نظرات نامزدهای انتخابات ریاست ‌جمهوری درباره مالیات و بورس و برنامه هفتم و نظام بانکی

همانطور که قابل پیش‌بینی بود «طرح و ارائه راه‌حل برای مسائل اقتصادی کشور» در حال تبدیل شدن به کلیدواژه اظهارات نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری است. نکته قابل توجه در چند روز ابتدایی تبلیغات نامزدها این است که هیچ‌کدام به سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم انتقاد جدی وارد نکردند، این در حالی است که در انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته اکثر وعده‌ها در راستای تغییر ریل اقتصادی کشور و اقداماتی بود که دولت‌های یازدهم و دوازدهم شروع کرده بودند. تاکنون چند موضوع اقتصادی بیشتر از موارد دیگر مورد توجه نامزدها بوده است که عبارتند از: تاکید بر اجرای سیاست‌های برنامه هفتم، مالیات، شفافیت مالی، اصلاح نظام بانکی و بورس.  واقعیت این است که وضعیت فعلی اقتصاد ایران با دهه 90 بنا بر گزارش‌های بانک مرکزی، مرکز آمار و حتی منابع خارجی مانند بانک جهانی قابل مقایسه نیست. رشد اقتصادی که میانگین 10 ساله آن به صفر میل می‌‎کرد، مثبت شده است. تورم و ضریب جینی روند کاهشی دارند و شاخص‌های پولی بهبود یافته‌اند. با این تفاسیر هنوز اقتصاد ایران در وضعیت ایده‌آل‌ و آنطور که شایسته مردم کشورمان است قرار ندارد.

برای نجات بازار سرمایه
طی روز‌های اخیر مسعود پزشکیان و محمدباقر قالیباف، 2 نامزد ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، در جریان گفت‌وگو‌ها در برنامه زنده تلویزیونی و صفحه اجتماعی ایکس درباره برنامه خود برای دوران ریاست‌جمهوری به موضوع بازار سرمایه و بورس اشاره کردند. به نظر می‌رسد اظهارنظر مستقیم این 2 کاندیدا درباره بورس به وضعیت نامناسب این بازار در سال‌های اخیر مرتبط است؛ به همین دلیل در تلاش هستند با ارائه راهکار‌هایی درباره رفع این موضوع نظر فعالان این حوزه را به خود جلب کنند. مسعود پزشکیان پس از حضور در برنامه صف اول در تلویزیون، در شبکه اجتماعی ایکس نظرات خود را درباره بازار سرمایه بیان کرد. پزشکیان در سلسله توئیتی نوشت: «بورس اوراق بهادار تهران بدترین دوران خود را در ۴ سال گذشته سپری کرده است. مشکل بورس همان مشکل اقتصاد کشور است. دخالت ناروای دولت در کسب‌و‌کار‌ها و تحریم‌های بین‌المللی. ‏قرار بود 3 روزه مشکل بورس حل شود اما بحران ۳ سال کامل ادامه یافت. برای حمایت از بورس نرخ خوراک صنایع را چند برابر کردند و مصوبه را 2 ماه در کشوی معاون اول نگه داشتند تا نورچشمی‌ها فرصت کافی برای خالی کردن پورتفوی‌شان را داشته باشند. اینطور شد که سقوط بزرگ اردیبهشت ۱۴۰۲ شکل گرفت. ‏قرار بود از بورس حمایت کنید نه اینکه فرصت‌های استفاده از مصوبه‌های پنهان را برای نورچشمی‌ها فراهم کنید». محمدباقر قالیباف نیز در برنامه صف اول موضع خود را در برابر بازار بورس به این شکل بیان کرد: «وقتی دولت دست در بازار سرمایه می‌اندازد و از شرکت‌های بزرگ دستوری پول برمی‌دارد، بازار سرمایه چطور از سرمایه‌های خرد جذب سرمایه کند؟ نتیجه این می‌شود که بخش خصوصی شرکت نمی‌کند، صندوق‌های سرمایه و پروژه‌ها شکل نمی‌گیرند، چون منفعتی نمی‌برند نسبت به تورمی که وجود دارد». راهکاری هم توسط محمدباقر قالیباف درباره افزایش عملکرد بورس و بازار سرمایه ارائه شد. طبق این راهکار، کاهش نرخ بهره بانکی باعث هدایت سرمایه‌ها به بازار بورس می‌شود. واقعیت این است که طی 3 سال گذشته بازار سرمایه بازدهی‌ای به اندازه سال‌های پایانی دهه 90 نداشته است دلیل آن هم سیاست‌های کلی دولت سیزدهم است که هدف خود را مهار تورم تعیین کرده بود و مسیر رسیدن به این مهم هم اعمال سیاست‌های انقباضی بود. مسلما دولت سیزدهم علاقه‌ای به فروکش کردن بازدهی بورس نداشته اما سیاست‌هایی که اجرا کرد روی این مساله تاثیرگذار بود. به طور کلی مسؤول سیاست‌گذاری اقتصادی کشور باید انتخاب کند که قیمت ارز و قیمت محصولات صنایع را کنترل و مهار کند یا برای توسعه بازار سرمایه، قیمت‌ها را تعدیل و اجازه افزایش قیمت ارز را بدهد. 

تأکید بر اجرای قوانین بالادستی
مسعود پزشکیان و محمدباقر قالیباف، 2 نفر از نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ با حضور در رسانه ملی، درباره برنامه هفتم توسعه اظهار نظر کردند. هر ۲ نامزد، تاکید بر اجرای برنامه هفتم توسعه داشتند و این سند بالادستی را راه حل برون‌رفت کشور از مشکلات اعلام کردند. هر دوی این نامزد‌ها در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری این اظهار نظر را بیان کردند. این طور که پیداست سوال و خط اصلی این برنامه، نسبت نامزد‌ها با برنامه هفتم است. مسعود پزشکیان در این‌باره گفت: ""دولت من همان برنامه‌ای را که نوشته شده (برنامه هفتم) و کار شده است پیگیری خواهد کرد. آن دولت حتما کار کرده است مگر اینکه بگوییم آن دولت هیچ کار نکرده است که در آن صورت من باید برای آن، برنامه بنویسم."

وی افزود: «به نظر من ما در کشور به نوشتن روزانه قانون در مجلس نیاز نداریم. مجلس زحمت کشیده است؛ دولت تلاش کرده و یک قانون برنامه [توسعه] نوشته است. قرار است در عرض ۵ سال، ما به آن برنامه‌ای برسیم که دولت خودش به مجلس آورده و با همکاری مجلس به قانون تبدیل و شورای محترم نگهبان آن را تایید کرده است».
پزشکیان همچنین اضافه کرد: «بسیاری از برنامه‌های [توسعه] را نتوانستیم به هدف برسانیم؛ مثلا برنامه ششم توسعه را که بازرسی‌های کل کشور ارزیابی کرد، تازه آنها می‌گفتند 30 درصد، خیلی جا‌ها به 25 درصد هم نمی‌رسد؛ می‌دانید چرا؟ برای اینکه کسانی که آنجا بودند، از برنامه توسعه خبر نداشتند. هدف و سیاست کلی را پیگیری نمی‌کردند؛ مهارت و علم اجرای این کار را نداشتند. مجموعه عوامل باعث می‌شود ما از هدف دور شویم. هر دولتی که روی کار می‌آید، مهم نیست؛ راه را نباید عوض کرد و هدف را نباید گم کرد. هر کسی که این مسؤولیت را می‌پذیرد باید پاسخگو باشد که می‌تواند در آن جایگاهی که قرار گرفته است، سیستم را به هدف برساند».

انضباط مالی لازمه اصلاح نظام بانکداری است
یکی از موضوعات مورد توجه نامزدهای انتخابات که در فضای مجازی نیز با استقبال مواجه شد اصلاح نظام بانکی بود. سعید جلیلی در این باره گفت: فارغ از دیدگاه‌های مختلف اقتصادی برای داشتن اقتصاد و نظام مالی سالم، مهم‌ترین موضوع انضباط مالی است که آن را باید برای اصلاح نظام بانکداری جدی بگیریم. جلیلی گفت: در حوزه اقتصادی کشور ما در بخش ظرفیت‌ها، امکان‌های خوبی از جمله در منابع متعدد و نیروی انسانی دارد. وی با بیان اینکه کشور آینده روشنی دارد، اظهار کرد: اینکه چه وقت چنین چیزی محقق می‌شود تابعی از برنامه و رفتار ما است. جلیلی به موضوع خلق پول اشاره کرد و افزود: برخی مقاطع دولت‌ها از خلق پول استقبال می‌کردند و در مواردی هم بانک‌ها به این موضوع دامن می‌زنند. وی درباره عملکرد شبکه بانکی کشور گفت: فارغ از دیدگاه‌های مختلف اقتصادی برای داشتن اقتصاد و نظام مالی سالم، مهم‌ترین موضوع انضباط مالی است که آن را باید برای اصلاح نظام بانکداری جدی بگیریم. جلیلی در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت رویکرد و نگاه فرهنگی در زمینه‌سازی برای رشد و پیشرفت اشاره کرد و گفت: موفقیت‌ها بیش از آنکه مرهون حمایت‌های مالی باشد، مرهون تربیت درست است. وی با بیان اینکه صداوسیما و رسانه‌ها یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در حرکت فرهنگی جامعه است، گفت: موضوعاتی هست که نسبت به آن غفلت شده و ضریب لازم به آن داده نمی‌شود، از جمله این موضوع‌ها، برجسته کردن نقاط امید در جامعه و تقویت آنهاست. جلیلی خاطرنشان کرد: فارغ از مباحث سیاسی، منفی شدن رشد اقتصادی کشور در دهه ۹۰، نتیجه حرکت‌هایی مثل توافق برجام بود که متولیان امر فکر می‌کردند همه چیز با آن درست می‌شود.  وی گفت: روابط گسترده برای فعال شدن اقتصاد لازم است ولی جهان فقط 3 یا 4 کشور نیست و ظرفیت‌ها و فرصت‌های دیگری هم هست که با هوشمندی باید از آنها استفاده کرد. 
پزشکیان دیگر نامزدی بود که درباره نظام بانکی صحبت کرد. اشاره وی اما به بحث شفافیت نظام بانکی بود. وی گفت: در بانک ١٠ هزار میلیارد تومان گم می‌شود و بعد اعلام می‌کنیم تخلف را کشف کرده‌ایم. مگر ١٠ میلیارد تومان پول گم می‌شود؟! چرا گم شد؟ خواب‌مان برد که ۱۰ هزار میلیارد گم شد؟ اینها همه ناشی از نبود اطلاعات و عدم شفافیت است. اگر داده‌ها در کشور شفاف شود به‌راحتی می‌توان جلوی قاچاق، زمین‌خواری، رانت و رشوه را گرفت. در مجلس وقتی برخی می‌خواستند با FATF مخالفت کنند، می‌گفتند اگر این موضوع را بپذیریم آمریکا می‌فهمد که چقدر پول را در کجا هزینه کردیم؛ من با پذیرفتن یا نپذیرفتن FATF کاری ندارم اما معتقدم باید FATF داخلی پیاده کنیم تا متوجه شویم فردی که کارمند ساده است چگونه میلیاردر شده است، حداقل کاری کنیم که در کشور ما پول گم نشود.

مالیات نقطه مشترک نامزدها
مالیات دیگر گزاره‌ مشترکی بود که در 72 ساعت گذشته از شروع تبلیغات ریاست‌جمهوری توسط نامزدها مطرح شد. جالب اینجاست درباره مالیات هم مانند برنامه هفتم اتفاق نظر بین نامزدها وجود دارد. محمدباقر قالیباف، نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ در برنامه تبلیغاتی خود در قاب رسانه ملی با اشاره به اینکه یک دوره رئیس مجلس شورای اسلامی بوده، گفت: سامانه‌محور شدن مالیات از تکالیف قانونی دولت است که بیش از یک دهه عقب‌ماندگی در این زمینه داریم. وی افزود: از گذشته تا امروز تعداد فرار مالیاتی‌ها زیاد بوده است. بر اساس آمار، کمتر از ۱۰ هزار مودی مالیاتی داریم که هیچ سابقه مالیاتی تاکنون نداشته‌اند. باید بتوانیم از طریق راه‌اندازی سامانه مالیاتی بخشی از فرارهای مالیاتی‌ را کشف کنیم. قالیباف با اشاره به اجرای مالیات عایدی بر سرمایه گفت: اخیرا مالیات بر عایدی سرمایه در حال اجرا شدن است که کمتر از یک درصد مردم شامل آن می‌شوند، چرا که هدف از این سیاست اخذ مالیات از سفته‌بازان و دیگر افرادی است که در اقتصاد غیرمولد کشور فعالیت می‌کنند. وی گفت: با اجرای کامل سیاست‌های مالیاتی برنامه هفتم توسعه و برنامه‌ریزی در این زمینه می‌توانیم از تحت فشار قرار دادن تولید‌کننده و مردم فاصله چشم‌گیری داشته باشیم.

مسعود پزشکیان دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نیز با اشاره به عدم شفافیت در حوزه مالیات گفت: بسیاری از افراد از زیر بار پرداخت مالیات به راحتی فرار می‌کنند به این علت که داده‌های ما در این حوزه شفاف نیست، در صورتی که می‌توانیم با شفافیت جلوی قاچاق، زمین‌خواری، رانت و رشوه را بگیریم که در نهایت به کاهش فساد منجر خواهد شد. وی افزود: فکر می‌کنید در اروپا چرا مرز ندارند؟ زیرا کسی نمی‌تواند از زیر بار مالیات به راحتی فرار کند و این باعث شده موفق‌تر عمل کنند. پزشکیان در ادامه اشارات خود درباره شفافیت گفت: زمانی که شفافیت وجود نداشته باشد یک دفعه می‌شنویم حجم زیادی پول از یک بانک گم می‌شود، در صورتی که چنین اتفاقی با وجود شفافیت نباید رخ دهد.

بررسی آرا و نظرات سعید جلیلی هم نشان می‌دهد وی تاکید ویژه‌ای بر مالیات داشته و دارد. البته جلیلی در دوره تبلیغات ریاست‌جمهوری فعلی درباره مالیات سخن نگفته است اما این موضوع را می‌توان از اظهارات گذشته وی دریافت. جلیلی در انتخابات گذشته در این باره گفته بود: اگر ما برنامه جدی برای عادلانه کردن نظام مالیاتی داشته باشیم، در این شرایط از کسانی که باید مالیات بپردازند، مالیات دریافت می‌شود، متأسفانه در کشور ما هر چقدر افراد درآمدهای بیشتری دارند، مالیات کمتر پرداخت و افراد با درآمدهای کمتری نیز مالیات‌شان را به موقع پرداخت می‌کنند. وی خاطرنشان کرد: بنده معتقدم اگر این نظام پرداخت مالیات عادلانه شود، نوعی سلامت بر آن حاکم خواهد شد، سلامت آن نیز با ماشینی ‌شدن بیشتر این نظام است، هر چقدر نقش انسان‌ها در این فرآیند کمتر شود، به همان نسبت از برخی فسادها بیشتر جلوگیری می‌شود. واقعیت آن است که مالیات یک درآمد غیر تورمی برای دولت‌هاست که اگر عادلانه اخذ شود می‌تواند ضمن کاهش اختلاف طبقاتی ابزاری برای مهار تورم باشد. در سال‌های اخیر موضوع مالیات بر خانه‌های خالی به عنوان یک سازوکار سلبی برای احتکار مسکن مطرح  شده و تا حدودی توانسته مانع از این کار شود.