چرا بریکس مهم است؟

سه‌شنبه، اول آبان بود که رئیس‌جمهور کشورمان به دعوت «ولادیمیر پوتین» و به‌منظور شرکت در شانزدهمین نشست سران بریکس، عازم شهر «کازان» محل برگزاری این اجلاس در روسیه شد. بنابر برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفت، سخنرانی رئیس جمهور کشورمان در نشست اصلی سران کشورهای بریکس با موضوع «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت عادله جهانی» انجام شد. وی در نشست گسترده کشورهای عضو بریکس و اولین جلسه بریکس پلاس با موضوع «ساختن جهانی بهتر با هم» سخنرانی کرد. 
رئیس‌جمهور در این سفر با رؤسای جمهور «روسیه»، «چین»، «بلاروس»، «قرقیزستان»، «نخست‌وزیر هند» و همچنین با برخی از سران و مقامات شرکت‌کننده در این اجلاس‌، دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

 نخستین حضور 
باتوجه به مقطع حساس کنونی، نشست سران بریکس از اهمیت دوچندانی برخوردار است؛ چراکه تشریح رویکردهای جهانی و پیشبرد دیپلماسی منطقه‌ای اهمیت بالایی دارد و این نخستین باری است که ایران به‌عنوان عضو اصلی در نشست سران بریکس حضور دارد. دوم شهریورماه سال گذشته و در زمان دولت «شهید رئیسی» بود که «سیریل رامافوسا» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در آغاز نشست بریکس پلاس در کنفرانس خبری مشترک سران بریکس، موافقت پنج عضو اصلی این گروه با عضویت اصلی «جمهوری اسلامی ایران»، «عربستان سعودی»، «امارات متحده عربی»، «مصر»، «اتیوپی» و «آرژانتین» را اعلام کرد. در همان ایام، شهید رئیسی با حضور در آفریقای جنوبی اعلام کرد: «ایران قاطعانه از تلاش‌های بریکس برای دلارزدایی با استفاده از ارزهای ملی و تقویت مکانیسم‌های این بلوک برای پرداخت و تعاملات مالی حمایت می‌کند.» این نکته همان مسئله‌ای است که «دکتر مسعود پزشکیان» پیش از سفر به روسیه به آن اشاره کرد و گفت: «هم‌افزایی و توسعه ارتباطات میان کشورهای بریکس گامی مؤثر در مسیر برون‌رفت از چالش یک‌جانبه‌گرایی، تمامیت‌خواهی و تحریم آمریکا در جهان است.»
بریکس چگونه شکل گرفت؟
سال‌های پایانی قرن بیستم و دهه‌ای که ایالات متحده آمریکا قطب بلامنازع قدرت در جهان تعریف می‌شد یا دست‌کم تلاش می‌کرد تعریف شود،؛ «روسیه»، «چین» و «هند» به‌عنوان اقتصادهای نوظهور جهان، ایده‌ای را در ذهن می‌پروراندند که نزدیک‌ترین تصویر به سازمان امروزی بریکس است. این ایده سال ۱۹۹۵م (۱۳۷۴) مورد توجه قرار گرفت؛ اما اجرایی‌شدن آن تا سال 2002 ادامه داشت. در این تاریخ وزرای خارجه روسیه، هند و چین در نشستی، ظهور بلوک تازه‌ای را اعلام کردند. از آن تاریخ تاکنون، کشورهای دیگری ازجمله «برزیل»، «آفریقای جنوبی» و «ایران» نیز به این بلوک پیوسته‌اند. درحال حاضر، علاوه‌بر ۱۰ عضو اصلی (روسیه، هند، چین، برزیل، آفریقای جنوبی، ایران، اتیوپی، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و مصر) ۱۷ کشور دیگر برای عضویت در بریکس درخواست رسمی ثبت‌ کرده‌اند. همچنین 15 کشور دیگر اعلام کرده‌اند که مایل هستند به این سازمان بپیوندند.
چرا بریکس برای جهان مهم است؟ 
این موضوع از چند بُعد قابل بررسی است:
یک- در بُعد اقتصاد: ماهیت تعلق نداشتن به بلوک قدرت غرب و ایستادن در برابر هژمونی آمریکا، سبب شده است که برخی از کشورهای عضو آن، تحت تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار بگیرند و وضعیت اقتصادی سختی را تجربه کنند. با وجود این، تلاش‌ها برای کاستن از بار این فشارها با ایده‌هایی، چون دلارزدایی و بهره‌گیری از ابزارها و نهادهای نوین، چون «بریکس‌پی» ادامه دارد. ایجاد نظام پرداخت مشترک میان کشورهای عضو بریکس و حذف دلار از تعاملات تجاری، در حال حاضر میان ایران و روسیه در حال اجراست و می‌تواند به کشورهای دیگر نیز گسترش یابد. پلتفرم بریکس‌پی در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. 
دوم- در بُعد امنیت: کشورهای بریکس با بهره‌گیری از مزایای فناورانه خود تلاش می‌کنند در مسیر انحصارزدایی از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای دفاعی، هوش مصنوعی، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای ارتباط‌جمعی، به شرایط مستقل دست پیدا کنند و در زمینه انتقال فنّاوری‌های اشاره شده به یکدیگر تلاش کنند. فرصتی که جغرافیای هریک از کشورهای عضو این نهاد در اختیار دیگر اعضا قرار می‌دهد، در دنیای کریدورها اهمیت ویژه می‌یابد.
 96 درصد پرداخت‌ها بین ایران و روسیه با ارزهای ملی
در ابتدای سفر رئیس‌جمهور به روسیه و پیش از نشست سران بریکس، رئیس‌جمهور کشورمان با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد. ساعتی بعد، صدایی که از «کاخ کرملین» در قالب بیانیه‌ای بیرون آمد، این بود که روسیه و ایران در بیش از 96 درصد از پرداخت‌های متقابل بین دو کشور از ارزهای ملی، یعنی «روبل» و «ریال» استفاده می‌کنند. سرویس مطبوعاتی روسیه همچنین اعلام کرد روسیه و ایران در حال اجرای چندین پروژه مشترک در مقیاس بزرگ در حوزه حمل‌ونقل و انرژی هستند. 
 نکات رئیس‌جمهور در نشست سران بریکس
«دکتر مسعود پزشکیان» در این نشست پیش از بیان نکات خود به تحولات فلسطین و لبنان اشاره کرد و خواستار آتش‌بس فوری و دائمی، عقب‌نشینی کامل نظامیان رژیم اشغالگر از مناطق تحت اشغال و امدادرسانی فوری به مردم غزه و آوارگان لبنان شد. رئیس‌جمهور سپس با اشاره به ظرفیت‌های متقابل بریکس و جمهوری اسلامی ایران برای همکاری، پنج پیشنهاد مهم را برای تحقق اهداف تشکیل این نهاد بین‌المللی بیان کرد و گفت: «جهان جنوب در نابرابری، بی‌عدالتی و مشکلات اقتصادی دست‌وپا می‌زند. نسل کنونی و آیندگان، میزان موفقیت بریکس را با اعداد و ارقام و سطح توسعه‌یافتگی و تحول در رشد شاخص‌های اقتصادی خواهند سنجید. با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر، نشست‌ها و برنامه‌های متنوعی با حضور وزیران اقتصاد و دارایی، بازرگانی، انرژی و رؤسای بانک‌های مرکزی برگزار شده‌ است، مایلم پیشنهادهای زیر را مطرح کنم:
اول- در عین غفلت نکردن از دو رکن سیاسی ـ امنیتی و فرهنگی ـ مردمی، در سال آینده اولویت برنامه‌های‌مان را به مسائل اقتصادی ـ مالی بدهیم و از همه نهادهای دولتی و خصوصی کشورهای متبوع‌مان بخواهیم که بر شتاب حرکت خود در ایجاد همکاری‌های به‌هم پیوسته اقتصادی و تجاری و استفاده از ظرفیت‌های داخل بریکس بیفزایند؛
دوم ـ از چالش‌های بسیار مهم که کشورهای یکجانبه‌گرا علیه کشورهای مستقل و آزادی‌خواه تحمیل کرده‌اند، تحریم‌های اقتصادی است. مقابله با تحریم‌های غیرقانونی نیازمند اقدام گروهی و اجرای سازکارهای مشترک است؛
سوم ـ بیشتر کشورهای دنیا از اینکه آمریکا برای حل مشکلات داخلی و مالی خود، از دلار به‌عنوان سلاح یا ابزار کنترل دیگر کشورها استفاده می‌کند، ناراضی هستند. دنیا بریکس را با هدف تلاش برای کاستن از قدرت دلار و افزایش مبادلات با پول‌های ملی می‌شناسد. اینکه کشورهای عضو بریکس بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان و در عین حال بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی، مواد غذایی و دیگر کالاها ‌هستند و به مهم‌ترین خطوط‌ مواصلاتی و ترانزیتی دسترسی دارند، مزیت بسیار بزرگی است که موجب می‌شود انجام مبادلات با پول‌های ملی به سهولت انجام گیرد؛
چهارم ـ کشورهای شمال، همواره برای دستیابی کشورهای جنوب به فناوری‌های نوین مانع‌تراشی کرده‌اند؛ لذا ما وظیفه ‌داریم با تشریک مساعی، مبادله اطلاعات، سرمایه‌گذاری مشترک و دیگر اقدامات، خود را به فناوری‌های نوین مجهز کنیم؛
پنجم- ضروری است «بانک توسعه نوین» که یکی از نهادهای برآمده از بریکس به‌شمار می‌رود، تقویت شود و با پذیرش اعضای جدید و افزایش سرمایه بتواند در جهت توسعه زیرساخت‌های این کشورها گام بردارد. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا همکاری‌های تنگاتنگی با این بانک داشته باشد.»