ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی بی‌بدیل خود، قادر است ارتباطی میان پنج حوضه دریایی شامل خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه برقرار کند. این ویژگی استراتژیک، دشمنان کشور را وادار کرده است تا تلاش کنند دسترسی ایران به این حوضه‌های دریایی را مسدود یا مختل نمایند. تنش‌های ژئوپلیتیکی در قفقاز، ایجاد پایگاه آمریکایی التنف در سوریه به منظور مسدود کردن مسیر دسترسی به دریای مدیترانه و ناآرامی‌های اخیر در سوریه، نشانه‌هایی از این تهدیدها هستند.هر چند که غفلت دستگاه‌های کشور در بهره‌برداری از این موقعیت و ایجاد دسترسی این کشورها به آب‌های بین‌المللی بی‌تاثیر نبوده‌است، تحولات جهانی از جمله وقوع جنگ روسیه و اوکراین، شتاب بخش بالفعل شدن این فرصت بوده‌اند. در این میان با شراکت راهبردی ایران و روسیه و تحریم‌های اروپا علیه روس‌ها، سیاست آسیامحوری در مسئولان روس شدت گرفت و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب دوباره بر سر زبان‌ها افتاد.کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) یک شبکه چندوجهی به طول ۷۲۰۰ کیلومتر است که قابلیت ایجاد تحولی بزرگ در تجارت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای میان کشورهای جنوب شرق آسیا، هند، روسیه، آسیای مرکزی، غزب آسیا، قفقاز، اروپا و حتی آفریقا را داراست. این کریدور به‌طور خاص بر تحول و توسعه لجستیک و تجارت بین‌المللی تمرکز دارد و به گسترش مسیرهای همکاری اقتصادی در سراسر آن کمک می‌کند. این امر منجر به افزایش قابل توجه حجم تجارت و تقویت روابط اقتصادی نزدیک‌تر و رونق متقابل خواهد شد.
مطابق نظر کارشناسان، کریدور شمال-جنوب می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در افزایش تبادلات تجاری بین ایران، روسیه و سایر کشورهای منطقه داشته باشد و به تحکیم روابط ژئوپولیتیک و اقتصادی بین این کشورها کمک کند که تجاری‌سازی آن تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و کاهش وابستگی به غرب را در پی خواهد داشت. بر اساس آمارهای منتشر شده، حجم تجارت بین کشورهای عضو کریدور شمال-جنوب در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ به ۱۵۰ میلیارد دلار و حتی بیشتر افزایش یابد.این کریدور که رقیب مسیر دریایی سنتی کانال سوئز است، برای تسهیل جابجایی بار در امتداد اتصال کشورهای جنوبی به شمالی و بالعکس طراحی شده‌است که زمان و هزینه ترانزیت کالا میان آنها را کاهش می دهد. مطالعات نشان می‌دهد که این کریدور می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل را به میزان ۲۵۰۰ دلار به ازای هر ۱۵ تن محموله کاهش دهد.پیش بینی هایی از آینده کریدور شمال-جنوب و تاثیرات اقتصادی آن صورت گرفته است. پیش بینی شده است که در پایان سال ۲۰۲۴ میلادی، حجم بار روسیه عبوری از مسیر ایران به ۴ میلیون تن افزایش یابد که نسبت به ۶۰۰ هزار تن سال گذشته، رشد ۷ برابری را نشان می‌دهد.
کریم محمدی، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت، بر این باور است که تجاری‌سازی کریدور بین‌المللی شمال-جنوب که از مسیر ایران عبور می‌کند، نیازمند سه اقدام اصلی است: دیپلماسی فعال و جامع، تسهیل و بهینه‌سازی فرآیندهای ترانزیتی در مرزها و اجماع‌سازی میان بازرگانان برای استفاده از این کریدور.این کارشناس تأکید می‌کند که بدون شک، حضور و مشارکت بخش غیردولتی در بهره‌برداری و توسعه این کریدور، افق‌های روشنی را برای اقتصاد ایران فراهم خواهد کرد. وی همچنین افزود که تبادل کالا میان کشورهای مرتبط با کریدور شمال-جنوب و تعاملات بانکی و بیمه‌ای آنها، زمینه‌ساز تحقق تدریجی تجاری‌سازی این کریدور و بهره‌مندی از مزایای سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن خواهد بود.یوگینی بارانوف نماینده شرکت RZD Logistika در ایران که در حمل‌ونقل اوراسیا فعال است، در نشست آسیب‌شناسی عدم شکل‌گیری ترانزیت ریلی در کریدور شمال-جنوب اظهار کرد این شرکت با اعمال سیاست ها و تعرفه های یکسان به دنبال اقتصادی کردن کریدور شمال جنوب می‌باشد.علی اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، در حاشیه بازدید اخیر خود از مجتمع بندری انزلی اعلام کرد که مذاکرات با روسیه برای ورود کشتی‌های کروز به این بندر در حال انجام است. او همچنین خاطرنشان کرد که به‌زودی کشتی‌های حامل بنزین به دلیل وجود مخازن سوختی وارد بندر انزلی خواهند شد و این بندر در حال آماده‌سازی شرایط لازم برای این کار است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی تأکید کرد که بندر انزلی به عنوان محور ترانزیت غلات عراق شناخته می‌شود و کالاهای وارداتی از بنادر همسایه به این بندر منتقل شده و سپس به عراق ترانزیت می‌شوند. از ابتدای سال جاری، صادرات از این بندر به کشورهای حوزه دریای خزر ۵۰ درصد رشد داشته که این موضوع می‌تواند به تقویت تجارت خارجی با این کشورها کمک کند.
تفاهم‌نامه کریدور شمال ـ جنوب (INSTC) در سال ۲۰۰۰ میلادی میان کشورهای ایران، روسیه و هند در سن‌پترزبورگ به امضا رسیده است که این کریدور با گذشت ۲۴ سال، در حال پیمودن پله‌های تجاری‌سازی است. 
