یکی از شاهکارهای زندگی ائمه (ع)، صلح امام حسن (ع) است. امام حسن (ع) با توجه به شرایط زمانه و خیانت و نافرمانی برخی یارانشان ناچار به انعقاد صلح با معاویه شدند، اما مفاد قرارداد صلح را با فراست و هوشیاری تمام تنظیم نمودند. گذشت زمان پرده از ظرافت و تیزهوشی امام حسن (ع) در ماجرای صلح برداشت. سالها گذشت و معاویه به قول و قرارهایش در صلحنامه عمل نکرد و بدین ترتیب این قرارداد صلح سبب رسوایی هر چه تمامتر معاویه و بنیامیه و زمینهساز حماسه کربلای حسینی گردید.
علیرغم این حقایق بسیار روشن و واضح و افتخارآمیز، متأسفانه در طول تاریخ برخی به صلح امام حسن (ع) خرده گرفته و شبهاتی را در مورد آن مطرح کردهاند.
صلح امام حسن، پرشکوهترین نرمش قهرمانانه تاریخ
امام خامنهای در دوران طاغوت کتابی در مورد صلح امام حسن (ع) ترجمه نمودهاند. کتابی با عنوان «صلح الحسن» تألیف عالم جلیلالقدر شیخ راضی آلیاسین از علمای حوزه نجف منتشر گردید که در سال ۱۳۴۸ شمسی توسط حضرت آیتالله خامنهای در سن سی سالگی تحت عنوان «صلح امام حسن؛ پرشکوهترین نرمش قهرمانانهی تاریخ» ترجمه شده است.
در دوران رهبری نیز امام خامنهای بارها از صلح امام حسن (ع) دفاع و در مورد ابعاد این صلح روشنگری نمودهاند. معظمله در مورد اهمیت صلح میفرمایند: «دوران امام مجتبى (علیهالصّلاةوالسّلام) و حادثهى صلح آن بزرگوار با معاویه، یا آن چیزى که به نام صلح نامیده شد، حادثهى سرنوشتساز و بىنظیرى در کل روند انقلاب اسلامىِ صدر اول بود. دیگر ما نظیر این حادثه را نداشتیم.» ۲۲/۰۱/۱۳۶۹
گاهى زنده ماندن مشکلتر از شهید شدن است
معظمله بارها ضرورت این صلح و پشتوانه استدلالی آن را تبیین فرمودهاند، ازجمله: «امیرالمؤمنین علیهالصّلاة والسّلام به خاطر وضعیّت آن روز جامعهى اسلامى به شهادت رسید. بعد نوبت امامت به امام حسن علیهالسلام رسید و در همان وضعیت بود که آن حضرت نتوانست بیش از شش ماه دوام بیاورد. تنهای تنهایش گذاشتند. امام حسن مجتبى علیهالسلام مىدانست که اگر با همان عدّهى معدودْ اصحاب و یاران خود با معاویه بجنگد و به شهادت برسد، انحطاط اخلاقى زیادى که بر خواص جامعهى اسلامى حاکم بود، نخواهد گذاشت که دنبال خون او را بگیرند! تبلیغات، پول و زرنگیهای معاویه، همه را تصرّف خواهد کرد و بعد از گذشت یکى دو سال، مردم خواهند گفت «امام حسن علیهالسلام بیهوده در مقابل معاویه قد علم کرد.» لذا، با همهى سختیها ساخت و خود را به میدان شهادت نینداخت؛ زیرا مىدانست خونش هدر خواهد شد. گاهى شهید شدنْ آسانتر از زنده ماندن است! حقاً که چنین است! این نکته را اهل معنا و حکمت و دقّت، خوب درک مىکنند. گاهى زنده ماندن و زیستن و تلاش کردن در یک محیط، بهمراتب مشکلتر از کشته شدن و شهید شدن و به لقاى خدا پیوستن است. امام حسن علیهالسلام این مشکل را انتخاب کرد.» ۲۰/۰۳/۱۳۷۵
امام حسین، مدافع صلح امام حسن
معظمله در استدلال مهم دیگری میفرمایند: «در باب صلح امام حسن (علیهالسلام)، این مسأله را بارها گفتهایم و در کتابها نوشتهاند که هر کس - حتّى خود امیرالمؤمنین (ع) - هم اگر بهجای امام حسن مجتبى (ع) بود و در آن شرایط قرار مىگرفت، ممکن نبود کارى بکند، غیر از آن کارى که امام حسن کرد. هیچکس نمىتواند بگوید که امام حسن، فلان گوشهى کارش سؤالبرانگیز است. نه کار آن بزرگوار، صددرصد بر استدلال منطقىِ غیرقابل تخلف منطبق بود. در بین آل رسول خدا (صلّىاللَّهعلیهوالهوسلّم)، پُرشورتر از همه کیست؟ شهادتآمیزترین زندگى را چه کسى داشته است؟ غیرتمندترین آنها براى حفظ دین در مقابل دشمن، براى حفظ دین چه کسى بوده است؟ حسینبن على (علیهالسلام) بوده است. آن حضرت در این صلح، با امام حسن (ع) شریک بودند. صلح را تنها امام حسن نکرد؛ امام حسن و امام حسین این کار را کردند؛ منتها امام حسن (ع) جلو بود و امام حسین (ع) پشت سر او بود. امام حسین (علیهالسلام)، جزو مدافعان ایدهى صلح امام حسن (ع) بود.» ۲۲/۰۱/۱۳۶۹
برکات و دستاوردهای صلح امام حسن
مقام معظم رهبری بارها برکات عظیم و دستاوردهای درخشان صلح امام حسن (ع) را تشریح نمودهاند. برکات و دستاوردهایی که در رهنمودهای رهبر انقلاب ذکر شده، عبارتاند از:
- تداوم جریان اصیل اسلام
- بقای اسلام
- خدمت به اسلام
- حفظ ارکان خاندان پیامبر (ص)
- زمینهسازی برای قیام حسینی
- امام حسن مجتبى کارى کرد که جریان اصیل اسلام که از مکه شروع شده بود و به حکومت اسلامى و به زمان امیرالمؤمنین و زمان خود او رسیده بود، در مجراى دیگرى، جریان پیدا بکند؛ منتها اگر نه به شکل حکومت، زیرا ممکن نبود، لااقل دوباره به شکل نهضت جریان پیدا کند.