سفری برای گذر از تحریم ها

الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس که از وی به هم‌پیمان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه یاد می‌شود در صدر هیئتی بلندپایه برای انجام سفری دو روزه وارد تهران شد و مورد استقبال رسمی آیت الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان قرار گرفت. این سفر با اهداف اعلامی اقتصادی و تجاری و همچنین مذاکرات سیاسی انجام می‌پذیرد که البته به نظر می آید با توجه به جنگ اوکراین با اهدافی فراتر از اهداف اعلامی انجام شده است.

روابط ایران و بلاروس در ابعاد مختلف اقتصادی و سیاسی قابل ارزیابی است. در بُعد اقتصادی به باور بسیاری از کارشناسان، آن گونه که ظرفیت‌های دو کشور امکان و شرایطش را دارد، استفاده نشد و در سطح قابل قبولی قرار ندارد. با توجه به مراودات انجام شده میان مقام های دو کشور به نظر می‌آید بلاروس مصمم است همکاری‌های خود را با ایران در تمامی جنبه‌ها افزایش دهد.

این عزم میان سران دو کشور دیده می‌شود و در شرایطی است که بلاروس نیز مانند ایران در وضعیت تحریم قرار دارد. طبعاً همکاری دو کشور می‌تواند برای گذر از دوران تحریم غربی‌ها مناسب و راهگشا باشد.
 

بلاروس عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیاست و با اینکه اقتصاد محدودی دارد، موضوع مهم جایگاه این کشور از نظر ژئوپلیتیکی و نزدیکی مناسبات با روسیه و اتحادیه اقتصادی اوراسیاست. اگر این کشور بتواند در همکاری‌ها تأثیرگذار باشد در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیاست. بنابراین با توجه به توافق‌های انجام شده میان رؤسای جمهور ایران و بلاروس در حاشیه اجلاس شانگهای در ازبکستان، رئیس جمهور این کشور برای پیگیری گسترش روابط دوجانبه در ابعاد اقتصادی اعم از ترانزیت، صادرات و واردات، تأمین انرژی، کشاورزی و انتقال فناوری به تهران سفر کرد. در این سفر مقرر شد نقشه راه جامعی برای توسعه روابط اقتصادی تهران و مینسک در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۶ ترسیم شود تا در این چارچوب تکلیف حوزه‌های اقتصادی روشن باشد.

به اعتقاد نگارنده، برای این سفر علاوه بر موارد مورد تفاهم اعلامی از سوی دو طرف، دلیل مهمتری وجود دارد. طبق راهبردی که اروپایی‌ها در اجلاسیه اخیر امنیتی مونیخ مطرح کردند، جنگ روسیه و اروپایی‌ها طولانی‌تر خواهد شد و به نظر می‌آید دامنه آن از اوکراین و روسیه نیز فراتر رود و شاید دامن بلاروس و احتمالاً لهستان را بگیرد.

در این شرایط است که اعتقاد دارم سفر لوکاشنکو شاید نوعی آمادگی برای شرایطی است که در آینده با آن مواجه خواهد شد. همکاری اطلاعاتی ایران و روسیه برای عبور از بحران های منطقه مدلی می تواند باشد که بلاروس دنبال آن است. شاید در دستور کار طرف بلاروسی در این سفر مشورت گرفتن از تهران برای عبور از بحران اوکراین یا حتی فراتر از آن، خرید تجهیزات و تسلیحات متعارف تا پیش از آغاز جنگ بلاروس با طرف‌های اروپایی باشد.

به هر حال بلاروس از نظر ژئوپلیتیکی در شرایط مهم و خاصی قرار گرفته و به‌عنوان متحد اصلی روسیه تلاش می کند علاوه بر موضوعات اقتصادی، خود را از نظر سیاسی ارتقا دهد و در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی نقش‌آفرین باشد. این نقش‌آفرینی بلاروس را در آستانه حضور مستقیم در درگیری روسیه با اروپا قرار داده است.

با وجود همه سناریوهای از پیش گفته شده، ایران و بلاروس درصدد توسعه همکاری‌های اقتصادی و به تبع آن تقویت همکاری سیاسی با یکدیگر هستند. گرچه بررسی موضوعات دوجانبه اقتصادی به‌عنوان محور سفر لوکاشنکو به تهران مطرح شده است، اما احتمال دارد موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله جنگ اوکراین و احتمالاً درگیری بلاروس در این جنگ یکی از موضوعات مورد بررسی در این سفر  باشد.