سیر تکاملی در اندیشه امام/ پاسخ به شبهات

انقلاب اسلامی ایران با تمام فراز و نشیب‌ها و با نثار خون هزاران شهید به رهبری بنیانگذار کبیر انقلاب چهل و اندی سال پیش به ثمر نشست؛ امام خمینی (ره) با اندیشه‌های سیاسی والا و برگرفته از فقه سیاسی اسلام نقش مهمی در جایگاه جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام داشت. با این حال برخی افراد و عمدتاً کسانی که توانایی تخریب این شخصیت دینی و سیاسی برتر جهانی را نداشتند با وارد کردن برخی شبهات به دنبال زیر سوال بردن اندیشه‌ها و تفکرات امام خمینی (ره)؛ شبهاتی مانند اینکه امام خشک و خطی بودند و یا اینکه تحت تاثیر اطرافیان بودند. برای پاسخ به این شبهات پایگاه خبری تحلیلی بصیرت پای صحبت‌های حسین کنعانی‌مقدم، تحلیلگر سیاسی نشسته است. این گفتگو را پیش رو دارید.

*جناب کنعانی‌مقدم! برخی شبهات در خصوص بنیانگذار کبیر انقلاب مطرح شده من جمله اینکه "اندیشه امام خشک و خطی بوده و سیر تکاملی نداشته است" نظر شما در خصوص پاسخ به آن چیست؟

** منشا نوع نگاه امام به مسائلِ سیاسیِ جهانی و بین‌المللی برخواسته از فقه شیعه است و فقه شیعه هم یکی از خصوصیاتی که دارد این است که با خصوصیات زمان، مکان و شرایط می‌تواند استنباط کند، استخراج کند و فتوا بدهد. این مزیت حضرت امام خمینی (ره) باعث شد که نخست تفکر امام تفکری پویا و متناسب با شرایط زمان خود یعنی از سال ۴۲ تا زمان سقوط پهلوی و بعد از آن دستخوش تحولاتی متناسب با شرایط جهانی و مسائل ایران بوده باشد. امام مخالف تحجر بود و با این مسئله مقابله می‌کرد.
چند بُعدی بودن تفکر امام یکی از محسناتی بود که امام داشتند؛ یعنی در عین حال که ضد استبدادی پهلوی بود ضد استکباری، ضد صهیونیست، ضد استثمار و ضد استعمار هم بود و همه این‌ها وقتی کنار هم قرار می‌گیرد می‌توان گفت که امام در ابعاد مختلف توانست پیشتاز باشد چنانچه بزرگترین انقلاب قرون اخیر و نه فقط قرن اخیر را رقم زد.
امام خمینی (ره) در مسائل مختلف چنانچه خودم شاهد بودم با کارشناس آن مشورت می‌کرد و مسائل مختلف را با مشورت پیش می‌برد. در تصمیمی که می‌گرفت راسخ بود و تحت تاثیر جوسازی‌ها و شانتاژ‌ها قرار نمی‌گرفت به همین دلیل می‌توان گفت که امام الگویی کامل و بی‌بدیل در رهبری، فرماندهی و مرجعیت همچنین سیاسی و در همه ابعاد بی‌بدیل بود و همین باعث شد که انقلاب اسلامی ما از بحران‌ها عبور کند و اکنون نتیجه آن را میبینیم؛ امام الگویی بی‌بدیل در تجمیع همه خصوصیات رهبران مذهبی، رهبران سیاسی و مردمی و متفکر و اندیشمند و به عبارتی الگوی کاملی از رهبری یک انقلاب بود که توانست انقلاب را از فراز و نشیب‌ها و دشمنی‌های بسیار عبور دهد و به نتیجه برساند.

*در شبهه دیگری عنوان می‌شود امام خمینی (ره) تحت تاثیر اطرافیان بود این شبهه را چطور تحلیل می‌کنید؟
** من مخالف هستم این به هیچ وجه درست نیست؛ ما بار‌ها و بار‌ها در مقاطع مختلفی شاهد این بودیم که اطرافیان تلاش می‌کردند موضوعی را به امام القا کنند یا امام را تحت تاثیر قرار دهند، اما امام وقتی به نتیجه و تصمیم می‌رسید، حرف دیگران را گوش می‌کرد، اما اینکه این گوش کردن به این معنا باشد که حرف آن‌ها را قبول دارد اینطور نبود چرا که امام خیلی صریح و راسخ بود و اصلاً تعارف نداشت و تحت تاثیر اطرافیان قرار نداشتند چنانچه بنده خاطرات بسیاری از ایشان در خاطر دارم که در مقاطع مختلف که برخی تلاش داشتند رای امام را تغییر دهند امام در رای خود پایدار و مستدام بودند.

* سیر تکاملی در اندیشه امام خمینی (ره) چگونه رقم خورد؟
** چند بُعدی بودن حضرت امام خمینی (ره) در تفکر و اندیشه و تئوری‌هایی که در زمینه انقلاب مبتکر آن بودند قطعاً به عنوان یک انقلاب پویا و متناسب با زمان و مکان و متناسب با تحولات جهانی را امام رقم زد و این نشان‌دهنده این بود که امام هم زمان را خوب درک کرد هم مسائل جهانی را کامل می‌دانست و هم مسائل و مشکلات مردم را در جریان بود و انقلاب را طوری پیش برد که جمهوری اسلامی و شاید جمهوریت یکی از پایه‌های مهم در عصر حاضر به عنوان دموکراسی و مردم‌سالاری مطرح است که امام بر آن تاکید داشتند و حضور مردم را در صحنه‌ها به عنوان اولویت نظام حکمرانی می‌دانستند. امام هم تجربه مشروطه را در خاطره داشتند و هم تجربه کودتا‌های انگلیسی و آمریکایی مانند ۲۸ مرداد بر علیه دولت ملی مصدق داشتند و هم روی روی کار آمدن دولت پهلوی و جنگ جهانی را به خوبی درک کرده بودند و به همین دلیل از دشمن غفلت نمی‌کرد و سیاست خارجی تهاجمی را به عنوان یک اصل در روابط خود را دشمنان دنبال می‌کرد خصوصاً بحث ضد صهیونیستی بودن امام که جزو دکترین مقابله با صهیونیست و استکبار است و به همین دلیل امام نسبت به سیاست خارجی هم حساس بود و از روش‌های تهاجمی برای متوقف کردن دشمن در مقابل خباثت‌هایشان خطی را ایجاد کرد.
دکترین امام در سیاست خارجی امروز جزو مباحثی است که در آکادمی‌های سیاسی دنیا به عنوان یک اصل پذیرفته شده و سیاست تهاجمی در سیاست خارجی را یک اصل برای حفظ بقا می‌دانند لذا به نظر می‌رسد که امام با اتخاذ سیاست تهاجمی در برابر دشمن عملا آن‌ها را در پشت مرز‌ها متوقف کردند.