زنگ خطر در جولان برای چه کسی به صدا درآمده؟

پایگاه بصیرت

رئیس جمهور آمریکا امروز دوشنبه (5 فروردین 1398) با امضای فرمانی اشغال بلندی های جولان توسط رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت. ترامپ روز پنج شنبه (اول فروردین) در صفحه توییتر خود نوشته بود: «پس از 52 سال زمان آن فرا رسیده که ایالات متحده حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت بشناسد،‌ که اهمیت استراتژیک و امینتی مهمی برای کشور اسرائیل و ثبات منطقه‌ دارد.»
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل نیز در توئیتی از ترامپ تشکر کرد و نوشت: «در زمانی که ایران به دنبال استفاده از سوریه به عنوان یک پایگاه برای نابودی اسرائیل است، رئیس جمهور ترامپ با به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل در ارتفاعات جولان را مطرح نمود، از شما متشکرم رئیس جمهور ترامپ!»
این تصمیم در حالی علنی و رسانه ای شده است که وزارت امور خارجه آمریکا نیز پیشتر در گزارش سالانه خود در مورد وضعیت حقوق بشر در جهان که روز چهارشنبه منتشر شد، توصیف معمول خود از بلندی‌های جولان را از «بلندی‌های تحت اشغال» به «بلندی‌های تحت کنترل» اسرائیل تغییر داده بود.
بلندی های جولان در جنگ شش روزه سال 1967اعراب و اسرائیل به اشغال این رژیم درآمد. تل آویو مدعی است بر اساس توافقی که سال ۱۹۷۴ منعقد شده (با چه کسی؟!) بلندی های جولان را به عنوان یک منطقه حائل غیر نظامی تحت کنترل دارد اما آنچه در عمل مشاهده می شود حضور نظامی پررنگ نظامیان صهیونیست در این منطقه است.
رژیم صهیونیستی از سال 1981 با مصوبه ای داخلی، مدعی حاکمیت بر این مناطق شده و اقدامات مختلفی را برای تثبیت اشغالگری خود انجام داده که از جمله می توان به احداث ده ها شهرک صهیونیست نشین و کوچ دادن هزاران تن به این مناطق که در اصل دروزی نشین است، اشاره کرد. درباره بلندی های جولان و این اقدام آمریکا چند نکته قابل ذکر است؛
1- جولان منطقه ای با وسعت 1800 کیلومتر مربع و استراتژیک در خاک سوریه است که با اردن و فلسطین اشغالی هم مرز بوده و دارای اهمیت سوق الجیشی است. دو سوم این منطقه (1200 کیلومتر مربع) در اشغال رژیم اسرائیل است. تسلط نظامی این منطقه بر مناطق اطراف یکی از اصلی ترین دلایل این اهمیت است. اما جولان فقط اهمیت نظامی ندارد. این منطقه از نظر اقتصادی نیز فوق العاده ارزشمند است. منطقه جولان دریاچه آب شیرین گرانبهایی به نام طبریه دارد که در وضعیت فعلی کمبود آب شیرین در منطقه، در حکم گنج است و یک سوم آب رژیم صهیونیستی را تامین می کند. تسلط بر منابع آب شرب، یکی از سیاست های راهبردی و قدیمی صهیونیست ها در منطقه بوده و هست. علاوه بر این جولان بر بستری غنی از نفت و گاز خوابیده است. در سال 2013 شرکت آمریکایی Genie Oil and Gas اکتشاف در این منطقه را آغاز کرد. این شرکت متعلق به تنی چند از سران نظامی و امنیتی آمریکاست. در سال 2015 اعلام شد جولان دارای ذخایر نفت و گاز فراوان است و تا ده ها می تواند نیاز رژیم صهیونیستی به انرژی را تامین کند. از این منظر تصمیم دولت آمریکا صرفاً یک تصمیم سیاسی و به نفع اسرائیل نیست. منافع اقتصادی چهره های امنیتی و سیاستمدران جنگ طلب آمریکا نیز در این تصمیم بی تاثیر نیست.
2- اقدام دولت آمریکا درباره جولان چندان جای تعجب ندارد. ترامپ حدود یک سال پیش (ماه می 2018) با انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس نشان داد در بی اعتنایی و دهن کجی به قوانین بین المللی هیچ حد و مرزی نمی شناسد و به رسمیت شناختن اشغال بلندی های جولان از سوی رژیم اسرائیل نیز از همین جنس است. این اقدام ترامپ ضربه محکمی دیگری بر مشروعیت و جایگاه نهادها و قوانین بین المللی است. در قطعنامه 497 شورای امنیت تاکید شده اقدامات اسرائیل در جولان غیرقانونی است و مشروعیتی ندارد. جامعه بین المللی این منطقه را اشغال شده و تحت قوانین مناطق اشغالی موسوم به کنوانسیون ژنو می داند. آمریکا خود را در مسئول نظم خودخوانده بین المللی می داند اما هیچ احترامی برای قوانین بین المللی قائل نیست و این رفتار یعنی باید در آینده منتظر جهانی آشفته تر و جنگلی تر بود. این آشفتگی در منطقه ای بحرانی همچون غرب آسیا، به مراتب شدیدتر خواهد بود.
3- یکی از اهداف مهم تصمیم ترامپ، حمایت از نتانیاهو نخست وزیر فعلی رژیم اسرائیل در انتهابات پیش روست. انتخابات این رژیم حدود دو هفته دیگر برگزار می شود و نتانیاهو وضعیتی شکننده و سخت دارد. شکست های متعدد امنیتی، مشکلات اقتصادی داخلی و پرونده های فساد اقتصادی او و خانواده اش، کار را برای او دشوار کرده است. این تصمیم دولت آمریکا می تواند به امید دادن شوکی به اردوگاه انتخاباتی نتانیاهو باشد.
4- واکنش های جهانی به این تصمیم آمریکا منفی بوده است. ایران ضمن ابراز نگرانی از رویکرد آمریکا در قبال حاکمیت اسرائیل بر جولان، تصمیم کاخ سفید در این خصوص را غیر مشروع و غیر قابل پذیرش توصیف کرده است. ماریا زاخاروف، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه ضمن غیر مشروع قلمداد کردن خواست اسرائیل برای گسترش حاکمیت خود بر بلندی‌های جولان تاکید کرده است که تغییر ساختار حقوقی و ارضی این منطقه نقش آشکار قطعنامه‌های سازمان ملل متحد است. اروپا این تصمیم را زمینه ساز ناامنی بیشتر در منطقه دانسته است. مایا کوچیجانچیچ، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است: «اتحادیه اروپا بلندی‌های جولان را به عنوان بخشی از اراضی تحت حاکمیت اسرائیل به رسمیت نمی شناسد.» سازمان ملل نیز این تصمیم را نافی قوانین و قطعنامه های خود دانسته است. اما شاید در این میان جالب ترین واکنش متعلق به اتحادیه عرب باشد که در بیانیه ای این تصمیم را محکوم کرده است. این محکومیت ظاهری از جنبه های مختلف قابل تحلیل است. اتحادیه عرب که در بحران سوریه در کنار تروریست ها و آمریکا ایستاد و پشت دمشق را خالی کرد، پیش از هر چیز باید خود را سرزنش کند که با اشتباهی راهبردی، زمینه گستاخی بیشتر آمریکا و رژیم صخیونیستی را فراهم کرده است.
5- تصمیم دولت آمریکا برای به رسمیت شناختن اشغال جولان می تواند پیام و زمینه ساز به رسمیت شناختن اشغالگری رژیم اسرائیل در مورد سرزمین های فلسطینی نیز باشد. این سلسله اقدامات در راستای فشار به کشورهای عربی برای تسریع در روند توافق قرن نیز هست. واشنگتن و تل آویو با این اقدامات به اعراب می گویند، آنان مانعی در مقابل خود نمی بینند و کشورهای عربی اگر می خواهند دست خالی از این صحنه خارج نشوند باید هر چه سریع تر به خواسته های رژیم صهیونیستی تن دهند.
6- اما مهم ترین نکته درباره این تصمیم آن است که اگر چه ظاهر آن تهاجمی به نظر می رسد اما واقعیت آن است که تلاش برای ضمیمه کردن جولان به سرزمین های اشغالی، ناشی از وحشت تحولاتی است که در سوریه می گذرد و صهیونیست ها را دچار نگرانی جدی کرده است. صهیونیست ها از سال 1967 به این سو هیچ خطر و تهدید جدی درباره ادامه اشغال این منطقه استراتژیک احساس نمی کردند اما زنگ خطر مدتهاست به صدا درآمده و معادلات تغییر کرده اند. رژیم اسرائیل تلاش فراوانی و به خصوص از کانال روسیه بخرج داد تا نیروهای مقاومت را از مرزهای جولان دور نگاه دارد و حمایت آشکار و گسترده ای در این زمینه از ترویست های مستقر در جنوب سوریه انجام داد اما این تلاش های سیاسی و نظامی به جایی نرسید و تروریست ها در نهایت از مناطق جنوبی سوریه و اطراف جولان به بیرون رانده شدند. تل آویو قصد دارد با حمایت آمریکا نوعی ضمانت و سد دفاعی برای خود ایجاد کند اما این تلاش نیز راه به جایی نخواهد برد و جولان به عنوان قطعه ای از سوریه به آغوش وطن بازخواهد گشت. رژیم اسرائیل سالها جنوب لبنان را را نیز در اشغال خود داشت و کمتر کسی تصور میکرد بتوان متجاوزان را فراری داد اما مقاومت این آرزوی بزرگ را عملی کرد. جولان نیز در سایه مقاومت، دیر یا زود آزاد خواهد شد.