تفکر بنیادی صدا و سیما در سالهای پس از انقلاب اسلامی بر اصل حفظ وحدت اسلامی معطوف بوده است؛ به جرأت میتوان گفت کمتر کشوری به اندازه ایران در این هدف قدم برداشته باشد؛ این اقدامات، بهویژه در یک سال و اندی گذشته که رسانه ملی با تولید صدها ساعت برنامه در دفاع از مردم سنیمذهب فلسطین، در خط مقدم نبرد رسانهای قرار داشت، نشاندهنده تعهد عمیق این سازمان به وحدت اسلامی است.
در سالهای اخیر، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای رسانهای کشور، نقش برجستهای در تقویت وحدت اسلامی میان شیعیان و اهل سنت ایفا کرده است. این نقش بهویژه در مناسبتهای مذهبی مانند هفته وحدت و ماه مبارک رمضان، با تولید و پخش برنامههای فاخر و وحدتآفرین، بیش از پیش نمایان شده است. با این حال، اخیراً پخش یک آیتم توهینآمیز در برنامه «سیمای خانواده» شبکه یک، موجی از انتقادات را به همراه داشت که واکنش سریع و قاطع صدا و سیما، از عزل مدیر پخش تا تشکیل کمیته ویژه و پیگیری قضایی، نشاندهنده تعهد این سازمان به حفظ وحدت و اصلاح خطاها است.
نقش پررنگ صدا و سیما در ترویج وحدت اسلامی
بر کسی پوشیده نیست که تفکر بنیادی صدا و سیما در سالهای پس از انقلاب اسلامی بر اصل حفظ وحدت اسلامی معطوف بوده است؛ به جرأت میتوان گفت کمتر کشوری به اندازه ایران در این هدف قدم برداشته باشد؛ این اقدامات، بهویژه در یک سال و اندی گذشته که رسانه ملی با تولید صدها ساعت برنامه در دفاع از مردم سنیمذهب فلسطین، در خط مقدم نبرد رسانهای قرار داشت، نشاندهنده تعهد عمیق این سازمان به وحدت اسلامی است. از طرفی هم صدا و سیما در سالهای اخیر با افزایش سهم اهل سنت در تولیدات رسانهای، از جمله سریالسازی، مستند و برنامههای گفتوگومحور، راهبرد تحولی خود را در جهت توجه به مناطق کمتر دیدهشده عملیاتی کرده است.
همچنین صدا و سیما در هفته وحدت، که به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص) و با هدف تأکید بر اشتراکات شیعه و سنی برگزار میشود، فرصتی مغتنم برای رسانه ملی شکل داده تا با تولید برنامههای متنوع، وحدت اسلامی را به تصویر بکشد. برنامههایی مانند گفتوگوهای بینمذهبی با حضور علمای شیعه و سنی، مستندهایی درباره همزیستی مسالمتآمیز در مناطق سنینشین مانند سیستان و بلوچستان، کردستان و هرمزگان، و پوشش مراسمهای مشترک، نمونههایی از این تلاشها هستند. این برنامهها نهتنها به معرفی فرهنگ و آداب اهل سنت به مخاطبان شیعه کمک کرده، بلکه با برجستهسازی چهرههای بومی و مطالبات این مناطق، گامی در جهت انسجام ملی برداشته است.
در ماه مبارک رمضان نیز برنامههایی مانند «محفل» بهعنوان یک پدیده رسانهای، نقشی بیبدیل در تقویت وحدت ایفا کردهاند. این برنامه با دعوت از قاریان و حافظان قرآن از مذاهب مختلف، فضایی معنوی و فراگیر ایجاد کرده که در آن، قرآن کریم بهعنوان محور وحدت اسلامی، فارغ از تفاوتهای مذهبی، مورد تکریم قرار میگیرد. «محفل» با استقبال گسترده مخاطبان داخلی و حتی بینالمللی، بهویژه در کشورهای اسلامی، نشان داد که رسانه ملی میتواند با تولید محتوای فاخر، گفتمان وحدت را در سطح منطقهای و جهانی ترویج کند و با تمرکز بر اشتراکات دینی و انسانی، به تقویت همدلی میان اقوام و مذاهب ایرانی کمک کند.
رویداد «سیمای خانواده» و واکنش قاطع صدا و سیما
با وجود این کارنامه مثبت، پخش یک آیتم توهینآمیز در برنامه «سیمای خانواده» شبکه یک، که در آن شعری توهینآمیز نسبت به خلیفه اول اهل سنت خوانده شد، موجی از واکنشها را برانگیخت. این خطا، که از سوی صدا و سیما «نابخشودنی و مشکوک» توصیف شد، بهسرعت با اقدامات اصلاحی مواجه شد. عزل مدیر پخش شبکه یک و مدیر گروه تولید، حذف برنامه از سکوهای پخش، اعلام جرم علیه هشت نفر از عوامل و تشکیل کمیته ویژه برای بررسی ابعاد موضوع، نشاندهنده حساسیت بالای رسانه ملی به حفظ وحدت و احترام به همه مذاهب اسلامی است. این واکنش سریع، در کنار بیانیههای صریح صدا و سیما و عذرخواهی مجری برنامه، بیانگر آن است که این سازمان نهتنها خطای رخداده را سهوی و غیرقابلقبول میداند، بلکه با جدیت در پی ریشهیابی و جلوگیری از تکرار آن است. نکته قابلتوجه، تأکید صدا و سیما بر «مشکوک» بودن این رویداد است که میتواند به دخالت عوامل خارجی یا تلاش برای ایجاد تفرقه در شرایط حساس سیاسی اشاره داشته باشد.
هجمه به صدا و سیما، مخالفت با امنیت ملی
در شرایطی که دشمنان از هر عملکردی برای دامن زدن به اختلافات قومی و مذهبی بهره میبرند هجمه بیش از حد به صدا و سیما به دلیل یک خطای جبرانشده، میتواند پیامدهای منفی برای انسجام و امنیت ملی داشته باشد. رسانه ملی، بهعنوان یکی از ارکان اصلی تبلیغاتی کشور، در یک سال گذشته با تولید برنامههای گسترده در حمایت از محور مقاومت و مردم فلسطین، نقش مهمی در تقویت جایگاه ایران در جهان اسلام ایفا کرده است. تضعیف این نهاد در شرایط کنونی، بهویژه با بزرگنمایی یک خطای غیرعمدی و غیرقابل قبول، میتواند به نفع دشمنانی باشد که وحدت شیعه و سنی را هدف گرفتهاند. برخی انتقادات، مانند اظهارات سکینه سادات پاد که صدا و سیما را «رکن ضد انسجام ملی» خواند، یا تحلیلهایی که این خطا را نشانه «تبعیض نهادینه» دانستند، اگرچه ممکن است از سر دغدغه مطرح شده باشند، اما در صورت گسترش بدون توجه به اقدامات اصلاحی صدا و سیما، به تفرقه دامن میزنند. در مقابل، چهرههایی در صدا و سیما بودند که با تأکید بر همبستگی شیعه و سنی در جنگ غزه، نشان دادهاند که رسانه ملی همچنان در مسیر وحدتآفرینی گام برمیدارد.