انسان‌ها هنگامی که سطح زندگی خودشان و انسان‌های دیگر را بررسی می‌کنند، به تفاوت‌هایی برمی‌خورند که گاهی برای آنها آزاردهنده و گاهی خوشحال‌کننده است. برخی انسان‌ها از تفاوت در زندگی‌شان با دیگر انسان‌ها دچار غرور و تکبر و عجب می‌شوند و برخی آن را نعمتی از سوی خداوند می‌دانند که باید قدردان آن باشند و به‌وسیله آن نعمت درجات معنوی خود را بالاتر ببرند. تفاوت میان زندگی هر انسان با انسان دیگر دلایل گوناگونی دارد که همه آنها باید یک مقصد داشته باشند و آن مقصد، تقوا و بندگی خداوند است، نه کبر و غرور. خداوند در قرآن می‌فرماید: «اوست کسی‌که شما را در زمین، جانشینان [نسل‌های گذشته] قرار داد، و [پایه‌های مادی و معنوی] برخی از شما را بر برخی دیگر به درجاتی بالا برد تا شما را در آنچه به شما عطا کرده، بیازماید؛ قطعاً پروردگارت زود کیفر است و یقیناً بسیار آمرزنده و مهربان است.»(انعام/165) شک نیست که در میان افراد بشر یک سلسله تفاوت‌های مصنوعی وجود دارد که نتیجه مظالم و ستمگری بعضی از انسان‌ها نسبت به بعضی دیگر است، برای نمونه جمعی مالک ثروت‌های بی‌حسابند و جمعی بر خاک سیاه نشسته‌اند، عده‌ای به‌خاطر کمبود تغذیه و فقدان مسائل بهداشتی علیل و بیمارند، در حالی‌که عده دیگری بر اثر فراهم بودن همه گونه امکانات در نهایت سلامت به سر می‌برند. این «سنت الهی» به جهت رشد و پیشرفت انسان است، یعنی اگر تفاوت‌ها و راهکارهایی برای متفاوت شدن نبود، هیچ انسانی پیشرفت نمی‌کرد و انگیزه‌ای نداشت تا تلاش کند، کسب علم کند، اصول دنیایی و آخرتی را رعایت کند و... تا پیشرفت کند؛ اما باید این سنت الهی درسته شناخته شود و در مسیر درست قرار بگیرد. خداوند در آیه فوق فرموده است، بناست انسان با تفاوت‌های میان خودش و مردم دیگر آزموده شود. آنکه دارای قدرت و مکنت است، باید از این فرصت استفاده کرده و روح خود را متعالی کند. آنکه در فقر به سر می‌برد هم باید به فکر متعالی کردن روح خود باشد و همراه آن برای پیشرفت و رشد خود هم اقدام کند. بنا بر احادیث زیادی که در این زمینه اهل بیت(ع) بیان کرده‌اند، آنان که آسایش و آرامش بیشتری دارند و خداوند به آنها جایگاه و رتبه بالاتری داده است، باید با رعایت اصول اخلاقی در زندگی و کمک به افراد پایین‌تر از خود، روح‌شان را متعالی کنند و آخرت خود را آباد کنند و حتی نباید اهل غر زدن باشند و از مراجعه مردم کم‌توان ناراحت شوند. این اصل برای آنان که در رتبه پایین‌تر هستند هم همین است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «خداوند سبحان، دنیا را برای آخرت قرار داده و مردم دنیا را در آن به آزمایش نهاده تا معلوم دارد کدام یک نیکوکارتر است. ما را برای دنیا نیافریده‌اند و نه ما را به کوشش در آن فرموده‌اند. ما را به دنیا آوردند تا در آن آزموده شویم و همانا خدا مرا به تو آزمود؛ پس یکی از ما را بر دیگری حجّت قرار داد.»(نهج‌البلاغه، نامه55)
