ماست‌مالی حرف‌های رئیس!

شامگاه جمعه، جمعی از فعالان سیاسی و اجتماعی یزد با سیدمحمد خاتمی، رییس دولت اصلاحات، دیداری غیررسمی داشتند؛ سخنان خاتمی در این دیدار چندان به مذاق غربگریان خوش نیامد چنانکه بخش‌هایی از آن در رسانه‌های اصلاح‌طلب یا بازتاب داده نشد یا بی‌سروصدا از کنار آن عبور کردند و در نهایت بی‌اینکه صدایش را دربیاورند ماست‌مالی کردند.در این نشست، خاتمی به موضوع «برنامه موشکی ایران» اشاره کرد؛ موضوعی که طیف اصلاح‌طلب کمتر انتظار کمتر انتظار آن را داشتند؛ خاتمی در این خصوص گفت: «موضوع ساخت موشک از زمان ریاست جمهوری بنده آغاز شد. البته آنچه در زمان ما آغاز شد بسیار کوچک‌تر از وضع موشکی فعلی بود و ما در جنگ اخیر دیدیم این موشک‌ها چگونه زندگی در آن منطقه جغرافیایی کوچک را بر دشمن سخت کرد.» این بخش از سخنان خاتمی که با استقبال برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد، از سوی تحلیلگران نوعی فاصله‌گیری از گفتمان سنتی اصلاح‌طلبانه درباره قدرت نظامی تلقی شد.

خاتمی در بخش دیگری از سخنانش (که بنا به گزارش‌ها در برخی رسانه‌ها سانسور شده) گفته است: «اسرائیل به سقوط جمهوری اسلامی قانع نیست و جز به تجزیه و تضعیف ایران نمی‌اندیشد تا هیچگاه کشوری به نام ایران نتواند باشد یا قدرتمند باشد و جنگ اخیر نیز شدت خطر را نشان داد.»

با این حال، واکنش رسانه‌های اصلاح‌طلب به سخنان خاتمی یکدست نبود. روزنامه هم‌میهن در سرمقاله یکشنبه این هفته خود، بدون اشاره به محورهای موشکی و امنیتی این نشست نوشت: «خاتمی در مقام نماینده و سخنگوی اصلی گفتمان اصلاحات، در این بازه زمانی طولانی از تولید سخن نو بازمانده است و حرفی جدید برای گفتن ندارد.» این روزنامه اما در ادامه از زاویه‌ای دیگر به ماجرا نگاه کرده و افزوده است: «اما از منظری واقع‌بینانه‌تر و با لحاظ کردن مناسبات واقعی قدرت و محتوای گفتمان مسلط بر حوزه و حکومت، اتفاقاً می‌توان همین تداوم را نشانی از اهمیت و اعتبار گفتمان خاتمی دانست.»روزنامه آرمان ملی نیز در گزارشی متفاوت، تمرکز خود را بر بعد اجتماعی سخنان خاتمی گذاشته و نوشته است: «جنگ ۱۲ روزه باعث شد تا خوانش جدیدی از روابط میان حاکمیت و ملت شکل گیرد... لذا بایستی تمام تصمیمات، اقدامات و تحرکات در راستای اعتلای نام ایران باشد و آن زمان است که به خوبی می‌توان معنی واژه‌هایی مثل انسجام ملی، همبستگی اجتماعی و وفاق ملی که رئیس‌جمهور پزشکیان آن را شعار محوری دولت خود قرار داده است درک کرد.»باید به این نکته توجه داشت که درست در روزهایی که برخی چهره‌های اصلاح‌طلب با محوریت بحث موشکی دست به دوقطبی‌سازی زده‌اند، اهمیت سخنان خاتمی بیشتر خودش را نشان می‌دهد چرا که این اختلاف دیدگاه از جایی شدت گرفت که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت‌ حسن روحانی، با دوگانه‌سازی مردم و موشک گفته بود: « مردم، ایران را در قرن‌های گذشته نگه داشتند. برای این توان ارزش قائل شویم، بنابراین عامل عمده قدرت خود را حفظ کنیم.»تقابل میان نگاه امنیت‌محور و مردم‌محور در گفتمان اصلاح‌طلبی، دوباره خود را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی، بازخوانی سخنان خاتمی نشان می‌دهد که بخش‌هایی از جریان اصلاحات در حال بازتعریف نسبت خود با مفهوم قدرت ملی هستند؛ مفهومی که تا چندی پیش در حاشیه قرار داشت اما اکنون، در سایه تحولات منطقه‌ای، دوباره به مرکز گفت‌وگو بازگشته است.