برای جلوگیری از تبعات منفی چه باید کرد تأثیرات همه گیری سایه COVID-۱۹ بر حقوق زنان

همانطور که دبیر کل سازمان ملل متحد آنتونیو گوترش (António Guterres) در خلاصه سیاست خود در 9 آوریل 2020 اشاره کرد: «در هر زمینه‌ای، از سلامت گرفته تا اقتصاد، امنیت گرفته تا حمایت اجتماعی، تأثیرات کووید-19 برای زنان و دختران صرفاً به واسطه جنسیتشان تشدید می‌شود». (1)

داده های موجود به وضوح نشان می دهد که پیامدهای اقتصادی این بیماری همه گیر به طور نامتناسبی بر زنان و دخترانی تأثیر می گذارد به نحوی که بیش از مردان شغل خود را از دست داده اند، (2) و این در حالی است که همچنان برای کار مشابه حقوق کمتری دریافت می کنند، در مشاغل مخاطره آمیزتری هستند و اغلب خود را در خط فقر می بینند.(3)

پیامدهای همه‌گیری نه تنها در حوزه اقتصادی، بلکه بر حقوق اساسی آنها نیز تأثیر زیادی گذاشت. اگرچه تأثیر سنگین و نامتناسب بر زنان نه تنها - و شاید نه عمدتاً - به دلیل همه گیری است، بلکه از سویی به دلیل روشی هایی است که دولت‌ها بوسیله آن، چالش موجود را با راه حل تدابیر فوری در جهت رویارویی با شرایط اضطراری و متعاقباً قرار دادن ابزارهایی برای مقابله اتخاذ کردند. برای مثال، سیاست انزوا و حبس، منجر به افزایش سطح خشونت خانگی، جنسی و جنسیتی و تشدید خشونت های آنلاین شد. (4) در بسیاری از کشورها نیز افزایش قابل توجهی در خشونت علیه سلامت زنان اتفاق افتاد که ناشی از دشواری (یا حتی عدم امکان) دسترسی به خدمات بهداشت جنسی و باروری بود. (5)

تأثیر همه‌گیری بر حقوق زنان و راه هایی که در آن کشورها با تعهدات خود برای احترام به حقوق زنان و تقویت برابری جنسیتی، چه در مرحله اول اضطراری COVID-19 در سال 2020 و چه در دوره بعدی که دولت ها شروع به تهیه و اجرای طرح های مقابله کردند را می توان بر سه حوزه مهم متمرکز کرد: حق کار، خشونت خانگی و دسترسی به خدمات بهداشتی مادر و سقط جنین. در این زمینه‌ها نابرابری‌های ساختاری وجود دارد که بحران سلامت به وجود آمده، به‌شدت آنها را آشکار کرد، مخصوصا برای انجام تعهداتی که به موجب تعداد زیادی از معاهدات حقوق بشری بر عهده آنهاست، باید به عنوان اولویت دولت‌ها مورد رسیدگی قرار گیرد. چرا که پس از تجزیه و تحلیل چندین سند حقوق بشر و رویه قضایی دادگاه های بین المللی و نهادهای نظارتی، به این نتیجه می رسیم که دولت‌ها باید اقدامات خاصی را اتخاذ می‌کردند (و در صورت تکرار وضعیت مشابه باید در آینده اتخاذ کنند).

بیشتر مطالعات موجود به تأثیر اقتصادی اقداماتی پرداخته اند که توسط دولت ها در مرحله مدیریت بازیابی تنظیم شده است. اما هیچ تحلیل عمیقی از وظایف دولت‌ها برای احترام به حقوق زنان و برابری جنسیتی در چارچوب ترمیم برنامه‌های کنونی وجود ندارد. از این رو، این نیاز احساس می شود که با هدف ارزیابی تأثیر اقدامات تعیین شده توسط دولت ها بر حقوق زنان و برابری جنسیتی، به تعهدات دولت در برابر این قشر نیز پرداخته شود و تحقیقاتی حول سه اولویت اصلی توسعه یابد: مشارکت، جبران خسارت و برابری جنسیتی، و تبیین و تقویت اقداماتی که بر جنسیت متمرکز است.

آنچه از تحلیل‌های در سطح بین الملل به دست می‌آید اینکه بخش عمده‌ای از واکنش جهانی به COVID-19 کور جنسیتی بوده است. اگرچه، مسائل جنسیتی شامل هر دو جنس زنان و مردان است اما در هر صورت لازم است در برخی زمینه ها، جنسیت مشخصی به نحو تخصصی مورد بررسی قرار گیرد. (6) از طرفی کلیشه ها، تعصبات و هنجارهای تبعیض آمیز همیشه تأثیر مخربی بر جامعه گذارده است. در هر حال، فرصت تغییر را نباید از دست داد، زیرا زمان برای یک تغییر عمیق فرهنگی فرا رسیده است که هر جامعه ای از آن بهره فراوان خواهد برد.

منابع و پاورقی ها:

1- Policy Brief: ‘The Impact of COVID-19 on Women’ (9 April 2020). available at www.unwomen.org/sites/default/files/Headquarters/Attachments/Sections/Library/Publications/2020/Policy-brief-The-impact-of-COVID-19-on-women-en.pdf

2- See the ILO Monitor: COVID-19 and the world of work (7th edn 25 January 2021) available at: https://www.ilo.org/global/topics/coronavirus/impacts-and-responses/WCMS_767028/lang--en/index.htm

3- بر اساس گزارش جهانی بر شکاف جنسیتی در سال 2021 که توسط مجمع جهانی اقتصاد به تصویب رسیده است، از آنجایی که تأثیر همه‌گیری کووید-19 همچنان محسوس است، کاهش شکاف جنسیتی جهانی از 99.5 سال به 135.6 سال افزایش یافته است. www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021

4- See the Report Women must not pay the price for COVID-19! by the European Women’s Lobby. available at: https://womenlobby.org/IMG/pdf/ewl_policy_brief_on_covid-19_ impact_on_women_and_girls-2.pdf

5- S De Vido, ‘Gender Inequalities and Violence against Women’s Health during the CoViD-19 Pandemic: An International law Perspective’ (2020) BioLaw J 77-110. More in general on violence against women’s health: S De Vido, Violence against Women’s Health in International Law (Manchester UP 2020)

6- The OECD Report Man Enough? Measuring Masculine Norms to Promote Women’s Empowerment (8 March 2021). available at: www.oecd.org/dev/man-enough-measuring-masculine-norms-to-promote-women-s-empowerment-6ffd1936-en.htm

نویسندگان: دکتر زهرا وطنی، دکترای حقوق اسلامی و عضو هیأت علمی دانشگاه
معصومه زمانیان، دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق بین الملل و استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی