نفوذ آموزشی در ایران به دلیل شرایط فرهنگی این مرز و بوم شکل متفاوتی داشت. قدرت‌های سلطه‌گر در ابتدا با ایجاد مدارس برای غیرمسلمانان وارد کشور شدند؛ اما پس از مدتی، مسلمان را نیز شامل شد. انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها، آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها مدارس آموزشی متعددی را در ایران راه‌اندازی کردند. آمریکا پیشگام فعالیت‌های تبلیغی در دوره قاجار بود. پس از آن مبلغان فرانسوی و انگلیسی وارد ایران شدند. اولین مدرسه آمریکایی در ارومیه را «پرکینز» و «گرانت» از اعضای مؤثر گروه‌های تبشیری آمریکایی در سال ۱۲۰۸ تأسیس کردند. آمریکایی‌ها برای به دست آوردن آزادی عمل هیئت‌های تبشیری به منظور تبلیغ و احداث مدارس از الگوی نفوذ جلبی در دستگاه دربار محمد شاه استفاده کردند.
کشیش پرکینز از طریق ملک قاسم، عموی محمد شاه قاجار که از او انگلیسی آموخته و شیفته فرهنگ اروپایی بود، استفاده کرد و فرمان محمدشاه قاجار مبنی بر آزادی پروتستان‌ها در تبلیغات مذهبی و مجوز تأسیس مدرسه برای نشر علوم و تربیت جوانان مسیحی و مسلمان را گرفت و از این طریق شرایط بدون دغدغه‌ای را برای خودشان فراهم کردند.(عضدالدوله سلطان، 1376: 208)
اولین مدرسه پسرانه آمریکایی در تهران در سال ۱۲۵۳ و چند سال پس از آن مدرسه دخترانه نیز تأسیس شد.(محبوبی اردکانی، 1386: 368) با گذشت زمان و گسترش فعالیت مدارس آمریکایی، در نیمه‌های عصر مظفری حدود 145 دختر در این مدارس به تحصیل مشغول بودند.(رامتین، 1341: 31ـ30)
اوج فعالیت مدارس آمریکایی در تهران مصادف با احداث مدرسه پسرانه البرز است که به طور شبانه‌روزی دانش‌آموزان در آنجا درس می‌خواندند و زندگی می‌کردند. در سال ۱۲۷۳، تعداد مدارس آمریکایی در ایران به 117 واحد با 2510 دانش‌آموز رسید. روی همه رفته، مدارس اشاره شده تنها نمونه‌هایی بودند که از دوره قاجار به بعد از سوی کشورهای استعماری در سرزمین ایران کاشته شد و ثمره آن را بعدها چیدند. بســیاری از فارغ‌التحصیلان این مدارس و سپس فرنگ‌رفته‌ها، در نقش معلم امر آموزش و تعلیم و تربیت جوانان ایرانی را بر عهده داشتند. روشنفکرهای غرب‌زده‌ای، مانند میرزا ملکم‌خان، میرزا فتحعلی آخوندزاده و حاج سیّاح محلّاتی که رهبر معظم انقلاب آنها را «روشنفکران بیمار» نام می‌دانند، محصول نظام آموزشی غربی یا آشنایی با فرهنگ و تفکرات غربی است.
