کودتای آمریکایی در ونزوئلا با مدل فتنه 88 در ایران

اندکی پس از آغاز به کار دوره دوم ریاست جمهوری نیکلاس مادورو رئیس جمهور ضداستعماری ونزوئلا، رئیس پارلمان این کشور خوان گوایدو با حمایت و پشتیبانی صریح آمریکا ندعی شد انتخابات این کشور قانونی نبوده و تا برگزاری انتخابات جدید خود را رئیس جمهور موقت این کشور نفت خیز (رتبه اول جهانی از نظر ذخایر ثابت شده نفتی) نامید. آمریکا و متحدانش به سرعت وی را به رسمیت شناختند و برخی کشورهای دیگر مانند ایران، روسیه، چین، ترکیه و ... نیز حمایت خود را از مادورو اعلام کردند. بصیرت برای بررسی دورنمای کودتای آمریکایی در ونزوئلا با چهار کارشناس مسائل بین الملل گفتگو کرده است که در ادامه می خوانید.

دکتر سیدرضا میرطاهر کارشناس ‌ارشد روابط بین‌الملل و مسائل راهبردی در پاسخ به این پرسش که سرنوشت کودتای آمریکا در ونزوئلا چه می‌شود، می‌گوید: ناآرامی‌های اخیر در کشور ونزوئلا که البته حاصل تعارض چپ‌گرایان و راست‌گرایان از سال 1999 در این کشور نفت خیز آمریکای لاتین است وارد برهه جدیدی شده است. بعد از اینکه در انتخابات سال 2018 نیکلاس مادورو رئیس جمهور کنونی ونزوئلا برای بار دوم به ریاست جمهوری برگزیده شد اپوزیسیون راست گرای ونزوئلا که در قالب نمایندگان مجمع ملی یا همان پارلمان ونزوئلا به ریاست خوان گوایدو متشکل شدند تلاش مستمر و متمرکزی را برای بر ‌اندازی و سرنگونی دولت چپ گرای مادورو آغاز کردند.

نکته مهم این است که تلاش های داخلی برای بر اندازی با تلاش های منظم و سازمان یافته و پر شدت خارجی همراه شده است. آمریکا به عنوان مهم‌ترین بازیگر مداخله‌گر در آمریکای لاتین طبیعتا از وجود دولت چپ‌گرای ونزوئلا به هیچ‌عنوان خشنود نیست به دلیل اینکه دولت کنونی ونزوئلا سیاست هایی بر خلاف سیاست‌های واشنگتن اتخاذ کرده و در عین حال پای رقبای آمریکا به‌ویژه روسیه و چین را به آمریکای لاتین باز کرده است. ضمن اینکه سیاست‌های آن در نزدیکی و همراهی با کشورهای استقلال‌خواه در جهان مانند کشورهای ایران، کوبا و امثال اینها است. لذا ما شاهد این بودیم که آمریکا در دوره چند رئیس جمهور اخیر خودش مدام با ونزوئلا در تعارض بوده است. در دوره رئیس جمهوری باراک اوباما تحریم هایی علیه ونزوئلا وضع شد و فشارها علیه این کشور نفت خیز آمریکای لاتین افزایش پیدا کرد. اما در دوره ریاست جمهوری ترامپ به‌طور خاص سیاست خصمانه آمریکا علیه ونزوئلا با شدت بسیار بیشتری نسبت به قبل دنبال می‌شود و آمریکا در این مسیر چند رویکرد را به‌طور همزمان به پیش می‌برد:

رویکرد اول: تلاش آمریکا در اعمال تحریم‌های گسترده مالی و به احتمال قوی در آینده نزدیک بلوکه کردن دارایی‌های ونزوئلا در آمریکاست تا به این ترتیب دولت ونزوئلا را از دسترسی به منابع مالی که اکنون به آن فوق‌العاده نیاز دارد محروم کند.

رویکرد دوم: آمریکا در تلاش برای ایجاد ائتلاف منطقه‌ای در آمریکای لاتین است این کار از طریق سازمان کشورهای آمریکایی یا OAS انجام می‌شود. به دلیل اینکه در سال‌های اخیر رژیم‌ها و سیاستمداران راست گرای افراطی در کشورهای مهم آمریکای لاتین مانند برزیل، آرژانتین، شیلی، پرو حتی در اکوادور و کلمبیا روی کار آمدند شاهد این هستیم که این ائتلاف منطقه‌ای اکنون به شدت به ونزوئلا فشار وارد می کند. بعد از اینکه خوان گوایدو رئیس برکنار شده مجمع ملی ونزوئلا اعلام کرد خودش را رئیس جمهور قانونی ونزوئلا می‌داند در واقع آمریکا از این کودتای سیاسی حمایت کرده و همراه آن کشورهای همسو با آمریکا در منطقه مانند آرژانتین، برزیل، کلمبیا، پرو، شیلی، پاناما و برخی دیگر از این کشورها به همراه اتحادیه اروپا از این موضع آمریکا حمایت کردند و به این ترتیب فشار بسیار شدیدی را علیه مادورو اعمال می‌کنند تا وی را وادار کنند از قدرت کناره‌گیری کند. 

اما در مقابل شاهد شکل‌گیری جبهه دیگری در جهان هستیم که این کشورها در چارچوب مقابله با سیاست های یک جانبه گرایانه آمریکا و همچنین حفظ استقلال کشورها و اصالت دادن به سازمان ملل و شورای امنیت و جلوگیری از مداخله یک‌جانبه واشنگتن در امور داخلی دیگران بر هواداری از مادورو تاکید می‌کنند و قائل به گفتگوی بین دولت و مخالفان هستند تا راه‌ حل سیاسی برای بحران کنونی ونزوئلا پیدا شود. در این رده کشورهایی مانند روسیه، چین، مکزیک، کوبا، بولیوی، ایران و برخی کشورها هستند. طبیعتا این مسئله باعث شده تا تلاش های آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل برای اینکه بتوانند قطعنامه‌ای را علیه دولت ونزوئلا ترسیم کند با شکست مواجه شد و ما شاهد این بودیم قطعنامه پیشنهادی آمریکا روز شنبه ششم بهمن با وتوی روسیه و چین مواجه شد و به این ترتیب می‌توان گفت که شکست بزرگی بر آمریکا در سطح بین المللی در زمینه پیشبرد راه‌ حل مدنظر خودش درباره بحران ونزوئلا تحمیل شده است.

هادی محمدی کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در گفت وگو با خبرنگار بین الملل پایگاه خبری-تحلیلی بصیرت در این مورد می گوید: ونزوئلا شاهد وقوع یک فتنه است. مدل آن چیزی که در سال 88 در ایران شکل گرفت. با وجود اینکه انتخابات ریاست جمهوری به شکل الکترونیک در سراسر کشور ونزوئلا انجام شده و یک جریان اپوزیسیون به شکل علنی مورد حمایت CIA و آمریکا قرار گرفته از طریق هماهنگ کردن این جریان اپوزیسیون که ریاست پارلمان رهبری اش را عهده دار است آمریکا قصد دارد جریان همسوی خودش را از طریق یک کودتای نرم به قدرت برساند. آن‌چیزی که خیلی واضح است اینکه یک دوره کاملا هوشمند از طریق اختلال در شرایط اقتصادی ونزوئلا مانند همان سیاست‌های تخریب ارزی و اقتصادی توسط شبکه‌های مرتبط با CIA در داخل ونزوئلا انجام گرفت که وضعیت این کشور را بحرانی کرد و بعد از طریق ورود به یک چالش انتخاباتی مادورو با رای مردم به قدرت رسیده را کنار گذاشته شود. آمریکایی ها بعد از اینکه نتوانستند این موضوع را علنی کنند رئیس پارلمان ونزوئلا اعلام کرد خودش را رئیس جمهور موقت می داند و حمایت چند کشور غربی را هم کسب کرد. با این کار تلاش کردند یک کودتای نرم را در ونزوئلا به اجرا بگذارند. بعد از اینکه حمایت های جدی از مادورو و انتخابات و نظام دمکراتیک این کشور به عمل آمد فشار را به سمت کانال شورای امنیت کشاندند تا از طریق یک قطعنامه جدید تحت عنوان اینکه دولت مادورو یک دولت ضد صلح و امنیت بین الملل است زمینه های مداخله‌گری را از طریق تصویب یک قطعنامه بدست بیاورند. به موازات آن آمریکایی ها فشار اقتصادی و بحران سیاسی مانند فتنه سال 88 علیه جمهوری اسلامی را در این کشور دامن زدند. ولی به دلیل پشتوانه‌های مردمی و حمایت های بین المللی از مادورو کودتای آمریکایی به نتیجه مطلوب خودش نرسیده است. ترامپ «الیوت آبرامز» را به ‌عنوان نماینده ویژه کاخ سفید در ونزوئلا تعیین کرده است. وی فردی افراطی در ساختار سیاسی آمریکا است.

امکان مداخله نظامی و یا ایجاد آشوب امنیتی برای آمریکایی ها به حداقل رسیده چرا که روسیه و خیلی از کشورها ضمن اعلام حمایت از مادورو به آمریکایی ها در این زمینه هشدار دادند. لذا آخرین موضعی که آبرامز نماینده ویژه آمریکا اعلام کرده این است که اگر رهبر اپوزیسیون بتواند قدرت را از مادورو بگیرد، مورد حمایت آمریکا قرار می‌گیرد. یعنی آمریکایی‌ها گزینه های بسیار محدود و کم اثری برای اینکه بتوانند کودتای نافرجام را به ثمر برسانند در اختیار دارند و لذا می‌توانیم بگوییم که تا الان سه مرحله فشار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای انجام یک کودتای نرم به نتیجه نرسیده و از این به بعد هم گزینه های آمریکا برای به نتیجه رساندن کودتا در شرایط بسیار حداقلی قرار دارد.

آن چیزی که همه درباره ونزوئلا مورد تاکید قرار می دهند یک مسئله درونی است. باید جلوی مداخله گری آمریکا که ناقض استقلال این کشور است، گرفته شود. باید مذاکرات سیاسی بین گروه های مختلف از جمله اپوزیسیون و حاکمیت این کشور شکل بگیرد. دولت فعلی از طریق صندوق های رای بقدرت رسیده و چنانچه در دور بعد اپوزیسیون بتواند رای اکثریت را بدست آورد، این تغییر دمکراتیک خواهد بود و قابل قبول است. در غیر این صورت آمریکا نمی تواند از طریق ترفندهایی مثل فتنه و براندازی، به نتیجه مطلوب خود برسد.

دکتر ابوذر گوهری مقدم استاد دانشگاه، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و کارشناس مسائل آمریکا معتقد است، انتصاب الیوت آبرامز به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در ونزوئلا و سپردن پرونده این کشور به وی، نشان از رویکرد افراطی و عدم تمایل آمریکا به حل مناقشه به شیوه مسالمت‌آمیز و چند جانبه این مسئله دارد.

وی می گوید: سوابق گذشته آبرامز باعث خواهد شد پرونده ونزوئلا عملاً تحت الشعاع آن قرار گیرد. محکومیت وی در ماجرای کنتراها در دولت ریگان، حمایت و طراحی جنگ عراق، حمایت از حمله رژیم صهیونیستی به راکتور سوریه، حمایت از کودتا علیه چاوز، حمایت از اقدامات ضد حقوق بشری آمریکا در آمریکای لاتین، مخالفت با برجام و... تنها بخشی از سوابق این نومحافظه‌کار دوآتشه است. نکته جالب آنکه ترامپ قبلاً پس از اطلاع از انتقاد آبرامز از سیاست‌هایش مانع معرفی وی به‌عنوان نامزد تصدی قائم‌مقام وزیر خارجه در زمان تیلرسون شده بود ولی اکنون پمپئو وی را به سمت جدید منصوب کرده است. آبرامز به بولتون نزدیک خواهد بود و احتمالاً این دو مجبورند نظرات خود را با رئیس‌جمهور هماهنگ کنند کاری که انجام آن احتمالاً بدون همراهی وزیر خارجه دشوار خواهد بود.

در این زمینه امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا معتقد است؛ با توجه به تلاش مادورو رئیس جمهور قانونی ونزوئلا و از سوی دیگر تلاش آمریکا برای سرنگونی نظام سیاسی در ونزوئلا می توان گفت سرنوشت این قضیه در دست ارتش است. طی دو سال اخیر آمریکایی‌ها خیلی تلاش کردند با استفاده از مشکلات اقتصادی موجود در ونزوئلا، فشار‌های زیادی به دولت این کشور وارد و به دنبال این بودند که به نوعی نیکلاس مادورو را سرنگون کنند. به همین دلیل بود که وقتی اتفاقات اخیر رخ داد و رئیس مجلس ونزوئلا اعلام کرد که رئیس جمهور موقت است آمریکایی‌ها سریعا از وی حمایت کردند. در این زمینه واکنش ایران، چین و روسیه بسیار متفاوت بود و به طور واضح از دولت مستقر در ونزوئلا حمایت کردند. به طوری که وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای آمریکا را به نادیده گرفتن قوانین بین المللی متهم کرده و هشدار داده که دخالت نظامی خارجی در این کشور می‌تواند عواقب فاجعه باری داشته باشد. علاوه بر این سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در واکنش به اتفاقات اخیر در ونزوئلا عنوان کرد: «جمهوری اسلامی ایران در مقابل هرگونه دخالت خارجی در امور داخلی ونزوئلا و یا هر اقدام نامشروع و غیرقانونی همچون تلاش برای کودتا و اقدامات ضد مردمی، از دولت و ملت این کشور حمایت می‌کند.» بنابراین به نظر می‌رسد جدا از تحولاتی که در داخل ونزوئلا در حال وقوع است، رقابت و تنشی در خارج این کشور میان ایالات متحده، چین، ایران و روسیه شکل گرفته و در واقع بحران جنبه بین المللی یافته است، چیزی شبیه وضعیت سوریه که اندکی پس از آغاز جنگ، این کشور میدان رقابت و زورآزمایی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای شد.

مصاحبه از وحید قاسمی