در روزهای اخیر شاهد لفاظی ترامپ مبنی بر بازگشت به پایگاه بگرام افغانستان بوده‌ایم؛ آیا این موضوع می‌تواند بین‌آمریکا و افغانستان تنش و جنگ مجدد ایجاد کند؟

1.     پایگاه هوایی بگرام یکی از بزرگترین و راهبردی‌ترین پایگاه‌های نظامی در منطقه است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال کابل جای دارد. این پایگاه در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی توسط اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد و در طول جنگ سرد نقش مهمی ایفا کرد. پس از حمله آمریکا به افغانستان در سال ۱۳۸۰، این پایگاه به مرکز اصلی عملیات نیروهای آمریکایی و ناتو تبدیل شد و تا زمان خروج نیروهای آمریکایی در سال ۱۴۰۰ در اختیار آنان بود.

2.     از نگاه آمریکا، پایگاه بگرام به عنوان یک دارایی راهبردی برای پایش و رویارویی با نفوذ فزاینده چین در منطقه بشمار می‌آید.ترامپ به روشنی بیان کرده " این پایگاه تنها یک ساعت با جایی‌که چین جنگ‌افزارهای هسته‌ای خود را تولید می‌کند، فاصله دارد". این اظهارات نشان‌دهنده نگرانی ژرف آمریکا از برنامه‌های هسته‌ای چین و تمایل برای داشتن یک پایگاه در نزدیکی مرزهای این‌کشور است. از دید کارشناسان امنیتی، حضور در بگرام به آمریکا امکان می‌دهد تا:

2.1.1.  پایش بی‌واسطه‌ای برکنش‌های هسته‌ای چین در سین‌کیانگ داشته باشد؛

2.1.2. توانایی پاسخ سریع به تهدیدهای منطقه‌ای را افزایش دهد؛

2.1.3. برابری راهبردی در برابر طرح‌های توسعه‌طلبانه چین ایجاد کند.

3.     اگرچه ترامپ به صراحت به تهدید روسیه اشاره نکرده است، اما از دید امنیتی، پایگاه بگرام می‌تواند نقش مهمی در رویارویی با نفوذ روسیه در آسیای میانه ایفا کند.

4.     این پایگاه‌که‌ در همسایگی دوکشور مهم منطقه، یعنی ایران و پاکستان قرار دارد، می‌تواند به عنوان پایگاهی برای عملیات پایشی و عملیات نظامی احتمالی به سود آمریکا استفاده شود. همچنین، با توجه به تنش‌های موجود میان افغانستان و پاکستان، حضور آمریکا در بگرام می‌تواند اهرم فشاری بر اسلام‌آباد باشد.

5.     طرح کریدور «کمربند – راه» چین یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های زیرساختی جهانی است که هدف آن پیوند چین به بازارهای اروپا، آفریقا و آسیا از راه شبکه‌ای از مسیرهای زمینی و دریایی است. افغانستان به طور بالقوه می‌تواند نقش مهمی در این پروژه ایفا کند، به ویژه از راه گسترش کریدور اقتصادی چین- پاکستان (CPEC) به قلمرو افغانستان. حضور آمریکا در بگرام می‌تواند اولا، توانایی پایش و احتمالاً اخلال در پروژه‌های چین در منطقه را فراهم کند و ثانیا،  اهرمی برای فشار بر طالبان برای همکاری نکردن کامل با چین ایجاد نماید.

6.     طالبان به روشنی مخالفت خود را با حضور نظامی آمریکا در افغانستان اعلام کرده‌اند. طالبان به پیمان دوحه استناد می‌کنند که بر پایه آن آمریکا پیمان بسته "از زور یا تهدید به زور علیه یکپارچگی خاکی یا استقلال سیاسی افغانستان استفاده نکند و در کارهای درونی آن دخالت نکند". این موضع‌گیری نشان می‌دهد که طالبان به شدت در برابر هرگونه حضور نظامی آمریکا پایداری خواهند کرد.

7.     با توجه هشدارهای ترامپ و پاسخ‌های قاطع طالبان، خطر درگیری نظامی افزایش یافته است. اما چند عامل باعث می‌شود که احتمال جنگ تمام‌عیار کمتر باشد:

7.1.1. آمریکا پس از دو دهه حضور در افغانستان خواست کمی برای بازگشت به یک جنگ تازه دارد؛

7.1.2. ترامپ با چالش‌های درونی فراوانی روبرو است که ممکن است توانایی او برای آغاز یک درگیری تازه را محدود کند؛

7.1.3.  دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند چین، روسیه و ایران مخالف حضور آمریکا در منطقه هستند و ممکن است از طالبان پشتیبانی کنند.

لذا می‌توان گفت که هرچند ترامپ ممکن است به هشدارهای خود ادامه دهد، اما احتمال یک درگیری تمام‌عیار به دلیل عوامل بازدارنده فراوانی از جمله؛ خستگی از جنگ در آمریکا، دشواری‌های درونی طالبان و سودهای پیچیده دیگر بازیگران منطقه‌ای کاهش پیدا می‌کند.

منبع: پرسمان سیاسی هفته شماره 24