ای که امروز، رقبای اردوغان برای شکست دادن او و پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری به آن متوسل شده‌اند، دقیقاً مشابه همان حربه‌ای است که حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ برای رسیدن به قدرت به آن متوسل گردید. به این معنا که زلزله سال ۱۹۹۹ در ازمیت در سواحل دریای مرمره که بیش از ۱۷ هزار نفر کشته بر جا گذاشت، در کمتر از سه سال به «سکوی پرش» حزب عدالت و توسعه برای پیروزی در انتخابات سال ۲۰۰۲ تبدیل شد. بعد از وقوع زلزه ازمیت، بلافاصله حزب عدالت و توسعه حملات تند خود علیه دولت «بولنت اجویت» را آغاز کرد و دولت او را مسئول کوتاهی در همه چیز از عدم رعایت استاندارد‌های ایمنی در ساختمان‌سازی تا عملیات امداد و نجات معرفی نمود.

 همان‌طور که اشاره شد، این رخداد امروز در حال تکرار است. زلزله ترکیه در عین حال که به یک «اهرم فشار» سیاسی توسط اپوزیسیون و رقبا علیه حزب حاکم تبدیل شده است و رقبا آماده می‌شوند تا او را از قدرت کنار نهند، «دشوارترین آزمون» رئیس‌جمهور این کشور در ماه‌های پایانی دوره ریاست‌جمهوری‌اش هم است.

 کمتر از سه ماه به برگزاری انتخابات مهم و سرنوشت‌ساز ریاست‌جمهوری ترکیه (۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲) زمان باقی مانده است. حزب حاکم عدالت و توسعه و شخص اردوغان که از ماه‌های گذشته به شدت نگران نتایج انتخابات است، به سازوکار‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی نظامی برای پیروزی در آن متوسل شده است. اما وقوع زلزله اخیر شرایط را به کلی تغییر داد.

 «بلوک اپوزیسیون» متشکل از شش حزب یعنی «جمهوری‌خواه خلق» به رهبری کمال قلیچدار اوغلو، حزب «خوب» به رهبری مرال آکشنر، حزب «دموکراسی و پیشرفت» به رهبری علی باباجان، حزب «آینده» به رهبری احمد داود اوغلو، حزب «دموکراسی» به رهبری «گولتیکین اویصال» و حزب سعادت به رهبری «تمل کارامولا اوغلو»، مهم‌ترین رقیب اردوغان در انتخابات است.

 بلوک مخالفان در حال تبدیل کردن زلزله به فرصت منحصر بفردی برای بسیج مردم علیه حزب حاکم است. امروز این گزاره به شکل گسترده در افکار عمومی و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود که، تعداد بالای تلفات انسانی و خرابی و ویرانی تنها به دلیل زلزله نیست، بلکه به دلیل ساخت‌وساز‌های بدون نظارت و ناایمن است که توسط شرکت‌هایی که متعلق به نزدیکان سیاسی اردوغان هستند بنا شده‌اند. تمام تیر‌ها به سمت اردوغان و عدالت و توسعه شلیک می‌شود.

 ترکیه کنونی دیگر مانند ترکیه پیش از زلزله نیست. در کمتر از ۱۰ روز، این کشور با حجم انبوهی از خسارات انسانی، مادی و غیرمادی مواجه شده است. برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته ترکیه بر اثر زلزله در یک بحران عمیق انسانی، اجتماعی و اقتصادی غلتیده است. در اینکه زلزله یک رخداد طبیعی است شکی نیست، اما قطعاً زلزله ترکیه بر نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو اثر خواهد گذاشت.

 حزب حاکم عدالت و توسعه و اردوغان نیز برای نخستین بار از سال ۲۰۰۲ در شرایط بسیار سخت و دشواری قرار گرفته است. قطعاً نوع واکنش و عکس‌العمل و مدیریت اردوغان در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو، سرنوشت سیاسی او را رقم خواهد زد. او یا برنده انتخابات خواهد شد و همه چیز را یک بار دیگر خواهد برد، یا خواهد باخت و همه چیز را از دست خواهد داد. این آخرین آزمون اردوغان برای ادامه قدرت سیاسی او در ترکیه است. چرا که بعد از شکست در انتخابات دیگری فرصتی برای بازگشت او به عرصه صحنه قدرت و سیاست باقی نخواهد ماند.