آسمان‌ نفوذناپذیر با پدافند ایرانی

حوزه پدافند هوایی، پیش از انقلاب چگونه بود و امروز در این حوزه چه تفاوت‌هایی با گذشته کرده است؟

اصلاً قابل مقایسه نیست. قبل از انقلاب، یگان‌های پدافند هوایی، با معدود سامانه‌های پدافند هوایی از تنوع برخوردار بودند؛ ضمن اینکه آن موقع، به‌طرف ساخت هیچ پدافند هوایی در داخل کشور هم نمی‌رفتیم؛ حتی زمینه برای تعمیرات اساسی‌اش هم وجود نداشت. همان مستشارها در پدافند جمعی نیروی هوایی بودند و این مسائل در سامانه‌های پدافندی هم وجود داشته است، خیلی از بحث‌های اورهال، تعمیرات کلی و تعویض بعضی از قطعات، توسط بیگانگان انجام می‌گرفته است که امروز دیگر اینگونه نیست و علاوه بر آن امروز شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور با تکنولوژی روز و کاملاً مکانیزه است.

با توجه به اینکه ایران در دوران دفاع مقدس در حوزه‌های نظامی تحت تحریم قرار گرفت، این مسئله در حوزه پدافند هوایی چه تأثیری گذاشت و چگونه عمل کرد؟
وقتی وارد دفاع مقدس شدیم، با معدود سلاح‌هایی که در اختیار کارکنان پدافند هوایی بود، ابتکارات و خلاقیت‌های فراوانی از همان سال‌های اول دفاع مقدس جرقه زد. اصلاً کلمه جهاد و تحقیقات و جهاد خودکفایی به زبان‌ها از آن زمان به زبان‌ها افتاد. این از ابتکارات ویژه آیت‌الله خامنه‌ای بود که آن زمان راه انداختند و درحقیقت، شکوفایی از همین تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوایی شروع شد.
باتوجه‌به اهمیت محوری تجهیزات در نیروی هوایی و از جمله پدافند هوایی، در داخل مجموعه نیروی هوایی قطعات شروع به تولید و ساخته می‌شوند و تعمیر می‌شوند. در دفاع مقدس، هیچ عملیاتی نبوده که یگان‌های پدافند هوایی ارتش در آن عملیات حضور نداشته باشند و نقش بسیار فعالی ایفا نکرده باشند. بعضی‌هایشان واقعاً مثال‌زدنی است؛ مثلاً در عملیات والفجر هشت، ۶۵ الی ۷۰ فروند هواپیما در یک عملیات از دشمن ساقط می‌شود. تجسم بفرمایید که اگر این ۶۵ فروند هواپیمای دشمن سالم بودند، چه اتفاقی برای نیروهای ما می‌افتاد؟ وقتی از پایگاهی، پروازی انجام می‌شود و بعد برنمی‌گردد و ساقط می‌شود و خبرش پخش می‌شود، چه تأثیری در شکست روحیه دشمن به وجود می‌آورد؟
در طول دفاع مقدس ما می‌بینیم که با همین تلاش‌های واقعاً مجاهدانه که در یگان‌های مختلف پدافند هوایی انجام گرفت، بیش از ششصد فروند هواپیما از دشمن ساقط می‌شود؛ یعنی در عملیات‌ها در کنار سایر نیروهای سطح برای ایجاد امنیت در آسمان می‌آید تا نیروهای سطح بتوانند عملیاتشان را به‌راحتی انجام بدهند.
از طرفی مسائل اقتصادی یکی از اهداف دشمن بود که عرصه را بر مردم ایران تنگ بکند و مراکز حیاتی اقتصادی ما مثل پالایشگاه‌های ما را مورد هدف قرار بدهد.
در حملات بمباران دشمن به شهرها، پدافند می‌ایستاد و تا آخرین لحظه دفاع می‌کرد. در اسکورت کشتی‌ها، در نگهداری اسکله‌ها، در جزیره خارک که ده‌ها و شاید صدها مورد، حمله انجام گرفت؛ ولی پدافند جانانه ایستاد و این شریان صدور نفت ادامه پیدا کرد؛ لذا با این کارنامه درخشان، پدافند از جنگ سربلند بیرون آمد.

بعد از پایان جنگ تحمیلی تا امروز، پدافند هوایی چه روندی را طی کرده است؟
همه آن سامانه‌های پدافندی مجدداً بازسازی شدند. همان سامانه‌هایی که از خارج وارد شده بودند، تمام قطعاتشان به‌روز شد و کارایی و توانمندی سامانه‌ها ارتقا پیدا کرد؛ مثلاً برد رادارهای ما ارتقا پیدا کرد، برد سامانه‌های ما ارتقا پیدا کرد، سیستم‌های نرم‌افزاری دستخوش تحول بزرگی شد. همه به حول و قوه الهی و با تلاش جهادیِ همین کارکنان پدافند هوایی و با استفاده از جهادهای خودکفایی، رخ داد. حضرت آقا مرتب گزارشات را می‌گرفتند که ببینند نیروها چه‌کار می‌کنند و دوستانی را که در این وادی بودند، تشویق می‌کردند. قطع وابستگی از خارج، یکی از قدم‌های بزرگ است. ما در ابتدای جنگ و در پایان دفاع مقدس، هیچ سامانه‌ای هنوز از خودمان نساخته بودیم؛ ولی این قطع وابستگی از قطعات و اینکه ما اینها را تا پایان جنگ، سرپا نگه داریم که بتوانیم از اینها استفاده کنیم، به ما خیلی کمک کرد. بعد از آن، هم بحث بازسازی آنهاست و هم بحث تولید. این‌دفعه احساس شد که ما باید خودمان حرکت بکنیم و خودمان سامانه‌ها و تجهیزات دفاعی خودمان را بر اساس نیاز روز آماده بکنیم. این فرایند همین طور تا الان ادامه دارد.
من یادم است سال ۶۲ و ۶۳ حتی کتاب هم درباره رادار که ما بتوانیم بخوانیم و آشنایی پیدا کنیم پیدا نمی‌شد. اما بعداً در پدافند هوایی شروع کردیم به رادار ملی ساختن و دیدیم کارایی بسیار بهتری از سایر رادارهایی دارد که قبلاً وجود داشت. بعد از آن، رادارهای مختلف با انواع بانک‌های فرکانسی و با انواع مأموریت‌ها ساخته شد. در حالی که ما قبل از پیروزی انقلاب، کمتر از سی رادار در سطح کل کشور داشتیم، امروز به‌لطف خدا ده‌ها برابر این عدد، رادارهایی داریم که هم از نظر مراقبتی، کنترلی، ثابت و تاکتیکی، اهداف ما را تأمین می‌کند و هم خلأهای آسمان کشورمان را پوشش می‌دهد تا در هیچ ارتفاعی خلأ نداشته باشیم که دشمن بتواند نفوذ کند و خدای نکرده مقاصد شوم خودش را بخواهد به اجرا بگذارد. در بُعد رادارها، الحمدالله امروز صنعت ما در لبه فناوری‌ها دارد حرکت می‌کند، این حرکت هم در وزارت دفاع، هم در خود جهاد نیروها و با کمک‌گرفتن از جوانان و نخبگان از دانشگاه‌های کشور دارد صورت می‌گیرد.
در بُعد سلاح‌ها، ما آن چیزی که داشتیم یک سامانه موشکی هاگ بود که آن موقع در زمان جنگ، مورد توجه بود. انصافاً هم خوب امتحانش را پس داد. خود همین کارکنان غیرتمند پدافند هوایی، توانستند سرپا نگهش دارند و از این سامانه‌ها خوب استفاده کنند، با اینکه سامانه‌های واقعاً کوچک‌تری هم در اختیار داشتند. ما امروز به‌حدی رسیدیم که خودمان بهترین سلاح‌های پدافندی را در ابعاد مختلف در ارتفاع پایین‌تر، متوسط و بلند‌تر، داریم تولید می‌کنیم. واقعاً این را بدون تعارف عرض میکنم: در منطقه حرف برای گفتن داریم، در دنیا حرف برای گفتن داریم. مهم این است که روی پای خودمان ایستادیم، اعتقاد پیدا کردیم، اعتمادبه‌نفس پیدا کردیم. کلام مستمر حضرت آقا در دانشگاه‌های افسری، در بین نظامیان، این است که باید ثابت کنیم که ما می‌توانیم. این مهم است. آن اعتمادبه‌نفس، تکیه به توانمندی خود، اینها مواردی است که واقعاً درس گرفتیم.

درباره قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم الانبیا هم توضیح بدهید. هدف از تشکیل این قرارگاه چه بود؟
تشکیل قرارگاه مشترک هم که نعمت دیگری بود و برابر تدابیر نورانی فرمانده معظّم کل قوا و فرمان ایشان، ظرفیت‌ها در کنار هم آمد، توانمندی‌های ارتش و سپاه در کنار هم آمد؛ لذا امروز که بنده در خدمت شما هستم، قرارگاه مشترک پدافند هوایی، در درون خودش از دو لباس دارد استفاده می‌کند، هم لباس ارتشی و هم لباس سپاهی در کنار همدیگر. نیروهای پدافند هوایی کل ارتش، چه نیروی هوایی ارتش، چه سامانه‌های پدافندی که در سایر نیروها وجود دارد و همین طور سامانه‌های پدافند هوایی سپاه، چه سامانه‌هایی که در نیروی هوافضای سپاه، در فرماندهی پدافند هوافضای سپاه وجود دارد و چه سامانه‌های پدافندی که در سایر نیروهای سپاه بودند، همه اینها را توأمان تحت‌کنترل عملیاتی خودش دارد: هماهنگ، هم‌افزا، هم‌دل و در کنار هم. شبکه یکپارچه پدافند هوایی، امروز نمایشی است از وحدت نیروهای مسلح. شما امروز اگر وارد مراکز فرماندهی و کنترل شبکه یکپارچه پدافند هوایی بشوید، انواع لباس‌ها را می‌بینید. ارتشی‌ها با نشان‌دهنده‌‌های سامانه‌های خودشان در آن مرکز، سپاهی‌ها، نیروهای مختلف زمینی، نیروی هوایی، حتی در بعضی جاها سایر نیروها هم در کنار هم نشستند. از بین آنها، افرادی به‌عنوان رابطین نیروها با سامانه‌های خودشان هستند که فرمان از یک جا صادر بشود، وحدت فرماندهی باشد، شبکه کاملاً یکپارچه باشد، بتوانند با این یکپارچگی مواظب آسمان کشور باشند. این خیر و برکت بسیار زیادی دارد. از هرگونه اقدام ناهماهنگ جلوگیری می‌شود، فرمان از یک جا صادر می‌شود. دستورالعمل که در حقیقت روش‌های انجام کار است، از یک جا صادر می‌شود. این خیلی مهم است. هرکسی، هر نیرویی الان برای خودش دستورالعملی ندارد. دستورالعمل یک جاست. از قرارگاه مشترک پدافند هوایی.
با لطف خدا، با پیشرفت‌هایی که در عرصه پدافند هوایی کشور به وجود آمده است، شبکه یکپارچه پدافند هوایی ما کاملاً مکانیزه است. اتوماسیون رعایت شده است. همه تبادل اطلاعات به‌صورت دیتاست؛ یعنی سامانه‌های ما شبکه‌پذیر شدند و در شبکه آمدند. مراکز ما شبکه‌محور و سامانه‌های ما شبکه‌پذیر است. رادار ما در هرجای کشور کوچک‌ترین هدف را هم می‌ببیند. در بالاترین مرکزی که مرکز فرماندهی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی است یا به اسم A.D.O.C یا مرکز عملیات پدافند کشور که یک مرکز بیشتر نیست، همه دریافتی‌های رادارها را می‌بیند. در اقصانقاط کشور، هرکدام از رادارها، هرکدام از حس‌گرها، هرکدام از مراکز جمع‌آوری اطلاعات، موردی دیده باشند، پرنده‌ای دیده باشند، در آنِ واحد، در تمامی مراکزی که مسئولیت دارند از جمله در مرکز عملیات پدافند هوایی، اینها را می‌بیند. امروز همه اینها با سامانه‌های بسیار پیشرفته و با تکنولوژی روز دارد مدیریت می‌شود. خب این واقعاً خیلی میزان امنیت آسمان کشور ما را بالا می‌برد. خیلی هوشیاری پدافند هوایی کشور را بالا می‌برد. همه وقتی نگاه می‌کنند، می‌دانند که در مرکز بالای سر آنها هم همین مورد دارد دیده می‌شود و عملکرد اینها مورد پایِش و نظارت قرار می‌گیرد. این‌طور نیست که خودشان هرکاری بکنند. مرتب از مرکز تا مراکز فرماندهی و کنترل منطقه و پایین‌تر، آن پایِش و نظارت و کنترل، دارد انجام می‌شود. این چشمان بیدار پدافند هم که جای خودش را دارد. اینکه می‌گویند چشمان بیدار پدافند، همین است. پدافند جزو نیروهایی است که مأموریت آن ۲۴ساعته است؛ یعنی چیزی نیست که تعطیلی داشته باشد، جنگی داشته باشد، صلحی داشته باشد. اصلاً برای پدافند این مسائل وجود ندارد، ۲۴ساعته باید مراقب آسمان کشور باشد.

امروز در بحث تجهیزات پدافندی در چه وضعیت و سطحی قرار داریم؟
ما امروز در صحنه دفاع از کشور به‌طرف تجهیزات اثربخش بومی خودمان می‌رویم. امروز ما به‌عنوان قرارگاه پدافند هوایی، به‌عنوان مسئول دفاع از آسمان کشور، نیاز معرفی می‌کنیم. به حول و قوه الهی، با کمک‌گرفتن از دانشگاه‌ها، خود وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و نیروهای پدافند هوایی ارتش و سپاه، در مراکز تحقیقاتی خودشان واقعاً دارند نیازمندی‌های پدافند هوایی را تولید می‌کنند و هیچ مشکلی نداریم. هیچ کمبودی در این رابطه به‌لطف خدا نداریم و برای مقابله با انوع تهدیداتی که امروز بالاخره در سطح منطقه وجود دارد، آماده‌ایم.
یکی از مأموریت‌های پدافند هوایی، پایِش تحرکات است. ما امروز تحرکات دشمن را پایِش می‌کنیم. رزمایش‌هایی را که انجام می‌دهند، پرنده‌هایی که دارند و اقداماتی که انجام می‌دهند، تاکتیک‌ها، نوع پرواز، سقف پرواز، مشخصات همه اینها را ویژگی‌هایی را که پرنده‌ها دارند، همه را به‌دقت داریم مورد مطالعه قرار می‌دهیم و راه‌های مقابله با این پرنده‌ها را برای اینکه نگذاریم مأموریتشان را انجام بدهند، بررسی می‌کنیم و روی اینکه چه‌کارهایی، چه سلاح‌هایی، برای انهدامشان مورد نیاز ماست، به‌عنوان نیاز تأکید می‌کنیم و به حول و قوه الهی و با سرعت و شدت هرچه تمام‌تر حرکت می‌کنیم. الان صنایع دفاعی ما چه در وزارت، چه در نیروها، در تلاش هستند که این سامانه‌هایی را که مورد نیاز ماست، بدون نیاز به خارج تولید بکنند. ببینید مثلاً ساخت سامانه‌ای در حد «باور ۳۷۳» چقدر در دنیا صدا کرد؟ که ایران به کجا رسیده است که یک‌دفعه ۳۷۳ تولید می‌کند. اینها بعضی از مسائلی است که می‌شود گفت. در بازدیدهایی که من خودم مرتب از مراکز تحقیقاتی و از یگان‌ها انجام می‌دهم، می‌بینم که سامانه‌هایی را به‌لطف خدا داریم که اینها را نگه داشتیم برای آن روزی که نیاز داریم. دشمن بداند که این عرصه، عرصه شوخی‌برداری نیست و دفاع از آسمان کشور برای ما در اولویت است و حضرت آقا هم به ما حکم دادند که ما از پدافند هوایی، آسمان‌ نفوذناپذیر را انتظار داریم.

آیا تحریمها توانسته روی پدافند هوایی ما اثر منفی‌ای بگذارد؟
همه این تحریم‌ها باعث نشده که ما ذره‌ای از آن چیزی که نیاز داریم، کوتاه بیاییم و دیگر دنبالش نباشیم. تازه اینها سلاح‌ها و تجهیزاتی است که می‌شود نشان داد. در این وضعیت می‌بیند که با این تحریم‌ها، این وسایل و این تجهیزات را با تکنولوژی بالا تولیدکردن و در اختیار دفاع مملکت گذاشتن، اینها کار کوچکی نیست.
در مورد تجهیزات وارداتی هم همین است. S۳۰۰ از روسیه خریداری شد و وارد سازمان رزم پدافند هوایی شد و الان هم در مراکز داریم استفاده می‌کنیم. متخصصین ما طوری به این سامانه نگاه کردند که باید بالاتر از این را خودمان بسازیم؛ یعنی توانمندی‌های اینها مورد بررسی قرار گرفت، همه ابعاد، به‌دقت توسط متخصصین ما بررسی شد. متخصصین فنی ما به میدان آمدند و گفتند ما باید بهتر از این را بسازیم. امروز سامانه باور ۳۷۳ توانمندی بسیار بالاتری از S۳۰۰ دارد. این به‌لطف خدا هست؛ یعنی توقفی در هیچ‌کدام از این عرصه‌ها نیست.

این سطح از توانایی و آمادگی برای دشمن هم محرز شده است؟
صددرصد. آنها می‌دانند. بعضی از چیزها را می‌دانند، بعضی از موارد را هم فعلاً نمی‌خواهیم بدانند. در هر صورت تصمیمات و تدابیری وجود دارد. نمی‌خواهیم هم بدانند. لازم نیست بدانند؛ ولی این مطلب کلی را بدانند که اگر اراده‌ای داشته باشند، تجاوزی، نظر سوئی به آسمان کشور ما بخواهند داشته باشند، قطعاً با ضربه دندان‌شکنی مواجه خواهند شد و سیلی محکمی خواهند خورد. نه اینکه نیّات ما بر این باشد که در منطقه بخواهیم مشکلی ایجاد بشود، نه؛ ولی اگر ما خواهان صلح هستیم، باید خودمان بتوانیم روی پای خودمان بایستیم و آماده جنگ باشیم تا صلح پایدار بشود.

مواردی هم بوده که با نیروهای خارجی برخوردی شده یا اخطاری داده شده باشد؟
بله. در منطقه جنوب که نیروهای ائتلاف آمریکا، پایگاه‌هایی دارند و تعدادی از کشورهای عربی جنوب خلیج فارس، تحرکاتی دارند، هم با هواپیماهای باسرنشین، هم با هواپیماهای بدون سرنشین و پهپادهایشان. پروازهای مرتب دارند. اینها زیر دید راداری ما هستند و مرتب داریم اینها را پایِش می‌کنیم. بعضاً این مسائل پیش می‌آید، ما بحثی داریم به‌نام flights information region یا یک منطقه‌ای که آنجا کسی که می‌آید، باید به ما شناسایی بدهد و ما به آن، خط F.I.R می‌گوییم. با خط تدابیر پدافندی ما در خلیج فارس منطبق است. هرچند فاصله‌اش از ساحل ما زیاد است، ولی ما سیاستی که اعلام کردیم این است که هیچ‌کسی به‌صورت غیرمجاز نباید وارد آن خط بشود؛ البته اشتباه نشود، فضای کشور و فضای آب‌های سرزمینی را عرض نمی‌کنم. فضای F.I.R را می‌گویم که بالاست. بعضی مواقع تخلفاتی انجام می‌شود و به‌صورت قاطع برخورد می‌شود، تذکر داده می‌شود، اخطار داده می‌شود. متخلف هم می‌داند که او را شناسایی کردیم. به او اخطار می‌دهیم فلان پرنده، دقیقاً در سمت فلان، در نقطه فلان، در ارتفاع فلان، شما الان داری پرواز می‌کنی، بدان که نزدیک F.I.R ما شدی یا وارد آن خط F.I.R شدی، بلافاصله باید مسیرت را تغییر بدهی و از این منطقه بیرون بروی. یکی‌دو مورد پیش آمده که با یک بهانه‌هایی گفتند نه، ما روی آب‌های سرزمینی پرواز می‌کنیم و هنوز به منطقه شما نرسیدیم. از این جملات می‌گویند. نه اینکه جرأت کنند بگویند ما دوست داریم که بیاییم، نه. چنین چیزی را اصلاً‌ جرأت نمی‌کنند بگویند. بلافاصله افسرهایی که پای رادارهای ما نشسته‌اند، برابر تدابیری که صادر شده است، فوری به آن سامانه‌های موشکی می‌گویند سامانه موشکی فلان، شما در مدار عملیاتی قرار بگیرید. آنها هم این صدا را که می‌شنوند، بلافاصله می‌روند؛ یعنی ما تهدید جدی‌تر از این صحبت‌ها -که اینها هم تهدید نیست، یک تخلف پروازی است- به حول و قوه الهی نداشتیم که بخواهند چنین کاری بکنند و جرأت چنین کاری داشته باشند. در سال‌های اخیر چنین چیزی نداشتیم.

شما از دهه شصت در بخشهای مختلف پدافند هوایی حضور داشتید، در این سالها نقش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را حرکت پدافندی کشور چگونه توصیف می‌کنید؟
نظر رهبر انقلاب اسلامی همیشه این است که شما به ایده‌آل‌ها فکر کنید و همیشه چشم‌اندازی فراتر از وضعیت موجود برای خودتان ترسیم کنید تا مسیر حرکتتان به‌طرف ایده‌آل باشد؛ بنابراین ما همیشه تلاش می‌کنیم که در راستای دستیابی به آن چشم‌اندازی حرکت کنیم که حضرت آقا همیشه برای ما ترسیم می‌کنند. خودشان هم این نقطه را همیشه برای ما بالا می‌گیرند که ما حرکت بکنیم.
در یکی از دیدارهای خصوصی با جمعی از نیروهای پدافند، خدمت ایشان رسیده بودیم. تأکید کردند که بدانید پدافند در اولویت است؛ پدافند از نیروهای آفندی نیست که خودش ابتکار به خرج بدهد، خودش زمان حمله‌اش را تعیین بکند. زمان حمله برای شما، توسط دشمن تعیین می‌شود؛ بنابراین شما باید همیشه آماده باشید. این آمادگی دائمی خودتان را حفظ کنید. همیشه تأکید فرمودند بر آمادگی، همیشه تأکید فرمودند بر عدم غافل‌گیری که ما در پدافند غافل‌گیر نشویم. ما هم هرجا می‌رویم و در هر عرصه‌ای که حضور پیدا می‌کنیم در جمع هم‌رزمان خودمان، همیشه بر این تأکید داریم.
این ما را بر این می‌دارد که در راستای دفاع، تحرکات جدی در مقابله با بعضی از پدیده‌های نویی کنیم که در جنگ‌های امروز داریم می‌بینیم. می‌خواهم بگویم که یک طرف قضیه پدافند، بحث حال است، دفاع از وضعیت موجود. از طرفی هم، باتوجه‌به تکنولوژی‌هایی که امروز با پیشرفت‌های حاصل شده است، بحث مسئولیت و مأموریت برای آینده‌نگری و پیش‌بینی فضای نبرد آینده و پیش‌بینی نیازهای آینده پیش می‌آید؛ لذا اینکه من الان ادعا کنم بگویم بله، ما همه خواسته‌های حضرت آقا را پاسخ دادیم، نه. واقعاً نظر حضرت آقا بلند است و ما شبانه‌روز تلاش می‌کنیم که بتوانیم به آنچه برسیم که مدنظر ایشان است و بتوانیم به آن جامه عمل بپوشانیم؛ البته ایشان هم متوقف نمی‌شوند.