نگاهی به چرایی عدم تمایل به عضویت نمایندگان در کمیسیون فرهنگی
کمیسیون فرهنگی مجلس ، یکی از مهم‌ترین ارکان سیاست‌گذاری در حوزه فرهنگ، هنر و ارتباطات، همواره با چالش‌های عدیده‌ای مواجه بوده است. با وجود تأکیدات رهبر معظم انقلاب بر اهمیت فرهنگ و لزوم پرداختن به آن به منزله یکی از ارکان اساسی پیشرفت جامعه، این کمیسیون در بسیاری از دوره‌های مجلس نتوانسته است به‌طور مؤثر به وظایف خود عمل کند. در دوازدهمین، این کمیسیون بار دیگر به حد نصاب نرسیده است.
یکی از اصلی‌ترین دلایل ناکامی کمیسیون فرهنگی در جلب اعضای کافی، تمایل نداشتن نمایندگان به عضویت در آن است؛ چرا که بسیاری از نمایندگان معتقدند فعالیت در این کمیسیون نمی‌تواند منافع حوزه انتخابیه آنها را به‌طور مستقیم تأمین کند! این افراد معتقدند، در جوامعی که مشکلات اقتصادی و معیشتی اولویت دارند، نمایندگان معمولاً تمایل دارند به کمیسیون‌های اقتصادی بپیوندند تا بتوانند در مسائل اقتصادی و زیرساختی مؤثر باشند و به این ترتیب، محبوبیت خود را در بین رأی‌دهندگان افزایش دهند.
کمیسیون فرهنگی با چالش‌های ساختاری متعددی نیز مواجه است که عملکرد آن را مختل کرده است. یکی از این چالش‌ها، وجود فراکسیون‌های موضوعی است که نظام تصمیم‌گیری کمیسیون محور را تحت تأثیر قرار داده‌اند. این فراکسیون‌ها که بر اساس دغدغه‌های خاصی شکل گرفته‌اند، گاه به‌صورت موازی با کمیسیون فرهنگی فعالیت می‌کنند و در نتیجه، تداخل وظایف و موازی‌کاری‌ها به کاهش کارآمدی و اثربخشی این کمیسیون منجر می‌شود.
بر اساس ماده (۵۶) آیین‌نامه داخلی مجلس، کمیسیون فرهنگی به موضوعاتی چون فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغ اسلامی، صداوسیما و ارتباطات جمعی، تربیت‌بدنی، خانواده، زنان و جوانان توجه دارد. وظایف این کمیسیون شامل بررسی طرح‌ها و لوایح ارجاعی، رسیدگی به درخواست‌های تحقیق و تفحص، پیگیری سؤال نمایندگان از رئیس‌جمهور و وزیران، و بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالیانه است. باید به این نکته دقت کرد که تشکیل نشدن کمیسیون فرهنگی، پیامدهای جدی برای سیاست‌گذاری فرهنگی کشور به همراه دارد. اولاً، این مسئله به ضعف در تدوین و اجرای قوانین مرتبط با فرهنگ و هنر منجر می‌شود. در شرایطی که نیاز به سیاست‌گذاری‌های دقیق و هماهنگ برای حمایت از هنرمندان، نویسندگان، و دیگر فعالان فرهنگی وجود دارد، نبود یک کمیسیون کارآمد می‌تواند به معنای محقق نشدن اهداف توسعه فرهنگی باشد.
ثانیاً، حضور نداشتن نمایندگان متخصص و دغدغه‌مند در کمیسیون فرهنگی به افزایش شکاف میان سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و نیازهای واقعی جامعه می‌انجامد. در جامعه‌ای که مسائل فرهنگی ابزار مهمی برای ترویج ارزش‌ها و هویت ملی به شمار می‌آید، چنین شکافی اثرگذاری فرهنگی و اجتماعی را کاهش می‌دهد. برای ارتقای کارآمدی و اثربخشی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، به تغییرات ساختاری و محتوایی نیاز وجود دارد. در اینجا به برخی از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود عملکرد این کمیسیون اشاره می‌کنیم:
بازنگری در سازوکار انتخاب اعضا: برای جذب نمایندگان متخصص و علاقه‌مند به مسائل فرهنگی، باید در فرآیند انتخاب اعضای کمیسیون فرهنگی تجدیدنظر شود. ایجاد مشوق‌هایی برای ترغیب نمایندگان به عضویت در این کمیسیون و تأمین منافع فرهنگی و اجتماعی حوزه‌های انتخابیه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
افزایش تعامل با نهادهای فرهنگی و هنری: کمیسیون فرهنگی باید با نهادهای فرهنگی و هنری کشور تعامل بیشتری داشته باشد و از نظرات و دیدگاه‌های آنها در تصمیم‌گیری‌های خود بهره‌برداری کند. این تعامل می‌تواند به افزایش کارآمدی و تأثیرگذاری سیاست‌گذاری‌های فرهنگی منجر شود.
تدوین برنامه‌های جامع و هدفمند: کمیسیون فرهنگی باید برنامه‌های جامع و هدفمندی برای توسعه فرهنگ و هنر کشور تدوین و اجرای آنها را با دقت پیگیری کند. برنامه‌ریزی بلندمدت و ارزیابی مستمر از اجرای برنامه‌ها، می‌تواند به بهبود وضعیت فرهنگی کشور کمک کند.
کاهش موازی‌کاری‌ها و تداخل وظایف: برای جلوگیری از تداخل وظایف و موازی‌کاری‌ها، باید سازوکاری مشخص برای تفکیک وظایف کمیسیون فرهنگی و فراکسیون‌های موضوعی تعیین شود. این اقدام موجب افزایش کارآمدی و کاهش تنش‌های داخلی خواهد شد.
فزایش آگاهی عمومی از اهمیت عرصه فرهنگ: افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت عرصه فرهنگ و نقش آن در توسعه جامعه، به افزایش توجه نمایندگان و مردم به مسائل فرهنگی می‌انجامد. برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های آموزشی نیز به این هدف کمک خواهد کرد.
ارتقای جایگاه کمیته‌های تخصصی: باید به ارتقای جایگاه و کارکرد کمیته‌های تخصصی کمیسیون فرهنگی توجه بیشتری شود. این کمیته‌ها به منزله بازوهای اجرایی کمیسیون، نقش مهمی در پیگیری موضوعات گوناگون فرهنگی ایفا می‌کنند و به حمایت و پشتیبانی نیاز دارند.
