تغییرات کابینه نتانیاهو؛ افزایش گسست داخلی

بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، یوآو گالانت وزیر جنگ کابینه خود را برکنار کرد و یسراییل کاتز را که در حال حاضر وزیر امور خارجه است، به جای او معرفی کرد. نتانیاهو با صدور بیانیه‌ای مدعی شد به رغم تلاش‌های بسیار برای ادامه همکاری، اعتماد بین من و وزیر جنگ شکسته شده و ادامه کار با او ممکن نبود.

تغییرات در کابینه اسرائیل در حالی انجام شد که همزمان انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده در جریان بود. احتمالا نتانیاهو به تصور اینکه پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و حضور دوستانش در کاخ سفید، مانع از آن خواهد شد که رقبای سیاسی او فشار‌ها علیه او و دولتش را تشدید کند، اقدام به برکناری گالانت در این شرایط کرده است. با این حال، معلوم نیست که آیا شخص دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهور جدید، وجود یک دولت راست افراطی در اسرائیل را مطابق با سیاست‌ها و برنامه‌های خود خواهد دید یا نه؟

البته مقامات آمریکایی در واکنش به این اقدام همچنان بر همکاری خود با تل‌آویو تاکید کرده و سخنگوی پنتاگون در بیانیه‌ای گفت تعهد آمریکا به امنیت اسراییل همچنان آهنین است و وزارت دفاع ایالات متحده به همکاری نزدیک با وزیر دفاع بعدی اسراییل ادامه خواهد داد. از سوی دیگر، این برکناری زمانی رخ داده است که رژیم غاصب همچنان مشغول ادامه تهاجمات خود به غزه و لبنان است. از طرفی، این رژیم در عین حال منتظر یک پاسخ تلافی‌جویانه احتمالی نیز از سوی جمهوری اسلامی ایران است.

گالانت بلافاصله پس از برکناری اعلام کرد ماموریت مادام‌العمر من تحقق امنیت اسرائیل خواهد بود. او همزمان در یک بیانیه تلویزیونی گفت که برکنار شدنش نتیجه اختلاف نظر بر سر سه موضوع بوده است: 
۱/ مخالفت او با قانونی که حریدی‌ها (یهودیان ارتدوکس) را به سربازی فرامی‌خواند، ۲/ حمایت از آتش‌بس و تبادل اسرا با حماس ۳/ درخواست برگزاری کمیته تحقیق درباره شکست در عملیات طوفان‌الاقصی.

نتانیاهو در دولت خود به احزاب ارتدوکس وابسته است و برای تشکیل دولت، با دو حزب مذهبی ارتدوکس یعنی یهودیت توراتی متحده و شاس مجبور به ائتلاف شده است. در عین حال این احزاب تهدید کرده‌اند که اگر مجبور به خدمت نظامی در مقیاس وسیع شوند، ائتلاف با او را به‌هم خواهند زد. گالانت به شدت با این طرح که اسراییلی‌های ارتدوکس از خدمت معاف شوند، مخالفت کرده بود و وزارتِ متبوع او به تازگی برای فراخواندن هفت هزار طلبه ارتدوکس به زیر پرچم برای آنان احضاریه صادر کرده بود. این درحالی است که گیدئون ساعر نیز که نتانیاهو او را برای وزارت امور خارجه انتخاب کرده، به عنوان یک واسطه تاثیرگذار با احزاب ارتدوکس شناخته می‌شود.

از طرفی، گالانت بار‌ها خواستار تحقیق رسمی در مورد حمله ۷ اکتبر شده است. به طور طبیعی، انجام چنین تحقیقی برای نتانیاهو تهدید محسوب می‌شود، زیرا ضعف و ناکارآمدی او را در پیش‌بینی و مقابله با این عملیات زیر سوال برده و تجربه کمیته «وینوگراد» در جریان بررسی جنگ ۳۳ روزه تکرار خواهد شد.

از مدت‌ها پیش این گمانه‌زنی در محافل داخلی اسرائیل وجود داشت که نتانیاهو، گالانت را برکنار و او را با یک متحد سیاسی مطمئن‌تر جایگزین خواهد کرد با این هدف که قدرت داخلی خود را تقویت کند، چرا که نخست‌وزیر اسراییل در حفظ کنترل ائتلاف حکومتی ضعیف و راست‌گرای خود که شامل منافع متنوعی است، با چالش‌هایی مواجه بود و سقوط این ائتلاف هر لحظه می‌تواند به پایان رهبری او منجر شود. این اختلاف نسبتا طولانی است و زمانی که نتانیاهو سال گذشته برای اولین بار خواستار برکناری گالانت به دلیل مخالفتش با اصلاحات قضایی شد، این موضوع منجر به تظاهرات گسترده‌ای در سراسر سرزمین‌های اشغالی شد. این بار نیز پس از اعلام برکناری گالانت توسط نتانیاهو، رهبران اپوزیسیون از اسراییلی‌ها خواستند که به خیابان‌ها بیایند و اعتراض کنند. معترضان در مقابل اقامتگاه نتانیاهو در قدس فریاد زدند: «شرم بر تو»؛ در این میان خانواده‌های گروگان‌ها در غزه نیز همزمان شعار می‌دادند: «بی‌بی خائن است.»

روابط بین نتانیاهو و گالانت به ندرت دوستانه و اغلب تند و خشن بود، چرا که میان آنها در مورد وضعیت مذاکرات با حماس، راهبرد نظامی اسراییل و تلاش نتانیاهو برای انجام تغییرات گسترده در قوه قضاییه در سال ۲۰۲۳ هیچ‌گونه تفاهم خاصی وجود نداشت. نتانیاهو و گالانت غالبا بر سر جنگ در غزه اختلاف نظر داشتند. به گفته رسانه‌های عبری در ماه آگوست، گالانت در یک کمیته محرمانه کنست (پارلمان اسرائیل) گفت که صحیت نتانیاهو از «پیروزی مطلق» در غزه یک توهم است. پس از آن بود که نتانیاهو با صدور بیانیه‌ای مطبوعاتی گالانت را به اتخاذ یک گزارش ضد اسراییلی متهم کرد.

اختلاف دیگر بین دو طرف این بود که گالانت به شدت از رویکرد نتانیاهو در باره کنترل مرز غزه و مصر (موسوم به کریدور فیلادلفی) انتقاد کرد و گفت اولویت دادن به کنترل این منطقه به جای آتش بس و توافق بر سر گروگان‌ها بی‌شرمی است.

هر چند نتانیاهو با برکناری گالانت رضایت متحدان خود را جلب کرده است، اما از طرفی، رهبران اپوزیسیون از بنی گانتز و یائیر لاپید گرفته تا یائیر گولان و آویگدور لیبرمن و نفتالی بنت، به طور همصدا با لحنی تند و خشم آلود تصمیم نتانیاهو در برکناری گالانت را محکوم و رئیس دولت را به دیوانگی و فدا کردن امنیت اسرائیل برای منافع شخصی خود متهم کرده‌اند. نهاد‌های مدنی و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و شغلی از جمله اتحادیه کارگری (هستدروت) نیز با رهبران سیاسی در احزاب اپوزیسیون همراه شده و در اعتراض به برکناری گالانت تهدید به اعتصاب کرده‌اند.

در مجموع باید گفت دولت راستگرا و افراطی نتانیاهو که در تحقق اهداف خود در جنگ جاری ناکام مانده ـ و همین امر موجب بروز شکاف و اختلاف در درون ساختار قدرت اسرائیل شده است ـ با یکدست کردن و افراطی‌تر کردن دولت خود سعی دارد جنگ را تشدید کند و از طرح‌های آتش بس طفره برود. به طور طبیعی، صعود ترامپ به اریکه قدرت در آمریکا نیز که نتانیاهو او را حامی قوی خود می‌شمرد، به رویکرد تداوم جنگ کمک خواهد کرد؛ هر چند هنوز معلوم نیست که طرح دولت جدید آمریکا پس از استقرار در کاخ سفید نسبت به بحران کنونی در منطقه چه خواهد بود، زیرا برخی پیش بینی می‌کنند که ممکن است ترامپ به منظور کسب دستاورد اولیه منطقه‌ای در کارنامه خود، درصدد پایان دادن به نبرد غزه و لبنان باشد.