در این گفت وگو که بین تیم های دوطرف به ریاست عبدالکریم هاشم مصطفی قائم مقام ارشد وزارت خارجه عراق و دیوید هیل قائم مقام وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی برگزار شد، دو طرف به بحث بررسی مناسبات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی میان دو کشور پرداختند.
سرانجام پس از فراز و نشیب های فراوان، دور نخست گفت وگوهای راهبردی میان عراق و ایالات متحده آمریکا در 22 خرداد 1399 از طریق ویدیو کنفرانس برگزار شد.
در این گفت وگو که بین تیم های دوطرف به ریاست عبدالکریم هاشم مصطفی قائم مقام ارشد وزارت خارجه عراق و دیوید هیل قائم مقام وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی برگزار شد، دو طرف به بحث بررسی مناسبات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی میان دو کشور پرداختند.
مقامات دو کشور از این مذاکرات استقبال کرده و ابراز امیدواری کردند در سایه این مذاکرات، روابط و همکاری های دو طرف بیش از گذشته تقویت شود.
قرار است مذاکرات راهبردی میان دو طرف ادامه یافته و دور بعدی آن در ماه ژوئیه برگزار خواهد شد.
مطلوبیت اصلی عراق در این گفت وگوها، تاکید بر اصل حاکمیت و تمامیت و استقلال عراق بود. در این راستا، مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق گفت: مذاکرات راهبردی ما با آمریکا بر اصل حاکمیت و منفعت عراق متمرکز بود و ما به نتایج بزرگی رسیدیم. در این نشست بر عقب نشینی آمریکا از عراق و عدم وجود هرگونه پایگاهی مورد تاکید قرار گرفته ومصوبه پارلمان درباره عقب نشینی آمریکا به رسمیت شناخته شد.
هدف آمریکا اما از این مذاکرات، تحکیم حضور و نفوذ خود در عراق، هر چند به شکل غیرنظامی بود. وزارت امور خارجه آمریکا ضمن ارزیابی مثبت از گفت وگوی راهبردی واشنگتن ـ بغداد، بر حضور این کشور در عراق و آغاز توسعه مناسبات تاکید کرد.
محورهای مذاکره
مذاکرات راهبردی عراق و و آمریکا دارای چهار محور اساسی بود:
مسایل امنیتی (با تکیه بر بحث خروج)، همکاری های سیاسی، اقتصاد و انرژی و مسایل فرهنگی.
امور امنیتی، مهمترین محور بحث دو طرف را تشکیل می دهد. در بیانیه مشترک پایانی دور نخست این مذاکرات تاکید شده است که با توجه به کاهش تهدیدات گروه تروریستی داعش، آمریکا در ماه های آینده به کاهش شمار نیروهای خود در عراق ادامه خواهد داد.
در این بیانیه آمریکا مجددا به تعهد خود مبنی بر خروج سربازان آمریکایی از عراق تاکید کرد، اما زمان مشخصی را در کوتاه مدت برای این موضوع اعلام نکرد.
در مقابل، دولت عراق متعهد شد از نیروهای نظامی ائتلاف بین المللی و اماکن حضور آن ها در عراق حفاظت کند. این تعهد بدان معناست که اگر پایگاه های آمریکایی در عراق مورد حمله قرار بگیرد، دولت عراق پاسخگو خواهد بود.
در عرصه سیاسی، آمریکا اعلام کرد در کنار عراق ایستاده و از دولت جدید این کشور حمایت می کند. دو کشور بر اهمیت کمک به عراق برای اجرای برنامه اصلاحات دولت از جمله بازگرداندن ثبات و بازسازی کشور و ساماندهی برگزاری انتخابات آزاد و سالم و عادلانه در راستای انتظارات ملت عراق تاکید کردند.
در حوزه اقتصاد و انرژی، دو کشور به بحث در باره چالش های اقتصادی بزرگ عراق در سایه دو بحران شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت پرداخته و بر ضرورت اصلاحات اقتصادی عراق تاکید کردند.
آمریکا پیشنهاد کرد مشاوران اقتصادی در اختیار این کشور قرار داده شود و پروژه های سرمایه گذاری با مشارکت شرکت های آمریکایی در بخش انرژی و سایر بخش ها اجرا شود.
در سطح فرهنگی، دو دولت نسبت به طرح بازگرداندن آرشیو سیاسی به دولت عراق توافق کرده و به راهکارهای توسعه دانشگاه های عراق پرداختند. همچنین دوطرف طرح های بازگرداندن آثار باستانی و آرشیو حزب بعث به عراق را مورد بحث قرار دادند.
ابهامات
در موضوع امنیت، درست است که در این مذاکرات، خروج آمریکا از عراق به رسمیت شناخته شده و آمریکا اعلام کرد نیرو و پایگاه نظامی دائمی در عراق نخواهد داشت، اما تاکید صریحی بر زمان خروج نشده و ظاهرا به زمان نامعلومی موکول شده است.
این در حالی است که حدود 5 هزار و ۲۰۰ نیروی آمریکایی در عراق مستقر بوده و مقامات آمریکایی تمایلی به خروج ندارند. مهمترین دستاویز آمریکا برای عدم خروج، تهدیدات داعش است. ژنرال کنث مک کنزی، فرمانده نیروهای آمریکایی اخیرا گفته است: از دیدگاه من، تهدید داعش در عراق پایان نیافته و در نتیجه ما در عراق هستیم تا داعش را کاملا شکست بدهیم.
در زمینه اقتصادی هم آمریکا شریک مطمئنی نیست و طی سال های اشغال عراق نشان داده است که در صدد سیطره بر منابع این کشور است. از طرفی، ورود کالا و شرکت های آمریکایی در عراق، نگرانی عراقی را نسبت به وابستگی اقتصاد این کشور برانگیخته است.
در عرصه همکاری های سیاسی، کاملا روشن است که مواضع آمریکا کاملا تشریفاتی و دیپلماسی است، زیرا تجربه عملی نشان می دهد کاخ سفید نسبت به تعهدات خود پای بند نیست و بیش از آن که در فکر کمک به عراق باشد، در صدد دخالت و سیطره سیاسی بر مقدرات این کشور است.
در زمینه فرهنگی نیز سابقه فعالیت های فرهنگی آمریکا از جمله کار گسترده روی نهادهای جامعه مدنی در عراق، نشان می دهد این کشور بیش از هر چیز در صدد اجرای پیشبرد تهاجم فرهنگی و سیطره نرم بر امور این کشور است.
واکنش های داخلی
در حالی که برخی جریانات سیاسی عراقی از مذاکرات راهبردی بغداد ـ واشنگتن استقبال کرده اند، برخی گروه های مقاومت نسبت به آن ابراز بدبینی کرده اند.
ائتلاف «فتح» که نماینده گروه های مقاومت و حشد الشعبی محسوب می شود با صدور بیانیه ای تاکید کرده است که تصمیم پارلمان برای خروج نیروهای خارجی یک هدف راهبردی و خواست مردم عراق است که حتما باید اجرا شود.
«قیس الخزعلی»، دبیرکل عصائب اهل الحق از حشد الشعبی، در پیامی توئیتری هشدار داده است دولت آمریکا بداند اگر بخواهد که نیروهایش در عراق باقی بمانند، براساس قانون عراق محکوم است، چرا که پارلمان پیش از این اعطای مصونیت به آنها را رد کرده و اجازه نخواهیم داد تلاش ها برای دور زدن این مساله به نتیجه برسد.
گردان های حزب الله عراق هم با صدور بیانیه شدیداللحنی ضمن اشاره به این که آمریکا در انجام هرگونه مذاکرات یا امضای توافقنامه با عراق قابل اعتماد نیست، هشدار داد: هرگونه تلاش برای دور زدن مصوبه پارلمان در اخراج نیرو های آمریکایی از عراق، هزینه سنگینی برای آمریکا خواهد داشت.
گردان های حزب الله در بیانیه اش تاکید کرده است همان طور که عراقی ها در مقابله با گروهک تروریستی داعش متحد شدند، برای اخراج نیرو های اشغالگر و پاکسازی مقدسات از لوث وجود آنان متحد خواهند شد. بیانیه گردان های حزب الله عراق در واقع یک هشدار جدی و تهدیدی علیه آمریکا محسوب می شود.
توقعات عراقی ها
واقعیت این است که میان گروه های سیاسی عراق، نسبت به خروج آمریکا از عراق و یا حداقل فوریت آن اتفاق نظر وجود ندارد. برخی جریان های شیعی و به ویژه گروه های مقاومت، قائل به خروج فوری آمریکایی ها هستند، اما برخی دیگر از شیعیان و نیز کردها و اهل سنت، اصراری به این مساله نداشته و بلکه مایل به ادامه حضور آمریکا در عراق هستند.
شاید به دلیل همین اختلافات است که در دور اول گفت وگوها، تنها به کلیات پرداخته شد و نسبت به زمان عقب نشینی، تصریحی صورت نگرفت. این بدان معناست که آمریکا تا این جای کار تعهدی نسبت به خروج ارائه نداده و تنها از کاهش نیرو سخن گفته و ضمنا هیچ اشاره ای به نحوه و زمان بندی دقیق کاهش نیرو نشده است.
لذا توقع عموم عراقی ها این است که دولت الکاظمی در مراحل بعدی مذاکرات، وارد جزئیات شده و خصوصا برای اجرای مصوبه پارلمان، زمان بندی عاجل و مشخصی تعیین کند.
صرف نظر از مسایل امنیتی و مساله خروج، سایر بندهای همکاری دوطرف نشان می دهد آمریکا تمایل زیادی به حضور در عراق در عرصه های نرم و نیمه سخت (سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) دارد. به عبارتی، حتی اگر آمریکا نیروهای نظامی خود را از عراق برچیند، از حضور خود در سایر صحنه ها نکاسته و بلکه آن را افزایش خواهد داد.
این تجربه در توافق نامه امنیتی سال 2008 هم اتفاق افتاد، یعنی نیروهای نظامی آمریکا به تدریج عراق را ترک کردند، اما در مقابل، با برپایی بزرگترین سفارتخانه جهان در بغداد، حضور غیرنظامی خود را تقویت کردند.
با توجه به اهداف و سیاست های سلطه جویانه آمریکا در سرزمین رافدین، لازم است عراقی ها هوشیاری و واکنش مناسب را در برابر پروژه نفوذ آمریکا از خود نشان دهند.
