جهش اقتصادی یک پله بالاتر از ایجاد رونق است

با توجه به ناگذاری سال گذشته تحت عنوان سال رونق تولید به نظر می رسد در سال جدید باید گام های برداشته شده در مسیر «رونق تولید» در سال ۹۸ با یک جهش همراه شود جهشی که آثار آن در زندگی مردم ملموس باشد. 

برای بررسی این مهم و تحلیل و ارزیابی موضوع جهش تولید، الزامات و موانع تحقق آن در شرایط حاضر کشور، پایگاه خبری بصیرت به سراغ دکتر«مهدی صادقی شاهدانی»، اقتصاددان و رئیس دانشکده‌ معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) رفته و با وی به گفتگو نشسته است. متن این گفت و گو را پیش رو دارید.

آقای دکتر! تحلیل شما از شعار جهش تولید برای سال ۹۹ چیست؟ در واقع به نظرتان این نامگذاری چه تفاوت هایی با شعار رونق تولید در سال 98 دارد؟
ما در بحث اقتصاد و تولید دو موضوع را در ادبیات اقتصادی مشاهده می کنیم، یکی اینکه تولید باید در حد ظرفیت کامل صورت بگیرد و منظور از ظرفیت کامل این است که تولید ما از تمام سرمایه، نیروی کار و مواد اولیه ای که در کشور وجود دارد و در اختیار این بخش قرار می گیرد، استفاده کند. خب در شرایطی که اقتصاد ایران در رکود به سر می برد باید تلاش کنیم اقتصاد کشور را از این رکود خارج کنیم؛ زمانی که سیاست هایی تبیین و اقداماتی انجام شود که اقتصاد کشور از رکود خارج شود بحث رونق تولید مطرح می شود. به این معنا که باید بتوانیم از ظرفیت هایی که تاکنون استفاده نشده استفاده کنیم و در واقع ظرفیت های خالی تولید مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین بحث رونق تولید در ارتباط با شرایط رکودی کشور است که ظرفیت های بلااستفاده ای در کشور وجود دارد که باید این ظرفیت ها را در اقتصاد فعال کرد و به عبارتی اقتصاد را از شرایط رکودی به سمت شرایط رونق هدایت کرد. این موضوع و حرکت در این مسیر یکی از اهدافی است که در بحث اقتصاد تولید مورد توجه قرار می گیرد. اما اگر بخواهیم یک پله بالاتر از این را مورد توجه قرار دهیم زمانی است که اگرچه اقتصاد از حالت رکود خارج شده اما همچنان نیازمند ایجاد تحول است. در این شرایط است که بحث پیشرفت فنی به عنوان عاملی که می تواند جهش ایجاد کند مورد توجه قرار می گیرد یعنی شما در شرایطی به سر می برید که اقتصادتان را از شرایط رکودی خارج کرده اید اما شرایط رونقی ایجاد شده در اقتصادتان کفایت نمی کند و اقتصاد شما نیازمند تغییرات بیشتری در شرایط تولید است.
در واقع اصطلاح جهش تولید مربوط به زمانی است که ما به صرف خارج شدن اقتصاد از رکود راضی نیستم. بلکه اضافه بر آن می خواهیم تحول تکنولوژیک نیز در کشور اتفاق بیفتد و متعاقب آن به قول اقتصاددانان تابع تولید به سمت بالا شیفت کند. یعنی با داشتن منابع و امکانات موجود نسبت به گذشته شرایط تولید باید دچار تحول شود. پس اگر ما به شرایط ایجاد رونق قانع نباشیم و اقتصاد ما یکی از الزاماتش این باشد که باید یک جهش در تولید انجام شود. در این شرایط در همان حالت امکانات قبلی باید بتوانیم تولیدات بیشتری نسبت به قبل داشته باشیم. پس جهش اقتصادی یک پله بالاتر از رونق اقتصادی است. پس در شرایطی که منابع، سرمایه و نیروی کار محدودی داشته باشیم اما بخواهیم با همان سرمایه و نیروی کار محدودی که اقتصاد به رونق رسیده شرایط تولیدی بهتری داشته باشیم و اصطلاحا به جهش اقتصادی دست یابیم نیازمند یک تحول تکنولوژیک هستیم.

به نظرتان نقش شرکت های دانش بنیان در تحقق جهش تولید چقدر است؟
نقش شرکت های دانش بنیان دقیقا به جهشی که می خواهیم در تولید ایجاد کنیم بر می گردد. ما در ادبیات اقتصادی می گوییم اگر بخواهیم جهش ایجاد شود یا به عبارتی تابع تولید را به سمت بالا شیفت کنیم باید تحول و پیشرفت تکنولوژیک اتفاق بیفتد. یکی از وظایفی که شرکت های دانش بنیان داشته و باید با سرعت بالاتری آن را دنبال کنند این است که بتوانند در راستای تحول تکنولوژیکی اقتصاد به کشور کمک کنند. یعنی با همان منابعی که قبلا داشتیم و تولید انجام می دادیم حالا می توانیم شرایط تولیدی بهتر و بالاتری را رقم بزنیم و اینجا نقش شرکت های دانش بنیان بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرد و به عنوان موتور تغییر در تحولات تکنولوژیکی مورد بحث و بررسی خواهد بود.

دولت فعلی و مجلس آینده باید چه اقداماتی را در مسیر تحقق شعار جهش تولید انجام دهند؟
ما اگر بخواهیم جهش تولید در اقتصاد رخ دهد نیازمند این هستیم که شرایط تولیدمان به لحاظ فناوری متفاوت از گذشته شود. چرا که تحقق جهش تولید نیازمند تغییر در فناوری های مورد استفاده است. بنابراین دولت فعلی و مجلس آینده باید این مهم را به عنوان یک دستور کار اصلی مد نظر قرار دهند که اگر ما بخواهیم فناوری های مورد استفاده در کشور را دچار تحول کنیم باید چه اقداماتی انجام دهیم. تغییر فناوری موضوع ساده ای نیست چرا که یک طرف آن به مجموعه های دانش بنیان و طرف دیگرش به دانشگاه ها و مراکز علمی که باید در جهت فناوری اقدامات لازم را دنبال کنند بر می گردد.
یکی از وظایف دانشگاه ها این است که بتوانند در جهت رشد و توسعه فناوری نقش آفرینی کنند، یعنی دانشگاه ها باید از یک دانشگاه آموزش محور به یک دانشگاه پژوهش محور و کارآفرین تغییر کنند چرا که چنین دانشگاهی می تواند به تغییر فناوری فکر کرده و به آن دست پیدا کند. از طرف دیگر تحول در فناوری به پشتیبانی های حقوقی و قانونی نیاز دارد ضمن اینکه منابع مورد نیاز آن باید در بودجه های سنواتی و برنامه های پنج ساله توسعه دیده شود.
بخشی از نقش مجلس آینده در تحقق جهش تولید مربوط به موارد حقوقی است. این موضوع که اگر بخواهیم در فناوری های موجود در کشور تحول ایجاد کنیم در چه بخش هایی دچار مشکل بوده و نیازمند تصویب و تبیین چه مواد قانونی هستیم تا این مواد قانونی بتواند بستر ساز تحول فناوری و پیشرفت تکنولوژیک باشد از الزمات است. از سوی دیگر باید در برنامه های توسعه، آینده را در آینده تحول فناوری ببینیم چرا که اگر ما در فناوری تحول نداشته باشیم طبیعی است که هزینه تولید در کشور بالا بوده و به تبع آن قدرت رقابت ما در صحنه رقابت جهانی کاهش خواهد یافت.
بنابراین یکی از اهداف تحول فناوری که با هدف جهش تولید انجام می شود این است که سطح اقتصاد ایران از جهت رقابت پذیری را به گونه ای تغییر دهد که تولیدات جمهوری اسلامی بتواند در سطح جهانی رقابت کرده و بازارهای اطراف خود را تسخیر کند. در واقع این پشتیبانی های حقوقی و قانونی مورد نیاز، می تواند نقش و فعالیت های پیش روی دولت و مجلس را به خوبی تبیین کند.

به نظرتان چه اقداماتی می تواند تحقق این شعار را سرعت بخشد؟
من فکر می کنم برای تحقق جهش تولید حتما باید نوع نگاهمان به اقتصاد و فرآیندهای اقتصادی را تغییر دهیم. در این راستا توصیه ای که دارم و امیدوارم حتما در آینده در دستور کار قرار گرفته و برنامه ها بر اساس آن تنظیم شوند بحث اقتصاد دیجیتال است. این مهم اولا برای شرایط خاصی مانند شرایط امروز ما می تواند خیلی کمک کند، ضمن اینکه جهش تولید ما بدون اینکه خط حرکت اقتصاد از اقتصاد مبتنی بر شرایط فیزیکی مانند امروز تغییر کرده و به شرایط اقتصاد دیجیتال برسد کار سختی خواهد بود و حرکت در مسیر اقتصاد دیجیتال توسعه فناوری های مورد نیاز را به دنبال خواهد داشت. در این شرایط بحث جهش تولید می تواند به شکل عملیاتی و در واقعیت عینی خود را نشان دهد.