واژه «آپارتاید» از نظر لغوی بهمعنای مجزا و جدا نگهداشتن است و در واقع بهمعنای سیستمی از تبعیض نژادی، مذهبی، قومی و جداسازی اجتماعی است که بیشتر بهوسیله طیف اکثریت (حاکم) نسبت به گروه اقلیت اعمال میشود.
چنین نظامی، بیشتر با جداسازی فیزیکی و سرزمینی نژادها و محروم ساختن بعضی از نژادها از منافع و خدمات عمومی، شناخته میشود. نمونه بارز و مصداق عینی اقدامات مربوط به آپارتاید را میتوان در پیشینه تاریخی اقداماتی که در آفریقای جنوبی انجام شده، مشاهده کرد.
برای بررسی مسئله آپارتاید در آفریقای جنوبی، باید به ریشههای تاریخی و چگونگی شکلگیری ترکیب جمعیتی آن سرزمین توجه کرد. از هنگام ورود هلندیها به آفریقای جنوبی، برای رفع کمبود نیروی کار مستعمره کیپ تاون، از اندونزی، ماداگاسکار و هند، بردگانی آورده شدند. علاوه بر این، رهبران دردسرسازی که اغلب از اشراف بودند از مستعمرات هلند به آفریقای جنوبی تبعید شدند. این گروه از بردگان، سرانجام جمعیتی را تشکیل دادند که اکنون بهمنزله مالاییهای کیپ تاون شناخته میشوند. آنها از سوی استعمارگران اروپایی بیشتر دارای مقام اجتماعی بهتری بودهاند و صاحب زمین شدند؛ اما بهتدریج با توسعه آپارتاید، زمینهای خود را از دست دادند.
در سال ۱۹۱۳، اتحادیه آفریقای جنوبی قانونی تصویب کرد که براساس آن حق انحصاری ۸۷ درصد از زمینهای کشاورزی به سفیدپوستان و ۱۳ درصد آن به سیاه پوستان واگذار شد. همزمان با شروع جنگ جهانی اول، انگلیس بسیاری از آفریقاییها را برای جنگ علیه نیروهای محور، به جنگ اعزام کرد. در خلال جنگ جهانی اول، وضعیت اسفناک سیاهپوستان ازجمله دستمزد پایین، وضعیت مسکن و امکانات بهداشتی نامناسب، به شکلگیری اتحادیههای کارگری علیه استعمارگران منجر شد.
با این وجود، تا شروع جنگ جهانی دوم، سفیدپوستان آفریقای جنوبی کنترل دولت و اقتصاد را به انحصار خود در آوردند که شامل منابع طبیعی، مانند سومین ذخیره طلای جهان میشد. سفیدپوستان اندیشههای مذهبی و فلسفه مبتنی بر برتری نژاد سفید را توسعه دادند و یک نظام قانونی و اقتصادی را با کمک نیروی پلیس و ارتش، تشکیل دادند که غیرسفیدها را از اقتصاد و قدرت سیاسی حذف میکرد.
با افزایش مقاومت علیه نظام سفیدپوستان، قانونهایی که بر شدت محدودیتها میافزود، تصویب شد. غیرسفیدها به اجبار خانههایشان را ترک کردند و در محلههای جدا اسکان داده شدند. هر صدای مخالف سرکوب شد، قوانین نژادپرستانه، از خارج کردن افراد و سازمانها از زندگی عمومی تا تحمیل قانون ازدواج سفید با سفید و سیاه با سیاه، اعمال شد.