مروری بر تحولات جهان عرب در یکسال گذشته (بخش دوم)

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1394/10/15 ـ شماره 10495 ـ صفحه 6)

در سال 2015 جهان عرب، شاهد تحولات متعددی بود. در قسمت اول بررسی رویدادهای مهم جهان عرب، به مسائل سوریه و یمن پرداختیم. در قسمت دوم، تحولات عراق، لبنان و مصر را بازبینی می‌کنیم.

* عراق

نیروهای عراقی در راستای عملیات گسترده خود علیه داعش که از سال 1393 بخش وسیعی از این کشور را اشغال کرده بود، توانستند شهرهای تکریت، مرکز استان صلاح الدین و رمادی مرکز الانبار را پس بگیرند. در این عملیات نیروهای شیعه مردمی نقش بسزایی را ایفا کردند و توانستند در کنار ارتش و عشایر این پیروزی بزرگ را رقم بزنند.

6 بهمن؛ باز پس‌گیری شهر تکریت، مرکز استان صلاح‌الدین در واقع آغاز گر پیروزی‌های بعدی ارتش عراق علیه داعش بود گرچه انتقادهایی را نیز متوجه نیروهای داوطلب مردمی کرد.

27 فروردین؛ عزت الدوری، معاون فراری صدام و رهبر حزب منحل شده بعث عراق در درگیری ارتش و نیروهای مردمی با تروریست‌ها در منطقه حمرین واقع در استان صلاح الدین کشته شد. بعدها گروه‌های عراقی اعلام کردند که آزمایش‌ دی ان‌ای انجام شده هویت عزت الدوری را تایید کرده است.

27 اردیبهشت؛ شهر رمادی مرکز استان الانبار پس از چند ماه درگیری و تعقیب و گریز سقوط کرد و به دست داعش افتاد. "فرار بدون دلیل" نیروهای ارتش عراق دلیل سقوط این شهر اعلام شد.

سقوط رمادی به عنوان دومین مرکز استان در عراق که کنترل آن در دست داعش قرار می‌گرفت باعث سرشکستگی ارتش و نیروهای مسلح این کشور شد که پس از پیروزی‌ها در شمال عراق به ویژه بازپس‌گیری تکریت امیدهای زیادی برای ادامه جنگ با داعش داشتند.

9 خرداد؛ قطر و عراق توافق کردند که سفارت قطر در بغداد بازگشایی شود. سفارت قطر در بغداد از سال 1369 در پی حمله عراق به کویت بسته شده بود.

26 تیرماه؛ کشته شدن 100 تن در یک انفجار تروریستی به دست داعش در دیالی. این انفجار یکی از بزرگترین انفجارهایی بود که به دست داعش رخ داد و قربانیان زیادی گرفت. داعش همواره با حملات انتحاری در پی برهم زدن ثبات عراق بوده است.

10 مرداد؛ آغاز تظاهرات عراقی‌ها علیه وضعیت خدمات رسانی و کمبود انرژی و سوخت. در این تظاهرات‌ها که هنوز هم ادامه دارد مردم خواهان بهبود وضع خدمات رسانی و رسیدگی به مسئله فساد در کشور شدند. تظاهرکنندگان عراقی بر برکناری مسئولان فاسد از نهادهای دولتی تاکید دارند.

18 مرداد؛ همزمان با بالا گرفتن موج تظاهرات عراقی‌ها در استان‌های مختلف به ویژه بغداد در اعتراض به فساد و کمبود خدمات اساسی، حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق دست به تغییراتی بی‌سابقه در نظام سیاسی این کشور زد که مهمترین آنها لغو معاونت‌های رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر بود.

بهاء الاعرجی، معاون نخست‌وزیر عراق نیز در پی آغاز تحقیقات قضایی درباره پرونده‌های فساد مالی علیه وی استعفا داد. در راستای اصلاحات العبادی تعداد وزارتخانه‌ها کاهش یافته و برخی وزارتخانه‌ها درهم ادغام شدند.

18 شهریور؛ العبادی دستور برکناری 123معاون وزارتخانه‌ها ومدیرکل‌ها را در راستای بسته اصلاحات خود صادر کرد.

24 شهریور؛ دولت عراق پست‌های معاونان رئیس‌جمهور را لغو و آن را برای تصویب به پارلمان ارجاع داد.

چهارم مهرماه؛ به دنبال اختلافات میان احزاب کرد بر سر جانشین مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق مجلس شورای اقلیم کردستان به شکل یکجانبه مدت ریاست مسعود بارزانی، رئیس این اقلیم را به مدت دو سال دیگر تمدید کرد. این اقدام با اعتراض احزاب کرد مخالف به ویژه حزب تغییر مواجه شد.

10 آبان؛ پارلمان عراق در جلسه خود قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن دولت حق ندارد بدون موافقت پارلمان اصلاحات اساسی در کشور اعلام یا اجرا کند. این اقدام پس از آن اتخاذ شد که حیدر العبادی معاونان نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور را برکنار و حقوق کارمندان دولت را کاهش داد.

برخی اعضای پارلمان عراق اقدامات العبادی را نقض قانون اساسی می‌دانند و درواقع اقدام پارلمان کشمکش قدرت میان نمایندگان و نهاد نخست‌وزیری محسوب می‌شود.

21 آبان؛ شهر سنجار که در سال 1393 به اشغال داعش در آمده بود و شاهد یکی از بزرگترین تراژدی‌های یک دهه اخیر بود به دست نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق و حمایت هوایی ائتلاف ضد داعش آزاد شد.

داعش در زمان اشغال سنجار هزاران زن و دختر ایزدی ساکن این شهر را به عنوان برده جنسی به خدمت گرفت که یادآور دوران سیاه برده‌داری در تاریخ گذشته بشریت بود. این افراد بعدها در سوریه و عراق و در مناطقی که تحت کنترل داعش بود، به فروش رسیدند. تروریست‌های داعش همچنین هزاران مرد و کودک سنجار را قتل‌عام کردند.

13 آذر؛ یک مقام امنیتی ترکیه اعلام کرد که دست کم صدها نیروی ترکیه‌ای برای ارائه خدمات آموزشی به نزدیکی موصل رفته‌اند و کشورهای عضو ائتلاف که علیه داعش عملیات انجام می‌دهند از این مساله آگاهند. وزارت خارجه عراق در پی این اقدام آنکارا، سفیر ترکیه را برای اعتراض احضار کرد.

با وجود تنش در روابط عراق و ترکیه و درخواست شورای امنیت و اتحادیه عرب از آنکارا برای خروج نیروهای خود از عراق، این کشور همچنان بر حضور نیروهای‌ خود در عراق پافشاری می‌کند. نیروهای ترکیه‌ای همچنان در عراق حضور دارند و ترکیه قصد ندارد آن‌ها را خارج کند.

6 دی ماه؛ بخش عملیات مشترک عراق از آزادسازی شهر رمادی و برافراشتن پرچم عراق بر روی مجتمع دولتی مرکز شهر رمادی خبر داد. عراقی‌ها بالاخره پس از ماه‌ها عملیات سخت و نفس‌گیر توانستند شهر رمادی را به کنترل خود درآورده و امید بیشتری را نسبت به آزادسازی تمامی این کشور از چنگال داعش در دل مردم خود زنده کنند.

آزادسازی رمادی برای عراقی‌ها حسن ختام سال 2015 محسوب می‌شود و بی‌تردید بر عزم و اراده آن‌ها برای شکست کامل داعش در تمامی عراق می‌افزاید. عراقی‌ها نیز مانند مردم سوریه و یمن یک سال پر از خشونت و جنگ را در سایه جنایت‌های داعش در حالی به پایان رساندند که امید دارند سال جدید برای آن‌ها امنیت و صلح را به ارمغان بیاورد.

* لبنان

23 اردیبهشت؛ دادگاه نظامی لبنان میشل سماحه، وزیر سابق این کشور را به اتهام قاچاق مواد منفجره از سوریه به لبنان به چهار سال زندان محکوم کرد.

وی متهم شد که با همدستی برخی مسئولان سوری تلاش داشته شخصیت‌های لبنانی مخالف دولت دمشق را ترور کند.

اول شهریور؛ خیابان‌های بیروت شاهد تظاهرات اعتراض آمیز مردم در واکنش به جمع آوری نشدن زباله‌ها از سطح شهر بود و پلیس از گاز اشک‌آور برای متفرق کردن تظاهرات استفاده کرد.

20 آبان؛ دو انفجار انتحاری در ضاحیه جنوبی بیروت رخ داد که در جریان آن 43 تن کشته و 239 تن دیگر زخمی شدند. داعش مسئولیت این انفجارها را برعهده گرفت.

10 آذر؛ منابع امنیتی در بیروت از تبادل اسرا میان جبهه تروریستی النصره و ارتش لبنان و آزادی 16 نظامی لبنان بعد از 15 ماه اسارت، خبر دادند.

جبهه النصره و داعش 29 نظامی لبنانی را در جریان اشغال شهر عرسال در اوت سال 1393 به اسارت درآورد که چهار تن از آنها توسط تروریست‌ها کشته شدند. دو تن از گروگان‌ها توسط النصره سر بریده شدند و این گروه یکی را نیز با گلوله اعدام کرد.

20 آذر؛ هانیبال قذافی پسر معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی پس از ربوده شدن توسط گروه‌های مسلح در لبنان، آزاد و به نیروهای امنیتی لبنان در منطقه البقاع تحویل داده شد. در پی بازجویی به عمل آمده از هانیبال و افشای زوایای تازه‌ای از پرونده ربوده شدن امام موسی صدر، رهبر دینی لبنان دادستان کل لبنان حکم بازداشت وی را صادر کرد.

29 آذر؛ سمیر قنطار، از فرماندهان ارشد حزب‌الله لبنان در سوریه در حمله جنگنده‌های رژیم صهیونیستی در حومه جنوبی دمشق به شهادت رسید. ترور سمیر قنطار جزو مهمترین رویدادهای سال 2015 لبنان بود.

پیش بینی می‌شود با ترور قنطار و وعده‌های دبیرکل حزب‌الله لبنان بر گرفتن انتقام خون این شهید مقاومت، در سال جدید واکنش شدیدی را از سوی حزب‌الله به این اقدام اسرائیل و در نتیجه افزایش تنش در منطقه را شاهد باشیم.

* مصر

2بهمن؛دادگاه کیفری مصر حکم آزادی علاء و جمال مبارک، دو پسر حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر را در خصوص پرونده اختلاس بیش از 125 میلیون پوند از دارایی‌های کاخ‌ ریاست جمهوری صادر کرد.

9بهمن؛ یک خودروی بمبگذاری شده، ایست امنیتی وابسته به ارتش مصر در صحرای سینا را هدف قرار داد که به کشته شدن 26 نظامی مصری و زخمی شدن بیش از 40 تن دیگر انجامید. به دنبال حملاتی که علیه ارتش مصر در صحرای سینا رخ داد ارتش عملیات خود را علیه افراد مسلح در این منطقه شدت بخشید. همچنین در شبه جزیره سیناء وضعیت فوق‌العاده اعلام شد.

26بهمن؛ فرانسه اولین قرارداد فروش سلاح به مصر را در قاهره امضا کرد که به موجب آن پاریس 24 فروند جنگنده رافال، یک ناو چندمنظوره و نیز موشک‌های تولید شرکت «ام بی‌دی ای» را به قاهره تحویل می‌دهد. این قرارداد خرید با حضور عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری مصر و صدقی صبحی، وزیر دفاع این کشور و ژان ایو لودریان، وزیر دفاع فرانسه و هیات همراه وی به امضا رسید. ارزش این قرارداد 5/ 2 میلیارد یورو برآورد شد.

8اسفند؛ دادگاه امور فوریتی قاهره که مسئول رسیدگی به پرونده‌های امنیتی و مهم در مصر است، با صدور حکمی جنبش حماس فلسطین را به عنوان یک سازمان تروریستی شناخت و هرگونه تعامل با این گروه را جرم اعلام کرد.

پیشتر این دادگاه گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده بود.

13اسفند؛دیوان عالی قانون اساسی مصر با صدور حکمی ماده سوم قانون انتخابات این کشور را باطل اعلام کرد. پس از این اقدام، کمیته برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور برگزاری انتخابات را تا تدوین قانون جدید به تعویق انداخت. مصر از سال 1391 که دیوان عالی قانون اساسی این کشور، پارلمان را منحل کرد، بدون پارلمان اداره می‌شد و اختیارات پارلمان به رئیس‌جمهوری و دستگاه قضایی این کشور واگذار شده بود.

21فروردین؛ دادگاه کیفری قاهره محمد بدیع، رهبر اخوان المسلمین به همراه 13 تن دیگر از مسئولان ارشد این گروه را در پرونده موسوم به "اتاق عملیات رابعه" گناهکار شناخت و برای آن‌ها حکم اعدام صادر کرد.

محمد بدیع از سوی دستگاه قضایی مصر با اتهام‌های زیادی مواجه است که در رابطه با این اتهام‌ها در سال 1393 دو حکم اعدام و چند حبس ابد دیگر نیز دریافت کرده بود.

31فروردین؛ دادگاه قاهره محمد مرسی، رئیس‌جمهور مخلوع مصر و دوازده تن دیگر از رهبران ارشد اخوان‌المسلمین مانند محمد البلتاجی، اسعد الشیخ و عصام العریان را در پرونده درگیری‌ها در مقابل کاخ ریاست جمهوری به 20 سال حبس محکوم کرد. جمال صابر و محمد عثمان، دو متهم دیگر نیز هریک به 10 سال زندان محکوم شده‌اند.

19 اردیبهشت؛ دادگاه مصر پس از تجدیدنظر در حکم صادره برای حسنی مبارک، رئیس‌جمهور پیشین این کشور و جمال و علا پسران وی، آنها را به سه سال زندان محکوم کرد.

26 اردیبهشت؛ جلسه قرائت حکم اولیه محمد مرسی، رئیس‌جمهوری برکنار شده مصر و 105 تن از اعضای گروه اخوان‌المسلمین این کشور درخصوص دو پرونده "جاسوسی" و "فرار از زندان وادی النطرون" در قاهره برگزار و پرونده متهمان برای اعلام رای شرعی به مفتی مصر ارجاع داده‌ شد. مرسی و چند متهم دیگر در این جلسه به اعدام محکوم شدند. حکم اعدام هم‌چنین علیه یوسف قرضاوی، رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمین و رهبر معنوی اخوان المسلمین به صورت غیابی صادر شد.

8تیرماه؛ هشام برکات، دادستان کل مصر در انفجار یک خودروی بمب‌گذاری شده در خیابان در منطقه "مصر الجدیده" در مرکز قاهره کشته شد. در این انفجار دست کم دو تن از محافظان برکات و یک عابر نیز زخمی شدند. این اتفاق در آستانه دومین سالگرد برکناری محمد مرسی، از ریاست جمهوری مصر با همکاری نظامیان مصر رخ داده بود.

25مرداد؛ عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر قانون جدید مبارزه با تروریسم را به شکل رسمی تصویب کرد. براساس قانون جدید، اداراتی در دادگاه‌های کیفری به بررسی مسائل مربوط به تروریسم اختصاص داده شد. هدف کلی این قانون تسریع در اجرای احکام قضایی مربوط به مسائل تروریستی و ارائه تعریف مشخصی از جنایت‌های تروریستی است.

22شهریور؛ در پی فاش شدن فساد مالی در کابینه مصر، نخست‌وزیر این کشور استعفا کرد و این استعفا از سوی عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور پذیرفته شد. عبدالفتاح سیسی با قبول استعفای نخست وزیر، شریف اسماعیل، وزیر نفت کابینه محلب را مسئول تشکیل کابینه جدید کرد.

25مهر؛ اولین انتخابات پارلمانی مصر پس از روی کار آمدن عبد الفتاح سیسی و اصلاح قانون انتخابات در خارج از کشور آغاز شد. روزهای بعدی انتخابات در داخل مصر نیز برگزار شد اما کمیته عالی انتخابات مصر از استقبال بسیار کم مردم درمرحله اول انتخابات پارلمانی خبر داد.

8آبان؛ یک هواپیمای مسافربری روسیه در شبه جزیره سینا سقوط کرد و 224 سرنشین و خدمه آن کشته شدند. داعش مدعی شد که این حمله کار وی بوده است. مصر و روسیه تحقیقاتی را درباره این حادثه انجام دادند. روسیه معتقد است که این حادثه یک حادثه تروریستی است اما مصر با این نظریه مخالف است. بعدها روسیه اعلام کرد که در این هواپیما بمب کار گذاشته شده بود.

13آذر؛ کمیته عالی انتخابات مصر با اعلام نتایج رسمی انتخابات پارلمانی گفت که ائتلاف "فی حب مصر" حامی رئیس جمهوری این کشور بیشترین تعداد کرسی‌ها را در پارلمان جدید از آن خود کرده است.

http://jomhourieslami.net/?newsid=75868

ش.د9405092