با وجود شکست سیاست های آمریکا در قبال بشار اسد، چرا این کشور همچنان در سوریه حضور دارد؟

ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یک کشور طغیانگر، نزدیک به یک دهه است که سوریه را اشغال کرده است. رفتار غیراصولی، غیرمنطقی و توأم با زور آمریکا باعث شده است که سوریه تبدیل به یک کشور بحرانی شود. در زمانی که توجه جامعه بین‌الملل بر روی بحران اوکراین تمرکز یافته است، آمریکا  به دور از چشم همگان در حال چپاول و غارت سوریه است. حضور نظامی آمریکا به‌صورت غیرقانونی و غیراخلاقی در سوریه که حتی مصوبه کنگره را هم ندارد، نشان می‌دهد که برخلاف رفتار رسانه‌ای آمریکا، این کشور در عمل، رفتار استکباری را همچنان در پیش گرفته است. از طرفی، حضور آمریکا در شرق سوریه، تنش‌هایی جدی را میان آمریکا با ترکیه به‌منزله یکی از متحدان آن در تشکیلات ناتو نیز ایجاد کرده است.

رفتار غلط آمریکا در قبال سوریه در زمان بارک اوباما شروع شد تا آمریکا به همراه عربستان سعودی، ترکیه، امارات و...، بشار اسد را در سوریه ساقط کند. گرچه سیاست محور عبری- غربی- عربی در سوریه شکست خورد و بشار اسد در رأس قدرت سوریه همچنان پابرجاست؛ ولی حضور نظامی آمریکا در شرق سوریه نیز باید تمام شود و آمریکا از غارت انرژی سوریه دست بکشد. 

از این رو، پایگاه خبری-تحلیلی «نشنال اینترست» در گزارشی ضمن اشاره به تداوم حضور نظامی آمریکا در خاک سوریه، آن را نمودی از سیاست‌های غیرقانونی و نامشروع واشنگتن در یک کشور خارجی می‌داند که نه‌تنها تأیید کنگره این کشور را به همراه ندارد؛ بلکه در نوع خود، زمینه‌های زیادی را برای ایجاد تنش و درگیری‌های گسترده‌تر در منطقه که می‌تواند هزینه‌های فراوانی را به خودِ آمریکا و متحدان آن تحمیل کند، فراهم می‌سازد. 

پایگاه خبری-تحلیلی نشنال اینترست در گزارش خود می نویسد:

«توجه جهان در شرایط کنونی تا حد زیادی متمرکز بر جنگ روسیه و اوکراین و همچنین اوج‌گیری تنش‌ها میان چین و آمریکا در مورد تایوان است. در این فضا، برخی از روندهای نگران‌کننده در حوزه سیاست خارجی و نظامی آمریکا، کمتر مورد توجه و تحلیل قرار می‌گیرند. یکی از این حوزه‌ها، حضور نظامی متداومِ آمریکا در سوریه است. این حضور نظامی از ابعاد مختلف قانونی، اخلاقی و راهبردی، محلِ اعتراض است. با این حال، عجیب است که با حمایت گسترده احزاب دموکرات و جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا و تشکیلات سیاست خارجی این کشور رو‌به‌رو است.

بسیار سخت است که آمریکایی‌ها بخواهند حضور نظامی خود را در سوریه از هر منظری که بخواهیم به آن نگاه کنیم، توجیه کنند. قراردادنِ نیروهای اشغالگر آمریکایی در شمال‌شرق سوریه که منابع غنی از نفت را دارد، به سختی قابل توجیه است و سوءظن‌های فراوانی را در مورد انگیزه‌های احتمالی واشنگتن برانگیخته است. علاوه بر اینها، نیروهای کُرد دموکراتیک سوریه که روابط نزدیکی با آمریکا دارند، مطابق با اصول دموکراتیک رفتار و اقدام نمی‌کنند و البته که نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه نیز تاکنون بارها از سوی متحدان ایران هدف قرار گرفته‌اند و موقعیت محکمی ندارند. 

در این میان، حضور آمریکا در شرق سوریه، تنش‌هایی جدی را میان آمریکا با ترکیه به‌منزله یکی از متحدان آن در تشکیلات ناتو نیز ایجاد کرده است. آنکارا در نوامبر سال 2022، دور جدیدی از بمباران هوایی مواضع نیروهای کُرد در شمال سوریه را در دستور کار خود قرار داد. یکی از این حملات، در فاصله 300 متری از یک پایگاه نظامی آمریکا در منطقه انجام و موجب شد تا واشنگتن در مورد آن به ترکیه شکایت و تأکید کند که یک چنین اقداماتی جان نیروهای آمریکایی در خاک سوریه را شدیداً به خطر می‌اندازد. 

افزایش اختلافات میان ترکیه با آمریکا در مورد مسئله سوریه، مشکل کوچکی نیست. دلیل اصلی این مسئله نیز این است که آمریکا شدیداً به ترکیه نیاز دارد تا این کشور در چارچوب سیاست کلان سازمان ناتو، یعنی تحمیل انزوا به روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین اقدام کند. با این حال، سیاست ترکیه در قبال روسیه مبهم بوده و در مورد ایران نیز به شدت واشنگتن را نگران کرده است. دلیل اصلی این مسئله نیز این است که ترکیه روابط خوبی را با تهران تعریف کرده و ایران با استفاده از این موضوع، توان بیشتری را برای دورزدن تحریم‌ها علیه خود پیدا کرده است. در این فضا، اینکه آمریکا با ترکیه در مورد مسئله سوریه نیز به اختلاف بخورد، حقیقتاً فاجعه‌بار است. 

سیاست غیرعقلانی و غیرمنطقی واشنگتن در قبال سوریه، مدتی است که جلوه‌هایی عینی به خود گرفته است. با این حال، این روند بیش‌ازپیش تسریع شده است. سیاست غلط آمریکا در مورد سوریه در دولت «باراک اوباما» آغاز شد. در آن زمان، دولت وقت آمریکا تلاش‌های گسترده‌ای را جهت همکاری با عربستان سعودی، ترکیه و دیگر قدرت‌های سنی در جهان اسلام برای برکنارکردن بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه از قدرت در پیش گرفت. 

دلیل و محرک اصلی برای این کارزار، این بود که دولت سوریه پیوندهای نزدیکی با ایران دارد؛ پس باید ساقط شود. در واقع، سوریه شریک و متحد راهبردی و اصلی ایران در منطقه خاورمیانه بود. در عین حال، دولت سوریه از دیرباز روابط نزدیکی را نیز با روسیه داشته است. از این رو، غرب و متحدانش، دولت سوریه به ریاست جمهوری «بشار اسد» را مرتکب دو گناه نابخشودنی که همان داشتن روابط صمیمی با ایران و روسیه بود، ارزیابی و تحلیل می‌کردند.

مخالفان و دشمنان خاورمیانه‌ای سوریه، تلاش‌هایی هماهنگ را برای ساقط‌کردن نظام سیاسی سوریه در پیش گرفتند. این نظام سیاسی، حمایت‌های فراوانی را از سوی اقلیت‌های مذهبی در سوریه دریافت می‌کرد. در این میان می‌توان به حمایت‌های مسیحی‌ها، دروزی‌ها و علوی‌ها از دولت بشار اسد اشاره کرد. در این چارچوب، واشنگتن بر شدت حمایت‌های خود از جناح‌های رقیب در برابر حکومتِ بشار اسد(که متکی بر حمایت شیعیان است) افزود و کارزاری گسترده را در ابعاد مختلف علیه آن به راه انداخت. 

دولت اوباما سعی کرد تا نوعی بازی اخلاقی به راه بیندازد و در قالب آن، دولت بشار اسد را غیراخلاقی و همچون دیو و هیولا تصویرسازی کند. در این چارچوب، دولت وقت آمریکا تلاش‌های زیادی را نیز انجام داد تا جبهه مقابل بشار اسد را افرادی توصیف کند که برای «آزادی» می‌جنگند و بر این رویکرد اصرار داشتند. این در حالی بود که بسیاری از این به اصطلاح مبارزان آزادی، در واقع تروریست‌های وابسته به گروه‌های خطرناکی نظیر داعش و القاعده بودند. 

ورود روسیه در سال 2015 به معادله جنگ داخلی سوریه در حمایت از نظام سیاسی مستقر در این کشور، تا حد زیادی امید گروه‌های تروریستی، دولت آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش برای پیروزی در جنگ سوریه را نقش بر‌آب کرد. با این همه، دولت اوباما حاضر به ترک کارزار جنگ و درگیری خود علیه سوریه نشد. در واقع، در همان دوران و حتی قبل از آن نیز دولت آمریکا طرح‌های زیادی را برای حضور در خاک سوریه داشت. این رویه دولت آمریکا موجب شد تا سخنرانی‌های دور و دراز رهبران آمریکایی دال بر اینکه باید به نظم بین‌المللیِ به اصطلاح قاعده و قانون محور احترام گذاشت، تا حد زیادی با خنده و تمسخر رو‌به‌رو شود. در این فضا، سوریه یک دولت شناخته‌شده و مشخص و مستقل بین‌المللی بود؛ اما آمریکا با وقاحت هرچه تمام، نیروهای نظامی خود را وارد بخشی از خاک این کشور کرد. 

این مداخله‌جویی آمریکا در سوریه، حتی در بحبوحه اوج‌گیری تنش‌های این کشور با ترکیه نیز همچنان ادامه یافته است. «رجب طیب اردوغان» پیش‌تر یکی از اصلی‌ترین حامیان تلاش‌ها برای برکناری بشار اسد از عرصه قدرت سیاسی سوریه بود و شدیداً از گروه‌های مخالف با وی پشتیبانی می‌کرد. با این حال، این اشتیاق وی پس از آنکه دید  ناآرامی در سوریه موجب شد تا برخی گروه های کُرد در جوار مرزهای ترکیه تحرکات قابل توجهی را پیدا کنند، تا حد زیادی کمرنگ شد و اکنون ترکیه، واقعیت نظام سیاسی سوریه و شخص بشار اسد را کاملاً پذیرفته است. 

اردوغان حتی زمانی به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا هشدار داد تا نیروهای آمریکایی را که در قلمرو حضور نیروهای کُرد حضور داشتند، جابه‌جا کند. ترامپ نیز در آستانه انجام حمله نظامی ترکیه به سوریه در مناطق مجاور مرزی با این کشور، دست به چنین اقدامی زد. جالب اینکه حتی با وجود اینکه نیروهای آمریکایی در آن دوران تغییر موضع دادند و مکان استقرار خود را تغییر دادند، باز هم هدفِ آتش توپخانه و نیروهای ارتش ترکیه قرار گرفتند. 

توجه داشته باشیم که کنگره آمریکا هیچ‌گاه مجوز مأموریت نظامی آمریکا در سوریه را صادر نکرده است. با این حال، یک ائتلاف دوحزبی به رهبری سیاستمدار نومحافظه‌کار آمریکایی یعنی «لیز چنی»، اقدامات فراوانی را انجام داده که در قالب آنها با شدیدترین و تهاجمی‌ترین ادبیات، هرگونه عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از خاک سوریه محکوم و قدغن شده است. در این راستا، شاهدیم که باوجود اظهارنظرهای رسمی که تأکید می‌کنند آمریکا چیزی در حدود 400 نظامی را در شرق سوریه در اختیار دارد، با این حال، داده‌های میدانی حاکی از این هستند که شمار نیروهای مذکور، چیزی بین دو تا چهار هزار نفر است. 

در دوره بایدن نیز رویکرد آمریکا به سوریه، نه ماهیتی قانونی‌تر گرفته و نه منسجم‌تر شده است. اینطور به نظر می رسد که سیاست آمریکا در رابطه با سوریه، بدونِ هدف مشخص پیش می‌رود و روزبه‌روز وضعیت خطرناک‌تری را نیز به خود می‌گیرد. در اکتبر سال 2022، رهبران کُرد سوریه فشارهای زیادی را وارد کردند تا بتوانند حمایت‌های بیشتری را از سوی واشنگتن جذب کنند. رهبران کُرد حتی از دولت آمریکا درخواست کردند تا مانع از حملات ترکیه به شمال سوریه شود؛ مسئله‌ای که اختلافات آمریکا با ترکیه را بیشتر خواهد کرد. در عین حال، تشدید و تداوم حضور میدانی آمریکا در خاک سوریه، خطر وقوع درگیری‌های گسترده‌تر را نیز به شدت افزایش داده است. 

متأسفانه یک باتلاق و خطر دیگر نیز کاملاً جلوی چشم ماست و آن، این است که شاید، گروه‌های ذی‌نفوذ و فشارها بتوانند در تلاش‌های خود برای تعمیق حضور نظامی آمریکا در خاک سوریه موفق شوند. البته که خطر درگیری آمریکا با روسیه با محوریت جنگ اوکراین نیز جدی است؛ زیرا روسیه یک قدرت اتمی است و می‌تواند ضربه‌ای سهمگین را به واشنگتن وارد کند. با این حال، ما نباید خطرات فزاینده و متعددی را که ناشی از دخالت آمریکا در سوریه هستند نیز فراموش کنیم و یا آنها را دست کم بگیریم.»

لینک: 
https://nationalinterest.org/feature/washington%E2%80%99s-dubious-syria-intervention-continues-206040