طرح نظام پارلمانی در دایره نقد

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/07/15 ـ شماره 80 ـ صفحه 9)

سیدرضا اکرمی یکی از اصول‌گرایان مخالف این ایده است. این عضو جامعه روحانیت مبارز در گفت‌وگو با «آسمان‌آبی» از مطرح شدن این ایده گلایه می‌کند. اکرمی از تجربه اوایل انقلاب که ساختار سیاسی کشور به‌صورت پارلمانی بود، اشاره و مشکلاتی را که بین رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر وقت وجود داشت یادآوری می‌کند و می‌گوید: «ما یک‌بار تجربه نظام پارلمانی را از سرگذراندیم که دیدیم چه مشکلاتی هم برای کشور به وجود آمد.» او با بیان این‌که «ما اکنون مسائل مهمی ازجمله مشکلات اقتصادی و بیکاری داریم که مجلس باید به فکر راه‌حلی برای آن‌ها باشد» خطاب به نمایندگانی که به‌دنبال چنین ایده‌‌ای هستند، می‌گوید: «امروز مسئله اساسی کشور چیزهای دیگری است و این‌که برخی فکر می‌کنند با تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی می‌توانند معضلات را برطرف کنند، سخت در اشتباه‌اند.»این عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نماینده چند دوره مجلس شورای اسلامی در همین حال از ساختار سیاسی کنونی کشور که رئیس‌ دولت براساس رأی مردم انتخاب می‌شود، حمایت و تاکید می‌کند: «تجربه 38ساله نظام نشان می‌دهد هر جا مردم حضور مستقیم داشتند و رأی مردم دخیل بوده است، نه‌تنها ضرری نکردیم بلکه مشکلات و معضلات بهتر حل شده‌اند؛ بنابراین باید از همین انتخابات مردمی دفاع کنیم.» اکرمی با بیان این نکات تاکید می‌کند فعلا نیازی به تغییر ساختار سیاسی کشور نیست و همین شیوه انتخاب رئیس دولت، مورد تایید مردم است.

هادی غفاری، فعال سیاسی عضو مجمع روحانیون مبارز، نیز مانند اکرمی معتقد است تغییر نظام انتخاباتی کشور به صلاح کشور نیست. او که با «ایلنا» مصاحبه کرده از پشت پرده مطرح شده این ایده گفته است. به گفته او، «کسانی که این موضوع را مطرح می‌کنند دنبال منافع خود هستند و این مسئله برای آن مطرح شده که رأی مردم از میان برداشته شود.» غفاری می‌گوید: «کسانی که به رأی مردم اعتقادی ندارند و معتقدند رأی مردم زینتی و مصلحتی است، با تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی دنبال این هستند که عقیده خود را به شکل قانونی بر کرسی بنشانند.» عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی هم از منتقدان طرح مسئله تبدیل نظام ریاستی به پارلمانی است و به ایده تغییر نظام سیاسی کشور اعتراض کرده است. او در گفت‌وگو با «تابناک» تاکید کرده است آن‌چه برخی نمایندگان مبنی بر احتمال تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی دنبال می‌کنند، نیاز فعلی جامعه نیست و بر این عقیده است موضوعات دیگری وجود دارد که در صورت بازنگری در قانون اساسی، می‌توان نسبت به اصلاح آن اقدام کرد.

البته عبدی بر این نظر است که اگر نظام حزبی در کشور استقرار پیدا کند، طبیعتا او هم خواستار شکل‌گیری نظام پارلمانی است، اما اگر در این شرایط و بدون ایجاد زیرساخت‌ها نسبت به تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی اقدامات لازم انجام شود، اولا مردم به آن رأی نخواهند داد، ثانیا به فرض هم اگر رأی بیاورد، یک فساد تمام‌عیار ایجاد خواهد کرد.

ضرورت‌های یک ایده

گرچه طرح‌کنندگان تغییر در قانون اساسی طرح خود را به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی مستند می‌دانند، اما از دو نکته در آن غفلت کرده‌اند؛ یکی عبارت «احتمالا در آینده نزدیک چنین چیزی پیش نمــی‌آید» و دیگــری زمینه‌های ضروری تحقق این امر.گرچه ممکن است نمایندگان مطرح‌کننده این پیشنهاد با انتشار خبر‌نامه‌ای خبر آن را در رسانه‌ها منتشر کرده باشند که با افکارسنجی از میزان عملیاتی‌شدن این تغییر اساسی آگاه شوند. ایده تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی اولین‌بار در مهرماه سال 90 در کرمانشاه مطرح شد؛ حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در سفر به این استان کردنشین از غیرممکن نبودن تغییر ساختار سیاسی کشور «در آینده‌ای دور» سخن به میان آوردند: «امروز نظام ما نظام ریاستی است؛ یعنی مردم با رأی مستقیم خودشان رئیس‌جمهوری را انتخاب می‌کنند؛ تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه‌شده‌ای است. اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک - که احتمالا در آینده‌های نزدیک، چنین چیزی پیش نمی‌آید - احساس بشود که به جای نظام ریاستی مثلا نظام پارلمانی مطلوب است - مثل این‌که در بعضی از کشورهای دنیا معمول است - هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند و از این قبیل. البته همین تغییر هم باید متکی به اصول باشد. همین نگاه دوباره و نوسازی و بازسازی هم بایستی ناظر به اصول باشد، برگرفته و برخاسته از اصول اسلامی است. مثلا فرض بفرمایید شایسته‌سالاری. احساس بشود که شایسته‌سالاری، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند یا عدالت، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند.» در این سخنرانی نیز امکان تحقق این ایده در آینده نزدیک نفی شده بود، اما از همان زمان برخی به استقبال این تغییر رفتند.

حضور رئیس‌جمهوری در پاستور که به «قانون‌گریزی» نیز شهرت داشت، مزید بر علت شده بود فعالان سیاسی بدون توجه به ضعف احزاب در کشور، طرح زودهنگام تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی را کلید بزنند. با نزدیکی به پایان دوره هشت ساله ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد این ایده به بایگانی رفت و تا هفته پیش کسی از لزوم تغییر ساختار سیاسی کشور سخن به میان نیاورده بود، اما اواخر هفته گذشته بار دیگر این موضوع در سطح رسانه‌ها مطرح شد. عزت‌الله یوسفیان‌ملا که در فهرست نمایندگان نزدیک به علی لاریجانی، رئیس مجلس قرار دارد در گفت‌وگویی که با «خانه ملت» داشت از «احتمال ارسال نامه نمایندگان به مقام معظم رهبری جهت بازنگری در قانون اساسی» خبر داد. یوسفیان‌ملا در گفت‌و‌گوی خود تاکید کرده بود: «ایجاد نظام پارلمانی نتایج خوبی را به دنبال دارد، اما برای رسیدن به آن به بازنگری قانون اساسی نیاز داریم؛ به همین جهت نمایندگان مجلس در این فکر هستند که برای بازنگری در قانون اساسی چه اقدامی انجام دهند، آیا نامه‌ای را به مقام معظم رهبری برای بازنگری در قانون اساسی تقدیم کنند یا این‌که معظم له، دستور بازنگری قانون اساسی را ‌به رئیس‌جمهوری ابلاغ کنند؟»

سوءبرداشت شده!

دیروز اما بعد از افزایش انتقادها به طراحان ایده تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی، یوسفیان‌ملا با «جماران» مصاحبه و تغییر موضع داد. او اعلام کرد از صحبت‌هایش سوءبرداشت شده است و به هیچ وجه بحث تغییر نظام ریاستی به پارلمانی درباره این نامه مطرح نبوده و از صحبت‌هایش برداشت‌های متفاوتی شده است. به گفته او «در نامه‌ای که قرار است از سوی نمایندگان مجلس، محضر مقام‌معظم‌رهبری ارسال شود، بحث بازنگری در قانون اساسی مطرح شد و تغییر نظام ریاستی به پارلمانی موضوع مورد بحث نیست و متاسفانه از صحبت‌های من سوءبرداشت شد.» یوسفیان‌ملا در این مصاحبه اظهار کرده در نامه‌ای که قرار است برای مقام معظم رهبری ارسال شود روی بحث بازنگری در قانون اساسی تاکید شده است. به گفته او، این بازنگری در قانون اساسی نیز وجوه مختلفی دارد و آن‌چه نمایندگان به دنبال آن هستند، افزایش دوره ریاست‌جمهوری از دو دوره چهار ساله به یک دوره هشت‌ساله است.

https://asemandaily.ir/post/3839

ش.د9602538