ایده اجتماعی وحدت اسلامی

رهبر معظم انقلاب در دیدار روز گذشته با علمای اهل سنت، تاکید ویژه‌ای بر کلیدواژه امت اسلامی به عنوان هویت واحده ملت‌های مسلمان داشتند. این تاکید حائز معانی خاصی است که لازم است مورد توجه و تامل قرار گیرد.

اگر بتوان برای تحقق وحدت اسلامی، یک مسیر رسمی سیاسی مانند سازمان کنفرانس اسلامی ترسیم کرد یا از نهادی مانند مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی سراغ گرفت، حتما و به طریق اولی باید مطالبه وحدت در سطح ملت‌های کشور‌های اسلامی وجود داشته باشد.

یک امت شدن مسلمانان می‌تواند مسیر اجتماعی تحقق وحدت اسلامی باشد. تاکید بر هویت واحده امتی، یعنی در تک‌تک آحاد ملت‌های کشور‌های مسلمان، حس مشترکی به وجود آید که آنها را نسبت به مسائل اساسی جهان اسلام حساس و در آنها آمادگی نقش‌آفرینی امتی ایجاد کند.

آنچه تاکنون به عنوان مهم‌ترین مسائل امت اسلامی توانسته در میان آحاد مسلمانان حس مشترک ایجاد کند، درد و رنج‌هایی است که بر پیکر این امت تحمیل شده است. مساله فلسطین تاکنون و با قدرت مهم‌ترین عامل چنین همدردی‌ای بوده و توانسته خواست مشترکی را به پهنای جغرافیای اسلامی نمایندگی کند.

فهم مساله فلسطین نزد مسلمانان محدود به مشکلات یک کشور با مرز‌های جغرافیایی مشخص نبوده، بلکه درد فلسطین و مردمش، تبدیل به درد مشترک همه آحاد مسلمان کشور‌های اسلامی شده است. شدت این درد وقتی بیشتر شده است که ملت‌ها عزمی در دولت‌های‌شان برای حمایت از فلسطینیان ندیده‌اند؛ بنابراین مشخص است که میل به امت واحده شدن مسلمانان، بر وحدت سیاسی دولت‌های آنان پیشی گرفته و مرز‌های جغرافیایی را در‌نوردیده است. در بسیاری موارد این احساسات که علیه ظلم جریان سلطه و رژیم غاصب بروز و ظهور می‌یابد با واقعیت سیاسی تمکین این دولت‌ها یا سازش آنها با زورگویان عالم نمی‌سازد.

این واقعیت‌ها نشان می‌دهد اجتماعی شدن ایده وحدت و تعمیم فرهنگ ظلم‌ستیزی، با در نظر گرفتن ساخت حقیقی امت اسلامی ممکن می‌شود نه ساخت حقوقی آن. همدردی آحاد ملت‌های مسلمان نیز کاری نمایشی و بی‌فایده نیست، بلکه جریان مطالبه وحدت برای حل مسائل کلان جهان اسلام را زنده نگاه می‌دارد.

از طرف دیگر و به مرور همین تجربه‌ها، امکان تاثیرگذاری فرامرزی تک تک مسلمانان را ثابت می‌کند و تمرینی می‌شود تا مسلمان روی مسائل ایجابی جهان اسلام نیز احساس هم‌سرنوشتی کنند و زمینه برای تشریک مساعی فراهم شود. مقاومت تاریخی مردم غزه، نمونه اعلای چنین الهام‌بخشی فرامرزی نه تنها در جهان اسلام، بلکه در کل جهان است.

دو پدیده سالانه حج تمتع و اربعین حسینی، ظرفیت اجتماعی فوق‌العاده امت اسلامی را معلوم می‌کند و نشان می‌دهد اگر اراده امت اسلامی به اراده واحدی تبدیل شود، خطوط فاصلی مانند مرز، ملیت و جغرافیا، مصالح سازنده «هویت امتی» مسلمانان خواهد شد، نه عامل جدایی و تفرقه.