توسعه مکران از دغدغه رهبری تا اولویت برنامه هفتم

توسعه سواحل مکران و اقتصاد دریا محور جزو موارد استراتژیکی است که همواره مورد اشاره و دغدغه رهبری معظم انقلاب بوده و هست. سواحل مکران از شرق بندرعباس شروع می‌شود و تا مرز پاکستان و ایران ادامه دارد. این منطقه با دارا بودن موقعیت اقیانوسی-راهبردی از منظر ژئوپلیتیک و راهبردی نقش مهمی در قدرت منطقه‌ای ایران دارد.
موقعیت جغرافیایی و استراتژیک سواحل مکران به دلیل قرار گرفتن در خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز که آن را کمتر در معرض تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خلیج‌فارس قرار می‌دهد و همچنین به دلیل آن که دریای عمان، بخشی از راه مواصلاتی خلیج‌فارس و مناطق نفت‌خیز آن با اقیانوس هند، شرق دور، آفریقای شرقی، دریای مدیترانه و اروپا است، از نظر اقتصادی و سوق الجیشی اهمیت بسیار دارد.

مزیت ژئوپلتیکی
موقعیت منحصر به فرد این سواحل در دهانه دریای عمان و خلیج‌فارس مزیت ژئوپلتیکی منحصر به فردی در اختیار ایران قرار داده است که کشور می‌تواند با بهره‌گیری از این موقعیت از طریق موازنه‌سازی میان هند و چین در شمال اقیانوس هند منافع اقتصادی و سیاسی بیشماری برای خود تامین کند؛ لذا توسعه این سواحل که بار‌ها در صحبت‌های مقام معظم رهبری و همچنین برخی از فرماندهان نظامی ارشد به عنوان نقطه اتصال کریدور شمال- جنوب، مورد تاکید قرار گرفته، اهمیت استراتژیک بالایی برای کشور دارد که غیر از محرومیت‌زدایی از چهره این منطقه می‌تواند آورده‌های دریا محور بسیاری داشته باشد.
طبق اولویت‌های برنامه هفتم توسعه، اقتصاد دریامحور باید سالی یک واحد درصد به سهم اقتصاد دریا از اقتصاد ملی اضافه شود. لازمه این اهداف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند بندرگاه، توسعه شبکه ریل، جاده و فرودگاه و همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در سواحل مکران شامل منطقه جنوب شرق کشور است.

اخلال در توسعه مکران از دورافتادگی تا نبود زیرساخت
براساس گزارشات شورای عالی توسعه مکران، تاکنون اقدامات مهمی انجام شده، اما به نسبت بازه زمانی ۱۵ ساله از زمان تاکید رهبری اقدامات انجام شده قانع‌کننده نیست؛ که یکی از دلائل توسعه کمتر، دورافتادگی این منطقه از مرکز و توجه و علاقه مسئولان به مرکزیت و دلیل دوم جداافتادگی از شبکه‌های زیرساختی کشور است. چنانچه زیرساخت‌های لازم جهت توسعه یعنی شبکه آب، برق، گاز، ریل راه آهن، فرودگاه و حتی بندر چه در سیستان و بلوچستان و شرق کشور و چه در بخشی از هرمزگان بسیار اندک است.

نیروی انسانی فاقد مهارت
کارشناسان معتقدند شاخص بهره‌مندی سواحل مکران از جمعیت و امکانات نسبت به میانگین کشور فاصله دارد و نیروی انسانی موجود در این مناطق هم فاقد مهارت است و نمی‌توان از آن‌ها در صنعت استفاده کرد. بروکراسی کشنده و کاهنده فعالیت در کشور به دلیل فاصله داشتن از مرکز و سطح پایین توان منطقه‌ای از موانع توسعه زیرساخت این مناطق است.

سهم پایین ایران از اقتصاد دریا
ایران اسلامی ۵ هزار کیلومتر مرز آبی با احتساب جزایر دارد و هفت استان ساحلی در کشور داریم، اما سهم مشارکت سواحل از اقتصاد یعنی اقتصاد دریایی بدون در نظر گرفتن نفت بسیار کم است.
اما چه باید کرد؟ براساس آنچه دهقان دبیر شورای عالی توسعه مکران گفته این مناطق و سواحل سرمایه‌پذیر است و جمعیت هم به شرط اینکه درآمد باشد جذب این مناطق می‌شوند و برای اینکه سهم اقتصاد دریا را از اقتصاد ملی بالا ببریم باید منطقه چابهار و تمامی زیست بومی که در آنجا هست را در نظر بگیریم.

تنها ۳۵۰ هزار تن صید ماهی از ۸۰۰ کیلومتر ساحل
سواحل مکران بالغ بر ۸۰۰ کیلومتر ساحل دارد و تنها افتخارصید ۳۵۰ هزار تن ماهی از این سواحل است در حالیکه اگر به کشور‌هایی مانند قطر و امارات نگاهی بینداریم خواهیم دید ثروت زیادی از دریا کسب می‌کنند به ویژه در زمینه پرورش ماهی در قفس و ایجاد مزارع میگو با ارتقای تکنولوژی، بهره‌وری بالایی از دریا دارند.

لزوم رونق کشاورزی
کشت و صادرات موز و دیگر محصولات و میوه‌های استوایی با مهار روان آب‌های فصلی از دیگر مواردی است که می‌تواند برای منطقه ارزش افزوده در بر داشته و سبب جذب و نگهداری جمعیت شود.
ایران از پتانسیل چهارراه حمل‌ونقل، لجستیک و هاب منطقه برخوردار است، اما برخی کشور‌های همسایه بخشی از این ظرفیت را از ما گرفته‌اند و تنها چیزی که باقی مانده کریدور شمالی جنوبی و ساحلی در جنوب شرقی به سمت شمال غربی است که باید زودتر به سرانجام برسد.

از گسترش بنادر تا خطوط هوایی
بندر چابهار و کنارک و جاسک باید آباد شوند به گونه‌ای که بتوانند کشتی‌های با تناژ بالا پهلوگیری کنند و اقتصاد جدی در این سواحل شکل بگیرد. منطقه چابهار طی چهار سال آینده باید حداقل ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به خود جذب کند. خطوط هوایی گسترش پیدا کند و با چند پرواز در هفته نمی‌توان فرودگاه آنجا را آباد کرد. حمل‌ونقل و ترابری جاده‌ای و ترکیبی شامل ریل و راه و هوایی باید تکمیل شود تا توسعه ا‌مکان‌پذیر باشد.

نیاز به ۹ میلیارد دلار یا ۱۰۰ هزار بشکه نفت
عنوان می‌شود ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است تا همه کاستی‌ها در منطقه مکران برطرف شود. بندر شهید بهشتی چابهار نیاز به ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار دارد تا تکمیل شود. فرودگاه آن باید بتوانند فرودگاه پهن‌پیکر در اندازه و پروتکل‌های جهانی داشته باشد و منطقه باید برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد.
۹ میلیارد دلار لازم است تا توسعه سواحل مکران انجام شود در آن صورت می‌توان سالی ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده را جذب کرد.
عنوان شده که روزی ۱۰۰ هزار بشکه نفت می‌تواند صرف زیرساخت سواحل مکران شده و پشتوانه سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در منطقه باشد تا هم برگشت سرمایه داشته و هم به جای پول نفت با پیش‌خور کردن این سهمیه نفت و یا گاز پروژه‌ها را به وسیله خارجی‌ها اجرا کرد.
اگر دولت امتیازاتی برای سرمایه‌گذار داخلی قائل شود ترجیح می‌دهد به جای رفتن به عمان و دوبی یا ترکیه در کشور خودش سرمایه‌گذاری کند.

بهره سخن
سواحل مکران به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین مناطق کشور دارای ثروتی خفته در اقتصاد دریایی است که اگر سرمایه‌گذاری‌های لازم جهت توسعه آن انجام شود نه تنها ارزش افزوده بالایی به همراه دارد بلکه همانند قطر می‌تواند به بهشت سرمایه‌گذاران جهان مبدل شود.