تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران، یکی از نقاط مهم تاریخ معاصر ایران و نمادی از مقاومت ملت در برابر نفوذ بیگانگان است. بیش از چهار دهه از آن واقعه گذشته است، اما آثار آن بر ساختار سیاسی، امنیت ملی و هویت مستقل جمهوری اسلامی ایران هنوز محسوس است. این اقدام نه تنها ضربه‌ای حیثیتی به آمریکا وارد کرد، بلکه افشای شبکه گسترده جاسوسی، نقش نفوذی برخی مقامات و اسناد سری آمریکایی، مسیر تثبیت انقلاب و خودباوری ملی را هموار کرد. در این راستا، گفت‌وگوی ما با «محمدحسن قدیری‌ابیانه»، فعال و کارشناس مسائل سیاسی، تلاشی است برای بررسی دقیق دستاورد‌های این اقدام و پیوند آن با منافع ملی ایران، ابعاد سیاسی و راهبردی انقلاب دوم و درس‌های آن برای نسل جدید تصمیم‌گیرندگان کشور.
ابتدا می‌خواستم بدانم چرا حضرت امام (ره) تسخیر لانه جاسوسی را به عنوان انقلاب دوم یاد کردند و این تعبیر چه معنای سیاسی و راهبردی داشت؟
حضرت امام (ره) این اقدام را «انقلاب دوم» نامیدند؛ چرا که تسخیر لانه جاسوسی سبب شد حمایت گسترده مردم نسبت به انقلاب شکل گیرد و ابعاد بین‌المللی آن نیز آشکار شود. در انقلاب اول ما با یک حکومت دست‌نشانده و وابسته طرف بودیم. این حکومت در واقع مزدور قدرت‌های خارجی بود؛ اما با اشغال سفارت آمریکا عامل اصلی و آن قدرت استعماری و حامی رژیم پهلوی هم دستش از ایران کوتاه شد؛ از این رو آن را انقلاب دوم و کامل‌کننده و تثبیت‌کننده انقلابی اسلامی ملت ایران دانستند! این اقدام استقلال ملی به طور کامل محقق شد و قدرت و منابع و دیپلماسی کشور در خدمت منافع و اهداف ایران قرار گرفت، در حالی که پیش از این ابزار در مسیر تأمین منافع آمریکا به کار گرفته می‌شد.
افزون بر این، تسخیر لانه و افشای اسناد اعتبار ایالات متحده را در دنیا خدشه‌دار کرد و ضربه حیثیتی بزرگی به آن وارد آورد. این اتفاق، بیداری عمومی مردم ایران و حتی دیگر کشور‌های جهان را به همراه داشت و به نوعی شکست آمریکا را در معادلات قدرت نشان داد.
به تعبیر دیگر، تسخیر لانه جاسوسی نه تنها یک اقدام داخلی، بلکه رویدادی با اثر جهانی بود و به تقویت استقلال سیاسی ایران کمک کرد.
در شرایط آن زمان، تسخیر سفارت آمریکا چه نقشی در تثبیت استقلال و هویت سیاسی جمهوری اسلامی ایران ایفا کرد؟
اسناد سری و اطلاعات محرمانه آمریکا که در لانه جاسوسی نگهداری می‌شد، برای نخستین بار در ایران افشا شد. این اسناد نشان می‌داد سفارت آمریکا در ایران نه یک سفارت دیپلماتیک معمولی، بلکه مرکز اصلی اطلاعاتی و عملیاتی علیه کشور ما بود. آنها از جعل اسناد گرفته تا شنود مقامات و استخدام جاسوس برای نفوذ در ساختار حکومت ایران اقدام می‌کردند.
اشغال این سفارت موجب شد بسیاری از عناصر نفوذی شناسایی و از چرخه تأثیرگذاری خارج شوند و در عین حال، ایران تصویر روشنی از استقلال و هویت سیاسی خود ارائه کرد. این اقدام یک ضربه حیثیتی و عملی به آمریکا بود و ثابت کرد جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با قدرت و استقلال در برابر مداخلات خارجی ایستادگی کند.
تأکید حضرت امام (ره) نیز بر همین بود: «جمهوری اسلامی قصد ندارد که ارتش و نظامیانش تابع مقامات خارجی باشد و این رخداد راه را برای تثبیت حاکمیت ملی هموار کرد.»
چگونه اشغال لانه جاسوسی بر مسیر آینده سیاست خارجی و اقدامات تحریمی آمریکا علیه ایران تأثیر گذاشت؟
اقدام ایران، ضربه‌ای مهلک به آمریکا و سیستم جاسوسی آن وارد کرد و موجب شد تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی آغاز شوند؛ اما این اقدام در عین حال موجب شد ایران مسیر خود را در سیاست خارجی تثبیت کند و نشان دهد که می‌تواند در برابر فشار‌ها و توطئه‌های بین‌المللی ایستادگی کند. تجربه تاریخی نشان می‌دهد، حتی تحریم‌ها و مداخلات بعدی هم نتوانستند استقلال و حاکمیت ایران را خدشه‌دار کنند.
بر اساس اسناد کشف شده از لانه آمریکا، چه میزان نفوذ در ساختار سیاسی و تصمیم‌سازی داخلی ایران وجود داشت؟
اسناد لانه جاسوسی نشان می‌دهد پیش از انقلاب، نفوذ آمریکا در ایران گسترده بود. خاطرات آخرین سفیران آمریکا و انگلیس نیز مؤید این موضوع است که هر پیشنهاد مهم سیاسی و اقتصادی باید ابتدا به تأیید آنها می‌رسید. حتی برخی تصمیمات شاه، مانند تبعید رضاخان یا امور حساس اقتصادی، به منظور جلب رضایت آمریکا و انگلیس تنظیم می‌شد.
این اسناد همچنین نشان می‌دهد سفارت آمریکا در ایران با تشکیل گروه‌های تروریستی و استخدام جاسوس، تلاش می‌کرد ساختار داخلی کشور را تحت کنترل خود داشته باشد. تسخیر لانه جاسوسی باعث شد این شبکه‌های نفوذ شناسایی و کارایی آنها از بین برود و به نوعی استقلال سیاسی ایران تثبیت شود.
از نگاه شما، بزرگ‌ترین دستاورد تسخیر لانه جاسوسی برای ملت ایران چه بود و چگونه به منافع ملی گره خورد؟
یکی از دستاورد‌های مهم این اقدام، افشای کامل ساختار جاسوسی آمریکا در ایران و دیگر کشور‌ها بود. سفارت آمریکا به محلی تبدیل شده بود که تمام عملیات اطلاعاتی و تروریستی علیه ایران مدیریت می‌شد. با اشغال آن، ایران توانست شبکه جاسوسی و نفوذ را از بین ببرد و پایه‌های انقلاب را مستحکم کند.
همچنین این اقدام موجب شد مردم و نسل‌های بعدی اعتماد به نفس پیدا کنند، قدرت خود را بشناسند و بدانند که با تکیه بر ظرفیت داخلی و وعده‌های الهی می‌توانند در مقابل توطئه‌های خارجی بایستند. در واقع، تسخیر لانه نه تنها یک پیروزی اطلاعاتی بود، بلکه یک پیروزی روانی و استراتژیک برای ملت ایران به شمار می‌آید.
اگر این واقعه رخ نمی‌داد، تصور شما از مسیر آینده انقلاب و سیاست خارجی ایران چه بود؟
اگر لانه جاسوسی اشغال نمی‌شد، دشمنان انقلاب، از جمله آمریکا و هم‌پیمانانش، احتمالاً موفق می‌شدند مسیر انقلاب را تغییر دهند و آن را سرنگون کنند. با وجود ارتش، ساواک، نیروی انتظامی و هزاران مستشار آمریکایی، انقلاب به سختی می‌توانست پایدار بماند.
اشغال لانه موجب شد توطئه‌ها و شبکه‌های نفوذی خنثی شود، پایه‌های نظام مستحکم شده و مسیر آینده انقلاب روشن شود. همچنین پیام روشنی به جهان مخابره شد که ایران قادر است استقلال و حاکمیت خود را حفظ کند و با قدرت در مقابل توطئه‌ها بایستد.
آیا می‌توان اشغال لانه را با تحولات بعدی، مانند افشاگری‌های ویکی‌لیکس یا اسنودن مرتبط دانست؟
بله. تسخیر لانه جاسوسی ایران، نمونه اولیه افشای گسترده اطلاعات محرمانه و تأثیر آن بر سیاست‌های جهانی بود. پس از آن، مواردی مانند انتشار اسناد «ویکی‌لیکس» و افشاگری‌های «ادوارد اسنودن» نیز به نوعی ادامه همان مسیر بودند. در هر سه مورد، شبکه‌های جاسوسی و نفوذی هدف افشاگری قرار گرفت و شفاف‌سازی شد.
این موضوع نشان می‌دهد اشغال لانه، یک تجربه تاریخی بود که درس‌های آن حتی امروز نیز برای نسل جدید و تصمیم‌گیران کشور اهمیت دارد.
پیام و درس تسخیر لانه جاسوسی برای نسل جدید و تصمیم‌گیران امروز چیست؟
درس اصلی این است که ایران با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، قدرت خود و ایمان به وعده‌های الهی می‌تواند در برابر توطئه‌ها بایستد. تجربه اشغال لانه جاسوسی نشان داد که اعتماد به نفس، آگاهی و شناخت نقاط قوت ملی، کلید ایستادگی در برابر دشمنان است.
تجربه جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی نیز گواهی است بر این توانمندی که ایران می‌تواند استقلال، امنیت و منافع ملی خود را حفظ کند.