دورنما و سناریو‌های جنگ غزه

جنگ غزه در حالی وارد چهارمین هفته خود شده است که رژیم صهیونیستی همچنان در شوک ناشی از عملیات برق آسا و پیروزمند «طوفان الاقصی» در ۱۵ مهرماه قرار دارد و با توجه به شکست جبران ناپذیری که متحمل شده است؛ دست به انتقامجویی زده و کماکان به حملات کور و وحشیانه خود علیه مردم بی گناه غزه ادامه می‌دهد. جنگ کنونی غزه از نظر ابعاد، اهداف و پیامد‌ها با جنگ‌های پیشین تفاوت‌های زیادی دارد و به همین دلیل از پیچیدگی خاصی برخوردار است. درباره آینده و دورنمای این جنگ چند سناریوی مختلف قابل تصور است:

۱) ادامه حملات هوایی: خشم رژیم غاصب از مقاومت فلسطین و ضربه سختی که در اثر عملیات هوشمندانه جنبش حماس خورده است موجب شده مقامات تل آویو مطابق معمول برتری نیروی هوایی خود را به رخ حریف کشیده و همچنان نوار غزه را آماج حملات ددمنشانه خود قرار دهند؛ حملاتی که فی نفسه هیچ دستاورد خاص نظامی برای آنان به همراه نداشته و بلکه برگه‌های تازه‌ای جنایات جنگی و کشتار مردم غیرنظامی را به پرونده سیاه آنان اضافه خواهد کرد. جنایاتی که طبق بند‌های «کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو» از نظر حقوقی قابل پیگرد می‌باشد.
نکته قابل توجه آن است که سردمداران اسرائیل همچنان سیاست قدیمی موسوم به «مجازات دسته جمعی» را اجرا می‌کنند که هدف از آن اعمال فشار روانی بر مقاومت و عموم مردم فلسطین و ایجاد شکاف بین مردم و گروه‌های مقاومت است؛ اما به رغم حملات سنگین هوایی که تا کنون بیش از ۷ هزار شهید و ۱۹ هزار زخمی برجای نهاده و در کنار تحریم‌های سخت علیه نوار غزه، این سیاست همانند گذشته ناکام مانده است.

۲) عملیات زمینی: تهدید به حمله زمینی به نوار غزه همچنان از سوی سران سیاسی و فرماندهان نظامی رژیم صهیونیستی ادامه دارد. به لحاظ میدانی نیز شواهد و قرائن حاکی از آرایش نظامی تعداد بی شماری از نیرو‌های ارتش اسرائیل و نیز صف آرایی تجهیزات متعدد نظامی در مرز‌های غزه می‌باشد. در واقع جنگ زمینی گزینه‌ای است که دولت اسرائیل امید دارد در سایه آن موفق به وارد کردن ضربه سختی به حماس در نوار غزه خواهد شد. در پروژه جنگ زمینی، علاوه بر نابودی یا تضعیف حماس و خلع قدرت سیاسی از این جنبش، اهدافی، چون کوچ اجباری اهالی غزه به مناطق خارج از فلسطین مانند صحرای سینا در مصر نیز مطرح شده که البته با مخالفت مصر و نیز سایر کشور‌های عربی مانند عربستان سعودی مواجه شده و در عین حال نگرانی محافل حقوق بشری جهانی را نسبت به پیامد‌های وخیم انسانی آن برانگیخته است.

۳) توافق آتش بس: تجربه جنگ‌های پیشین بین اسرائیل و مقاومت فلسطین در نوار غزه نشانگر آن است که نهایتا با میانجی گری خارجی دو طرف تن به آتش بس داده اند. این بار، اما وضعیت متفاوت است و با توجه به شکست سختی که اسرائیل در عملیات طوفان الاقصی چشیده است، حاضر به آتش بس نمی‌باشد؛ زیرا قبول آتش بس به مثابه اعتراف به شکست و اذعان به پیروزی قاطع حریف می‌باشد. در مقابل، جنبش حماس مایل به آتش بس است؛ زیرا ضربه سخت و بی سابقه‌ای به دشمن وارد ساخته و در عین حال، با در دست داشتن بیش از ۲۰۰ اسیر در هر گونه مذاکره دست برتر را خواهد داشت.
در هر حال، به دلیل مخالفت اسرائیل تا کنون تلاش‌هایی که از سوی برخی کشور‌های منطقه مانند مصر برای پایان جنگ انجام شده به نتیجه نرسیده است. تحرکات دیپلماسی سایر کشور‌ها و نیز نشست‌های سازمان ملل و شورای امنیت نیز تاکنون موفق به برقراری آتش بس نشده و یک دلیل آن حمایت کشور‌های غربی خصوصا ایالات متحده آمریکا از تداوم جنگ اسرائیل علیه حماس است.

از میان سه سناریوی فوق بنظر می‌رسد سناریوی تداوم جنگ با تکیه بر حملات مکرر هوایی و جنگ زمینی ـ البته به شکل محدود ـ ارجح است. با توجه به تبعات و موانع جنگ فراگیر زمینی (نگرانی از تلفات وخسارت‌های بالا در اثر فروافتادن در باتلاق نوار غزه، گشوده شدن جبهه‌های جدید از سوی عوامل مقاومت و تسری جنگ به سطح منطقه، مخالفت غرب با منطقه‌ای شدن جنگ و...) رژیم غاصب در اقدام به حمله زمینی احتیاط به خرج می‌دهد و دلیل تاخیر و تعلل در اجرای این اقدام، ناشی از محاسبات هزینه و فایده مربوط به عملیات زمینی می‌باشد.

جنگ محدود زمینی، اما ممکن بوده و طی روز‌های اخیر ارتش اسرائیل در منطقه شمال غزه و شهر خان یونس و اردوگاه بریج به چنین کاری مبادرت نموده که البته نتیجه قابل توجهی در برنداشته است. هدف اسرائیل وارد کردن ضربه‌ای قابل توجه به مقاومت است تا به زعم خود معادله جنگ را حتی المقدور به نفع خود تغییر داده و پس از آن وارد مذاکرات احتمالی آتش بس شود. سناریوی آتش بس نیز در اثر اعمال فشار بین المللی در اثر تدوام جنایت جنگی اسرائیل محتمل است؛ هر چند با توجه به این که کشور‌های غربی به شکل زبانی و عملی در کنار رژیم اشغالگر ایستاده اند؛ تلاش سایر قدرت‌ها (چین و روسیه) برای آتش بس در اثر وتوی آمریکا ناکام خواهد شد.

با این تفاصیل به نظر می‌رسد جنگ کنونی غزه تا اطلاع ثانوی ادامه خواهد داشت و البته این نکته مهم قابل ذکر است که مقاومت فلسطین به رغم استمرار حملات وحشیانه رژیم کودک کش، در هر حال به پیروزی بزرگ خود دست یافته و شکست و رسوایی بزرگی را برای اسرائیل رقم زده است؛ خصوصا این که حماس اعلام کرده از آمادگی مقاومت و دفاع در جنگ زمینی برای مدت طولانی برخوردار می‌باشد و می‌تواند شکست و غافلگیری جدیدی همانند عملیات طوفان الاقصی به دشمن تحمیل کند.