پشت پرده برکناری رئیس حشد الشعبی چیست؟

کشور عراق این روزها شاهد رایزنی ها و چانه زنی های فشرده ای در باره تشکیل دولت جدید می باشد. رقابت اصلی اکنون میان دو ائتلاف «النصر» به رهبری العبادی و «الفتح» به رهبری عادی العامری در جریان است.

در این گیرو دار، حیدر العبادی نخست ‌وزیر عراق که دوره اش رو به پایان است،طی یک حکم رسمی، فالح الفیاض رئیس سازمان حشد العشبی را برکنار کرد. الفیاض یکی از رهبران ائتلاف النصر بوده و مسئولیت مشاور امنیت ملی عراق را نیز برعهده داشت.

این درحالی است که چندی پیش ۲۸ عضو ائتلاف النصر از این ائتلاف خارج شده‌ اند که الفیاض در راس این افراد قرار دارد. در همین حال، جمعی از رهبران ائتلاف النصر، فیاض را نامزد تصدی پست نخست‌وزیری کردند.

واکنش ها به اقدام العبادی خصوصا از سوی رهبران حشد الشعبی و ائتلاف الفتح منفی بود. ائتلاف الفتح، این تصمیم را غیرقانونی و برخاسته از انگیزه های شخصی دانست که ثبات کشور را به خطر می‌اندازد و جبهه داخلی را در مقابل تروریسم تضعیف می ‌کند.

رهبران الفتح با توجه به آرایش سیاسی گروه های عراقی در آستانه تشکیل پارلمان جدید و تشکیل دولت، معتقدند که برکناری الفیاض به دلیل خروج وی از ائتلاف النصر و درچارچوب تسویه حساب های شخصی انجام گرفته است.

ابو مهدی المهندس از فرماندهان برجسته حشد الشعبی عراق برکناری فالح الفیاض را تأسف بار دانست و گفت این اقدام برای حشد الشعبی و فرماندهان آن غیر منتظره بوده است.

از جنبه حقوقی، مخالفان العبادی می گویند به دلیل اینکه دولت فعلی عراق، دولت سرپرستی است، اقدام العبادی غیرقانونی است. لذا دادگاه فدرال عراق تنها مرجعی است که صلاحیت تصمیمگیری کامل در عراق را دارد.

از طرفی، به باور ناظران عراقی، برکناری فالح الفیاض از پست های ریاست سازمان حشد الشعبی و امنیت ملی، به اوضاع امنیتی عراق آسیب می رساند و پیامی منفی برای مجاهدین حشد الشعبی است که برای امنیت و ثبات عراق خون داده اند.

البته العبادی در توجیه برکناری الفیاض گفته است وی به ‌دنبال امور سیاسی در کشور است و بر اساس قانون اساسی عراق افراد برجسته نظامی نباید در امور سیاسی نقش داشته باشند. اما کاملا روشن است که برکناری الفیاض در شرایط حساس کنونی عوامل و انگیزه های دیگری دارد.

العبادی که شانس خود را در تصدی دوباره پست نخست وزیری کمرنگ می بیند، تلاش دارد موانع این کار را کنار بزند. یکی از این موانع مهم الفیاض بود که با نخست وزیری مجدد العبادی بشدت مخالف است. این نکته در بیانیه ائتلاف الفتح در واکنش به اقدام «العبادی» نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

پیش از این نیز العبادی با اعلام پای بندی به تحریم های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، تلاش کرد چراغ سبز و حمایت آمریکایی ها را برای باقی ماندن در منصب نخست وزیری کسب کند، اما با واکنش گسترده مخالفان در داخل مواجه شد، تا حدی که ناچار به تعدیل موضع خود شد.

فالح الفیاض در سال 2014 ریاست حشد الشعبی یا همان نیروهای مردمی عراق را برعهده گرفت

در همین راستا برخی تحلیلگران گفته اند العبادی با اشاره واشنگتن الفیاض را برکنار کرده است. دلیل این امر آن است که آمریکا و متحدانش تلاش دارند حشد الشعبی را در عراق به حاشیه رانده و دولتی روی کار آورند که کاملا با آنان همسو باشد.

به گفته برخی از منابع عراقی،واشنگتن به الفیاض پیشنهاد داده بود در صورتی که به ائتلاف «سائرون» به رهبری مقتدی صدر و جریان «الحکمه»به رهبری عمار الحکیم بپیوندد، آمریکا از نخست وزیری وی حمایت خواهد کرد. اما ظاهرا الفیاض این پیشنهاد را رد کرده و در نتیجه با تحریک آمریکا از مناصب خود برکنار شد.

برکناری الفیاض در شرایط فعلی به اختلافات جریانات سیاسی عراق دامن زده و احتمالا روند تشکیل دولت جدید را دچار تاخیر خواهد کرد. انتخابات پارلمانی عراق در 12 مه 2018 برگزار شد، اما با توجه به اعتراض به نتایج انتخابات و بازشماری دستی آرا، اکنون با گذشت بیش از صد روز از برگزاری انتخابات، هنوز گروه‌های سیاسی این کشور موفق به معرفی نخست وزیر جدید نشده اند.

پیامد دیگر برکناری الفیاض آن است که العبادی سعی کرد با برکناری وی شانس خود را برای تصاحب مجدد نخست پست وزیری بیفزاید، اما در واقع این اقدام به ضرر او و به نفع الفیاض تمام شد. زیرا پیوستن تعداد قابل توجهی از اعضای النصر به الفتح، موجب افزایش شانس الفیاض برای نخست وزیری شده است. سایر گروه های شیعی و نیز برخی از اهل سنت و کُردها نیز به الفتح پیوسته و این گروه قادر است فراکسیون اکثریت را با حدود 200 کرسی در مجلس عراق تشکیل دهد.

در مجموع باید گفت شکنندگی سیاسی در فضای داخلی عراق در آستانه تشکیل دولت جدید، آرایش گروه های سیاسی را دچار تغییرات زیاد کرده و البته هنوز هم احتمال انشعابات و آرایش های جدید وجود دارد. اما نکته قابل توجه وضعیت پایدار و برتر گروه هایی است که در ذیل محور مقاومت قرار داشته و ضمن همراهی و همسویی با جمهوری اسلامی، با جبهه سازش به محوریت آمریکا و عربستان سعودی مخالفت شدید دارند.

در این میان، العبادی با اقدام نسنجیده خود در برکناری فالح الفیاض، موجب تقویت محور مقاومت شده و در عین حال امیدهای خود را برای تصدی مجدد نخست وزیری در عراق برباد داده است.