در چند سال گذشته، در کنار بنزین که یک کالای راهبردی است، برنج نیز که یکی از کالا‌های اساسی و قوت غالب خانوارهاست، تقریباً قیمت ثابتی داشته است. با توجه به تغییر نکردن اساسی قیمت این کالا و متضرر شدن برنج‌کاران در این سالها موضوع افزایش قیمت برنج از سوی آنها مطرح شده، که البته همواره با مخالفت دولتها روبه‌رو شده است.
مسئله حائز اهمیت این است که افزایش نیافتن قیمت برنج به اقتصاد کشاورزی آسیب زده و زمینهساز دلزدگی برنج‌کاران و تغییر الگوی کشت شده است؛ مسئلهای که ممکن است امنیت غذایی کشور را با چالشهایی روبه‌رو کند.
پایین بودن قیمت برنج در قیاس با هزینه کشاورزان ممکن است برنج‌کاران را به سمت و سوی کاشت محصولی دیگر یا کاهش کاشت برنج سوق دهد؛ بنابراین به نظر میرسد، قیمت برنج باید اصلاح شود، اما این پرسش مهم مطرح میشود که با توجه به افزایش قدرت خرید جامعه، قیمت برنج به چه میزانی باید افزایش یابد که ضمن زیان ندیدن برنجکار، مصرفکننده نیز قادر به خرید برنج باشد و قوت غالب مردم از سفره آنها حذف نشود؟
مصرف برنج در دهههای گذشته در جوامع گوناگون، از جمله ایران افزایش یافته است. با توجه به گرانی قیمت گوشت، امروز اصلیترین غذای مردم نان و بعد از آن برنج است؛ حتی میزان مصرف برنج بخشی از جامعه از نان نیز بیشتر شده است. تغییر شیوه زندگی موجب تغییر ذائقه و سبک غذایی جامعه شده است.
مسئله مصرف برنج و رسمی شدن این موضوع در جامعه خود را در تعیین زکات فطریه نشان میدهد که علمای معزز روی زکات فطریه همواره افزون بر نان، موضوع برنج را نیز مطرح میکنند که نشان‌دهنده نقش پررنگ این کالا در سبد خانوار ایرانی‌هاست.
یک راه این است که دولت، مانند سیاست در حوزه گندم قیمت تضمینی برنج را از برنج‌کاران با قیمت بالا بخرد و سپس مانند گندم با قیمت ارزان در اختیار مردم قرار دهد تا از این محل فشاری بر تغذیه عموم مردم تحمیل نشود و برنج نیز مانند پروتئین و لبنیات و برخی کالا‌هایی که برای سلامت خانوار مهم است، از سفره و سبد معیشت حذف نشود و به این شکل می‌تواند عامل تحول در موضوع برنج‌کاری و عرضه برنج به جامعه باشد. دولت مانند خرید گندم تضمینی که از گندمکار با قیمت ۲۰ هزار تومان خریداری میکند؛ اما به نانوا کیلویی ۵ هزار تومان میفروشد، در موضوع برنج نیز باید این گونه رفتار کند، به عبارت دیگر دولت این اختلاف را باید از بودجه خود تأمین کند یا اینکه واردات برنج کنترل شود.
به نظر میرسد، بهترین راهکار این است که دولت اجازه افزایش قیمت را به برنج‌کاران بدهد، ضمن اینکه واردات برنج کاهش یابد و افزایش قیمت برنج به صورت پلکانی باشد؛ در این صورت دولت ضمن تأمین رفاه تولیدکننده، قادر به کنترل نرخ برنج و فشار وارد نشدن به اقشار ضعیف و آسیب دیده جامعه خواهد بود و برنج از سفره مردم حذف نمیشود.