کتاب مایک پمپئو: نقشه دیدار روحانی و ترامپ در سازمان ملل

«مایک پمپئو» وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا و مدیر سابق سی‌آی‌ای (هر دو در دولت دونالد ترامپ) یکی از ایران‌ستیزترین سیاستمداران آمریکاست. پمپئو پس از خروج زودهنگام از دولت آمریکا با تک‌دوره‌ای شدن ریاست‌جمهوری ترامپ، اقدام به انتشار کتابی تحت عنوان «هرگز کوتاه نیا: جنگیدن برای آمریکایی که عاشقش هستم[۱]» کرد که به تجربیاتش در دوران خدمت در دولت آمریکا پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید قسمت نهم از این مجموعه گزارش است. 

جلد کتاب «هرگز کوتاه نیا: جنگیدن برای آمریکایی که عاشقش هستم» نوشته‌ی «مایک پمپئو» وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا و مدیر سابق سی‌آی‌ای 

فصل ۶: «مماشات نکن؛ حمله کن»

ایرانی‌ها سال ۲۰۱۹، وقتی فشار [تحریم]، ریال ایران را به سمت بی‌ارزشی سوق داد، هر راه قابل‌تصوری را برای رهایی از تحریم‌ها امتحان کردند. سعی کردند با یک ترفند دیپلماتیک، من را دور بزنند و با لابی کردن پیش متحدان آمریکا، رئیس‌جمهور ترامپ را تحت فشار بگذارند. قیافه‌ی مظلوم به خودشان گرفتند و به اروپایی‌ها و سایرین گفتند اگر بتوانند پمپئو را دور بزنند و مستقیماً با ترامپ صحبت کنند، می‌توانند به توافقی بر سر لغو تحریم‌ها دست پیدا کنند. وقتی وزرای خارجه به من هشدار دادند که رؤسایشان نقشه کشیده‌اند تا من را دور بزنند و سراغ رئیس‌جمهور بروند، به تک‌تک آن‌ها یک جواب دادم: «مشکل، من نیستم؛ مشکل، آیت‌الله خامنه‌ای و قاسم سلیمانی هستند؛ و رئیس‌جمهور هم با من هم‌عقیده است.»

بعضی‌هایشان به حرفم گوش کردند؛ اما خیلی‌هایشان مجبور شدند از راهِ سخت‌تر به حرف من برسند. اما راه هیچ‌کدامشان به سختی راه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نبود. مکرون خودش را در بسیاری از موضوعات (ترکیه، لبنان، تعرفه‌ها و مالیات‌ها در رابطه با اتحادیه‌ی اروپا، و خیلی چیزهای دیگر) «درِگوشِ‌ترامپ‌خوان[۲]» می‌دانست. اما چیزی که از همه آزاردهنده‌تر بود و کم‌ترین احتمال موفقیت را داشت، تلاش‌های بی‌امانش برای متقاعد کردن رئیس‌جمهور ترامپ به ورود دوباره به توافق هسته‌ای بود. در نشست سران گروه ۷ در آگوست ۲۰۱۹، طرحی پیشنهاد کرده بود که به موجب آن در ازای برقراری یک سری رژیم بازرسی مبهم و کاهش سطح غنی‌سازی، تقریباً تمام تحریم‌ها علیه ایران، از جمله تحریم‌های غیرهسته‌ای، شامل فعالیت‌هایی مانند تروریسم، برداشته می‌شدند.

«دونالد ترامپ» (راست) رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در جریان سفری به فرانسه در ماه جولای سال ۲۰۱۷، در کنار «امانوئل مکرون» (چپ) رئیس‌جمهور این کشور، آماده‌ی ترک موزه‌ی «لز انولید» در پاریس، می‌شوند. «مایک پمپئو» وزیر خارجه ی سابق آمریکا، می‌نویسد مکرون تلاش زیادی کرده تا ترامپ و «حسن روحانی» رئیس‌جمهور وقت ایران، در حاشیه‌ی نشست مجمع عمومی سازمان ملل با یک‌دیگر دیدار کنند. 

مکرون فکر می‌کرد می‌تواند رئیس‌جمهور را متقاعد کند این «معامله» را بپذیرد. اما من و «[جان] بولتون» [مشاور امنیت ملی وقت ترامپ] به کمک نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، توطئه‌ی مکرون را خنثی کردیم. نقشه‌ی مکرون در هر حال محکوم به شکست بود. ترامپ عمیقاً ماهیت رژیم ایران را می‌شناخت و حتی یک بار هم اشاره‌ای به پذیرش پیشنهاد ناقص مکرون نکرد. من و رئیس‌جمهور هر دو می‌دانستیم که بازگرداندن تحریم‌ها پس از برداشتن آن‌ها سخت است. تحریم‌ها اهرم بی‌اندازه قدرتمندی در دست ما علیه ایرانی‌ها بودند. نمی‌توانستیم کوتاه بیاییم.

با این حال، مکرون خودش را از تک‌وتا نینداخت. هفته‌های منتهی به نشست سپتامبر ۲۰۱۹ مجمع عمومی سازمان ملل (نقطه‌ی اوج گردهمایی‌های سالانه‌ی رهبران جهان) را صرف تلاش برای میانجیگری جهت دیدار رئیس‌جمهور ترامپ و «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور [وقت] ایران، کرد. هم من و هم بولتون معتقد بودیم که این کار دیوانگی محض است. مهم‌تر از آن، هیچ‌کس نباید رئیس‌جمهور ایران را هم‌سطح با رئیس‌جمهور آمریکا بداند. همه‌کاره‌ی ایران هر کسی است که روی کرسی «رهبر عالی» رژیم می‌نشیند؛ که در حال حاضر آیت‌الله خامنه‌ای است. علاوه بر این، روحانی در داخل کشور در جایگاه سیاسی بسیار ضعیفی قرار داشت؛ تقصیر اوضاع فاجعه‌بار اقتصاد کشور را گردن او انداخته بودند. به هیچ عنوان امکان نداشت بتواند خواسته‌های آمریکا را تأمین کند.

با همه‌ی این‌ها، مکرون قبل از نشست مجمع عمومی با رئیس‌جمهور تماس گرفت و مدعی شد که دیدار با روحانی امکان‌پذیر است، مشروط به این‌که رئیس‌جمهور ترامپ ابتدا خواسته‌ی روحانی مبنی بر امضای یک سند خاص را برآورده کند. یادم هست که رئیس‌جمهور گفت هرگز پای چنین چیزی را امضا نخواهد کرد. مکرون گفت اگر امضایی در کار نباشد، دیداری هم در کار نخواهد بود. رئیس‌جمهور ترامپ از این بابت اصلاً ناراحت نشد. فقط گفت کارهای زیادی دارد که باید انجام بدهد؛ و این‌که همه‌ی ورق‌ها در دست ماست. ترامپ می‌دانست کنترل تشدید اوضاع در اختیار ماست. مکرون مخالفت کرد: ورق‌ها دست ایران است؛ به خاطر همین است که به این وضعیت دچار شده‌ایم. سپس، رئیس‌جمهور، مکرون را خرد کرد: یادش آورد که ما اخیراً [برای اولین بار در تاریخ] به [شاخص بورس] ۲۸۰۰۰ [دلار] در «داو [جونز]» رسیده‌ایم، در حالی که تولید ناخالص داخلی ایرانی‌ها به دلیل سیاست تحریمی ما ۲۵ درصد کاهش داشته است.

«امانوئل مکرون» (چپ) رئیس‌جمهور فرانسه، در حال گفت‌وگو با «حسن روحانی» (راست) رئیس‌جمهور وقت ایران، در حاشیه‌ی نشست سال ۲۰۱۷ مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک آمریکا. «مایک پمپئو» وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا، در کتابش ادعا می‌کند مکرون به نقل از روحانی گفته که دیدار رؤسای‌جمهور ایران و آمریکا در نشست سال ۲۰۱۹ مجمع عمومی سازمان ملل ممکن است، مشروط به این‌که ترامپ پای سندی را امضا کند که روحانی خواسته است. 

مکرون که هنوز مستأصل بود میانجیگر دیدار میان ترامپ و روحانی شود، گفت به سراغ ایرانی‌ها می‌رود و از آن‌ها می‌پرسد آیا حاضرند بدون این‌که رئیس‌جمهور [آمریکا] پای آن‌چه در تکه‌کاغذشان نوشته بود را امضا کند، با ترامپ دیدار کنند یا نه. این حرف مکرون، رئیس‌جمهور را عصبانی کرد: «بس است! دیگر به من زنگ نزن. دیگر به آن‌ها زنگ نزن و التماس نکن. مثل یک دختربچه‌ی زار هستی! کشورت را اداره کن، وگرنه ژاکت‌زردها[!] این کار را خواهند کرد.» (اشاره‌ی ترامپ به معترضان پوپولیست در خیابان‌های پاریس بود که جلیقه‌ی زرد می‌پوشیدند.) «به آن‌ها [ایرانی‌ها] بگو به من زنگ بزنند. خودت دوباره برو سرِ وقتِ آن آدم‌هایی که جلیقه‌ی زرد می‌پوشند.» ترامپ تلفن را قطع کرد. ایرانی‌ها هیچ‌وقت زنگ نزدند. فرانسه هم از تلاش برای میانجیگری دست کشید.

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا، در دفتر کارش در کاخ سفید، به تلفن‌های روی میز خیره شده است. این‌که ترامپ گفته بود ایرانی‌ها به من زنگ بزنند، دست‌مایه‌ی طنزپردازی در شبکه‌های اجتماعی شد و بسیاری از کاربران با انتشار تصاویر ترامپ، نوشتند رئیس‌جمهور آمریکا برای تماس ایرانی‌ها لحظه‌شماری می‌کند، اما چشم‌هایش به تلفن خشک خواهد شد.

مجله‌ی آمریکایی «تایم» در یکی از شماره‌های ماه نوامبر سال ۲۰۱۷ خود (یک سال پیش از آغاز «اعتراضات جلیقه‌زردها»)، به مناسبت مصاحبه‌اش با «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، تصویر تمام‌صفحه‌ای از او را روی جلد منتشر کرد و در توصیف او این‌گونه تیتر نوشت: «رهبر بعدی اروپا». با این حال، این دوهفته‌نامه در توضیح تیتر خود به‌طعنه نوشت: «فقط اگر بتواند فرانسه را رهبری کند.»

«شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن و دوست من، که اکنون درگذشته، نیز تلاشش را کرد. آبه به عنوان رهبر یک کشورِ جزیره‌ای که باید مقادیر زیادی نفت وارد کند، از رژیم تحریم‌های ما، که صادرات نفت ایران را فلج کرده بود، کلافه بود. بسیاری افراد در دنیای دیپلماسی به آبه گفتند که رابطه‌ی خوب او با رئیس‌جمهور می‌تواند بن‌بست ایران را بشکند. اتفاقاً من هم معتقد بودم که نخست‌وزیر آبه بیش‌ترین شانس را، نسبت به هر رهبر جهانی دیگری، دارد تا ایران را متقاعد کند که آمریکا در تعهدش به «فشار حداکثری» جدی است. او نشان داده بود که ژاپن به جایگاه یک شریک امنیتی برای غرب بازگشته است؛ می‌شد به او اعتماد کرد که در صحبت‌هایش با هر کسی می‌شود که با او ملاقات کند، وفادار [و صادق] است؛ و رابطه‌ی عمیق و قوی‌ای با تیم ما داشت. من همچنان از ترور او در سال ۲۰۲۲ غمگینم. آن ترور، جهان را از یک رهبر بزرگ محروم کرد.

وقتی آبه به من زنگ زد تا در مورد طرحش صحبت کند، به او گفتم خوشحال می‌شوم او میان آمریکا و ایران میانجیگری کند، اما احتمال تسلیم شدن رئیس‌جمهور در برابر خواسته‌های ایران صفر است. آبه نهایت تلاشش را کرد. ژوئن ۲۰۱۹ در یک مأموریت دوستانه به تهران سفر کرد تا خودش را به عنوان مذاکره‌کننده [و میانجی دوجانبه] معرفی کند. این اولین باری از سال ۱۹۷۸ بود که یک نخست‌وزیر ژاپن به ایران سفر می‌کرد. ایرانی‌ها دقیقاً همان روز با حمله به یک کشتی در خلیج عمان که با پرچم ژاپن دریانوردی می‌کرد، از او تشکر کردند. آبه خیلی زود از تلاش برای میانجیگری جهت دستیابی به یک توافق دست کشید و به خاطر این‌که «علامت ایست» [و توصیه‌ی من به عدم میانجیگری] را نادیده گرفته بود، عذرخواهی کرد. او هم فهمید که مماشات، به خصوص در مورد آیت‌الله، کاری از پیش نمی‌برد.

«اگرچه‏ از نخست‌وزیر آبه به خاطر سفر به ایران و ملاقات با آیت‌الله علی خامنه‌ای تشکر فراوان دارم، اما شخصاً احساس می‌کنم که هنوز حتی برای فکر کردن به توافق هم خیلی زود است. آن‌ها هنوز آماده هستند؛ ما هم همین‌طور!» توئیت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور وقت آمریکا، پس از دیدار «شینزو آبه» نخست‌وزیر وقت ژاپن، با رهبر ایران در سال ۲۰۱۹، و انتشار عمومی پاسخ‌هایی که رهبری به پیام‌های ترامپ داده بود. ترامپ در حالی ادعا کرد آماده مذاکره با ایران نیست که خودش از آبه خواسته‏ بود پیامش را به تهران ببرد. اگرچه «مایک پمپئو» در کتابش، خودش و دولت آمریکا را بی‌میل به سفر آبه به ایران نشان می‌دهد، اما نخست‌وزیر ژاپن صراحتاً گفته بود حامل پیامی از سوی ترامپ است و برای همین منظور به ایران آمده است.